«Тиімді оқыту мен оқу»
жүктеу/скачать 20.8 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Пайдаланылған әдебиеттер
|
Қазақстан Білім және Ғылым Министірлігінің Білім басқармасы ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ИДЕЯ «Тиімді оқыту мен оқу» «Тиімді оқыту мен оқу» Менің жұмысымның негізгі қағидасы-В.О. Ключевскийдің "жақсы мұғалім болу үшін сіз оқытатын нәрсені және оқытатындарды жақсы көруіңіз керек". Сондықтан мен өз пәнімді жақсы көре отырып , оқушыларды қазақ тіліне қызықтыру үшін көп нәрсе жасаймын. Қазіргі балалар көбінесе кез-келген әрекетке шоғырлана алмайды, шашыраңқы, қызығушылық танытпайды. Олар тұрақты, үздіксіз қозғалыста, оларды бір жерде ұстау қиын. Өскелең ұрпақ жарнамалар мен музыкалық бейнелермен қоректенетін "клиптік санаға" ие. Қазіргі балаларда қиял, шығармашылық белсенділік күрт төмендеген. Балалар бір түймені басу арқылы жылдам және дайын нәтижеге қол жеткізуге бағытталған. Менің педагогикалық идеям-оқушының жеке дамуына жағдай жасау, қазақ тілі әдебиеті сабақтарында заманауи білім беру технологияларын кеңінен қолдану арқылы оның танымдық белсенділігін арттыру. Сондай-ақ оқушылардың оң уәждемесін қалыптастыру үшін жағдай жасау, белсенді оқытуды ұйымдастыру арқылы пәнге қызығушылықты дамыту, сондай-ақ оқушылардың оқу-танымдық іс-әрекеті мақсатында мұғалім қызметінің нысандары мен әдістерінің шығармашылық әртүрлілігі. Негізгі міндет-жаңа педагогикалық технологияларды қолдана отырып, оқушыларды оқуға үйрету. Тәжірибе көрсеткендей, жаңа білім беру технологияларын тек іс-әрекетте игеруге болады. Жаңа технологияларды енгізу білім беру жүйесіне түбегейлі өзгерістер енгізеді: бұрын оның орталығы оқытушы, ал қазір оқушы болған. Бұл әр оқушыға өзіне сәйкес қарқынмен және оның қабілеттеріне сәйкес келетін деңгейде білім алуға мүмкіндік береді. Мен өз тәжірибемде келесі заманауи білім беру технологияларын немесе олардың элементтерін қолдануға тырыстым: тестілік технологиялар топтық технология ақпараттық-коммуникациялық технологиялар тенсаулық сақтау технологиялары ең тиімдісі жеке алынған инновациялар емес, олардың үйлесімі деген қорытындыға келді. Қазіргі таңда мұғалімдердің педагогикалық тәжірбиесін арттыру мен жетілдіру барысында «Тиімді оқыту мен оқу» бағдарламасына біртіндеп көшіп, білім саласына жаңалық енгізілуде. Аталмыш бағдарламада орта білім беру жүйесін әлемдік жоғары деңгейге жеткізетін әдіс-тәсілдер берілген. Осы бағдарламаны ұсынған ғалымдардың зерттеулері бойынша, оқыту туралы сындарлы түсінік оқушыға нақты білім беруді мақсат тұтқан мұғалімнің өз сабақтарын оқушының идеясы мен білім-біліктілігін дамытуға ықпал ететін міндеттерге сай ұйымдастыруын талап ету керек деген. Тиімді оқыту мен оқу бағдарламасының теориялық негізімен таныса отырып, білім беру үрдісіндегі қазіргі таңдағы оқу барысында жеті модулдің бір-бірімен ықпалдастыра құрған сабақтардың жүйелі, нәтижелі болатыны жаңалық болды. Оқытудың жаңаша әдіс-тәсілдері – жеті модульдерін мұғалімдер тәжірибесінде қолдану арқылы оның артықшылықтарына көз жеткізді. Осыған байланысты оқу процесінде жеті модульге қатысты туындаған жаңалықтарды жақсы деңгейді қабылдап, тиімді пайдалана білу керек. Мета-пәндік технология қазақ тілі сабақтарында мета-пәндік тәсіл-бұл білім беру тәсілі, онда оқушы білім жүйесін игеріп қана қоймай, сонымен қатар ақпаратты өзі ала алатын әмбебап әрекет тәсілдерін игереді. Мета-пәндік сабақ-бұл мектеп оқушылары пәндерде жатқан, бірақ кез-келген пәндік материалмен жұмыс жасағанда көбейтілетін ақыл-ой жұмысының жалпы әдістерін, әдістерін, схемаларын, үлгілерін үйренетін сабақ. баланы белгілі бір бала үшін маңызды әр түрлі іс-шараларға қосу; оқушы осы Пәндік білім саласын анықтайтын маңызды ұғымдардың шығу тегін анықтайды. Ол осы ұғымдарды қайта ашады, содан кейін осы тұжырымдамамен жұмыс істеу тәсілін талдайды, оқушының қоршаған әлем туралы идеяларының тұтастығы оның танымының қажетті және табиғи нәтижесі ретінде қамтамасыз етіледі. Мета-пәндік сабақтың белгілері: оқушылардың өзіндік (эксперименттік, іздеу және т. б.) оқу қызметі; рефлексия, теориялық түсініктерді жеке пайымдаулар мен қорытындылар жазықтығына аудару; қазақ тілі әдебиеті сабақтарында оқушының жеке практикалық тәжірибесіне сүйене отырып, басқа білім салаларын сабаққа тарту арқылы оқушылардың қызығушылығы мен мотивациясын арттыру мен бұл тәсілді Мета-пәндік проблемалық жағдайды құруда жүзеге асырамын. Мета-пәндік проблемалық жағдай-мұғалім тудырған (құрған) оқушының интеллектуалдық қиындықтарының жағдайы, егер ол өзіне жүктелген мәселені шешу үшін оған қол жетімді пәндік білім мен дағдылар жеткіліксіз екенін анықтаса және олардың ішкі және мета-пәндік интеграциясының қажеттілігін түсінсе. Проблемалық жағдай оқушының білім мен надандық арасындағы шекараны белгілейді. Оқушылардың оқу іс-әрекетін екі негізгі түрге бөлуге болады: оқу-танымдық және бақылау-бағалау. Бақылау-бағалау қызметі оқушылардың оқу жұмысын оның барлық түрлерінде және оқу процесінің барлық кезеңдерінде бақылауды білдіреді. Мета-пәндік құзыреттіліктерді қалыптастыру туралы мәселені қарастырған кезде дидактикалық ойындар туралы айтуға болмайды. Тілдік ойындар-бұл басқа технологиялар сияқты 5-9 сынып оқушысының негізгі құзыреттіліктерін дамытуға мүмкіндік беретін технология, осылайша оны маңызды ғылыми-зерттеу жұмыстарына (жоба бойынша жұмыс) және бейінді мектепте оқуға дайындайды. Ойындар оқушыны іздеу шарттарына қояды, жеңіске деген қызығушылықты оятады, демек – тез, жинақы, епті, тапқыр болуға, тапсырмаларды нақты орындауға, ережелерді сақтауға деген ұмтылыс. Ойындарда, әсіресе ұжымдық ойындарда адамның адамгершілік қасиеттері де қалыптасады. Менің жұмыс тәжірибем көрсеткендей, балалар кейде 7- 8 сыныпта оқуға деген қызығушылығын жоғалтады. Жасөспірімдердің психологиялық және жас ерекшеліктерін ескере отырып, мұғалім жоғары сынып оқушыларының оқуға деген ынтасын арттыруды басты міндет етеді. Пәндерді бөлек зерттеу балаларға оқудың мәнін мүлдем көруге мүмкіндік бермейді. Сонымен қатар, жалпы білім беру бағдарламаларын біртұтас қабылдау ғана оқытудың маңыздылығы туралы толық түсінік береді. Жалпы, «Тиімді оқыту мен оқу» бағдарламасы бойынша өткізілген сабақтарда оқушылардың сабақты қалай оқу керектігін үйренуді меңгере отырып дағдыланды. Яғни метатанымдары пайда болады. Өздері ой қорытып, нәтижеге жетуге ұмтылады. Топтық жұмыс арқылы оқушы мен оқушы арасында, жұптық жұмысты пайдалану арқылы мақсатқа қол жеткізе алады. Сыныпта сабақ барысында көп өзгерістерді байқауға болады. Оқушылар өз ойларын Блум таксономиясы негізінде құрылған сұрақтарға толық жауап бере отырп, жаңа сабақты өз беттерімен тез меңгере алады. Сабақтағы үнсіз оқушылар сөйлеп, сабаққа қатысып отыратынын да байқауға болады. Әр педагог сабақтарында тиімді оқытудың түрлі әдіс-тәсілдерін қолдану арқылы жеті модульдің тиімді жақтарын анықтай алады. Осы оқыту бағдарламасында көптеген ғалымдардың еңбектерін өз тәжірибесінде пайдалана отырып, байқауға блады. Атап айтар болсам, әйгілі психолог Л.Выготскийдің «Әлеуметтік-мәдени теориядағы маңызды ұғым –жақын арадағы даму аймағы. Бұл теория негізінен оқушының өз бетінше шешкен міндеттердің көмегімен анықталған өзекті даму деңгейі мен үлкендердің басшылығымен және анағұрлым қабілетті жолдастарымен бірігіп шешілген міндеттер арқылы анықталатын болжамды даму деңгейі арасындағы қашықтықты шешуге негізделген теориясы. Жаңа технологиялардың арқасында оқушылардың белсенділігі артып, жан-жақты көріне білді. Сыни тұрғыдан ойлай алатын оқушылар белсенді болады, олар сұрақ қойып, дәлелдерді талдайды, мағынаны анықтау үшін саналы түрде стратегиялар қолданады; олар ауызша, жазбаша, көзбен шолу дәлелдеріне сенімсіздікпен қарай отырып, ештеңеге сенбейді, мұндай адамдар жаңашыл идеялар мен келешекке ашық болады. (МАН,54-бет). Осындай жұмыстардың нәтижесінде бүгінгі күн талабына сай сауатты, білімді оқушылар тәрбиелеуге болатынына көзім жетті. Ол үшін мұғалім көп ізденіп, көп оқып, ізденіс үстінде болу керек. Оқушылардың сапалы білім алуы мұғалімдердің білімділік және кәсіби шеберлігін қажет етеді. Үлгілі ұстаз ғана қабілетті, жан – жақты шәкірт тәрбиелей алады деген пайымға тоқтадым. Оқушылар мобильді болады, білімді іс жүзінде қолдана алады, қораптан тыс ойлауды үйренеді. Қазіргі әлемде ақпараттың тез ескіруі байқалады, сондықтан ақпаратпен жұмыс істеу тәсілдерін оқыту бірінші орынға шығады. Қазіргі педагогикада рефлексия дегеніміз-іс-әрекеттің интроспекциясы және оның нәтижелері, эмоционалды күй мен көңіл-күй рефлексиясы; сабақтағы іс-әрекеттің рефлексиясы; оқу материалының мазмұнының рефлексиясы рефлексия іс-әрекеттің ішкі мотивациясы үшін жағдай жасайды. Рефлексия оқушылардан алынған нәтижелерді түсінуге көмектеседі. Рефлексия болашақ жұмыстың мақсаттарын анықтауға, нәтижелерді "нәтижелі оқу" технологиясын қолдану мақсаттарымен байланыстыруға көмектеседі. Оқушыларды"Инсерт " мәтінімен жұмыс істеу дағдыларын қалыптастырудың негізгі бағыттары бірқатар таңбалау белгілерімен таныстырылуы керек және оларды оқу барысында арнайы таңдалған және басып шығарылған мәтіннің шеттеріне қарындашпен қоюды ұсыну керек. Білім үдерісінің нәтижелі болуы мұғалімдердің оқушы өздігінен меңгеріп, таныта білген білім дағдылары мен амал, көзқарастарын зейін қойып, зерделей білген білім модельдері аясында ғана жүзеге асырылады. Осы ойды жадымда ұстап оқушылардың алған білімдерін болашақтарына керек екендігін ескеріп, оқушылардың жас ерекшелігі мен, деңгейлерін және сыныптың ахуалын негізге ала отырып, тапсырмаларды мағыналы таңдауға тырысамын. Мәселен, «Сайын Мұратбеков «Қылау» әңгімесіндегі Сатай мен Рабиға бейнесі» тақырыбында өткізілген сабақ. Сабақты «Қылаулап жауған қар» бейнебаянын көрсетіп, түрткі сұрақтарын қойып, бейнебаяндағы бейне немен байланысты екендігі тақырыбында топтық әңгіме жүргізілді. Әңгіме білім алмасу мақсатында жүргізіліп, әр топ мүшелері бір-бірінің пікірлерін төзімділікпен тыңдай алды. Үй тапсырмасын сұрау бөлімінде «Блум кубигі» әдісі бойынша кубтың үш қырына «Не үшін сатай Рабиғаға батыр болып көрінгісі келді?», «Сатайдың Рабиға ауылына қайта бару себебін түсіндір», «Әңгімедегі қазақша мезгіл атауларын атап бер» тәрізді Блум өлшемдеріне негізделген түрткі сұрақтары жазылса, келесі үш қырына «Ал, сіз Сатайдың орнында болсаңыз не істер едіңіз? Өз ойыңызды ұсыныңыз», «Моланың қасынан өткенде қорықпаудың амалын ойластыр», «Сатай мен Рабиғаның мінезі туралы ойыңмен бөліс» тәрізді сынақтан өткізу сұрақтары жазылды. Бефель оқушылардың алған ақпаратты сақтауының орташа пайызын көрсеткенде оқу арқылы тек 10 % түсінеді деген еді, сондықтан сұрақтарды оқыған ақпаратты ары қарай талдап, оның мән-мағынасын түсіну, ой елегінен өткізу мақсатында алдым. Оқушылар бұл сұрақтарға жауап беру арқылы әңгіменің негізгі түйінінің неде жатқандығын, оның тәрбиелік мәнінің неде екендігін түсініп, тілдік-көркемдік ерекшелігін анықтады. Сұрақтарға жауап беруде зерттеуге алған оқушыларымның ішінде М. есімді оқушы «Сатайдың Рабиға ауылына қайта бару себебін түсіндір» сұрағына Сатайдың Рабиғаға жаны ашығандығын, оны қасқыр жеп кете ме деп қорыққанын, Сатай мен Рабиға арасында қылаулап достық басталғанын айтты. Осы жерде оқушының әңгіме мазмұнын жете түсінгендігі, оны өз пікірінше талдай алғандығы көрінді. Ал, А. есімді оқушы «Ал, сіз Сатайдың орнында болсаңыз не істер едіңіз? Өз ойыңызды ұсыныңыз» сұрағына «Сатайдың орнында болсам, Рабиғаға жақсы болып көріну үшін қоспа сөздер айтпас едім, шынайы қалпымда өз-өзімді көрсетесм де, Рабиға дос болар еді. Себебі Рабиға кішіпейіл қыз және Рабиғаны жолайрықта тастамай үйіне апарып тастар едім. Сонда қайтып баруға тура келмес еді» деп, сыни ойлай отырып, әңгіменің шиеленіскен түйінін өз пікірі бойынша шеше білді, өзіндік көзқарасын айта білді. Ойымды қорыта келе, оқытудағы жаңа әдіс тісілдер арқылы сабақ барысында нәтижелі білімді игерту кепілі дегім келеді. Яғни диалогтік оқыту мен қалай оқу керектігін үйрену және үйрету бір- бірінен ажырамас, бірін-бірі толықтыратын оқу екенін түсіндім. Нәтижесінде оқушылар өз ойларын нақты жеткізуге тырысып, сөздік қорын байытады. Бұдан оқытудағы жаңа әдіс-тәсілдер арқылы оқытудың мүмкіндіктерінің пайдасының зор екендігін анық мойындаймын. Алдағы уақытта өз тәжірибемде жаңа әдіс-тәсілді енгізу үшін Блум таксономиясын, инсерт әдісін, дебатты жиі қолданамын деп жоспарлап отырмын. Себебі болашақта оқушылардың ойлау қабілетін, диалогқа белсенділігін арттырғым келеді. Қазіргі дамыған ХХІ ғасырда заман талабына сай бәсекеге қабілетті ұрпақ тәрбиелеуде аталған әдістің берері мол екендігін өткізілген тізбектелген сабақтар топтамасында қолданған әдіс-тәсілдерімнің тиімділігіне көзім жетті. Болашақта жаңа заманға сай жаңашыл ұстаз болу үшін оқытудағы жаңа әдіс-тәсілдерді кеңінен пайдалану үшін өзімнің теориялық білімімді одан әрі шыңдап, оны тәжірибеде қолдану бағытында жұмыстанатынымды айтқым келеді. Пайдаланылған әдебиеттер: 1. Қазақстан Республикасы педагог қызметкерлерінің біліктілігін арттыру курстарының бағдарламасы. Мұғалімге арналған нұсқаулық. Үшінші базалық деңгей. ІІІ басылым. «Назарбаев Зияткерлік мектебі» ДББҰ, 2012. жүктеу/скачать 20.8 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|