Урок Русский алфавит. 1-тапсырма

9. 
   Класс
   

Орыс алфавиті негізінде қазақ әріптерін жасау 1939 жылы қолға алынды (Русский алфавит был взят за основу для создания казахских букв в 1939 году). Бұл графика – орыс алфавиті қазақтардың үйренуіне, оқуымен жазуына аса қолайлы еді (Эта графика – графика русского алфавита была очень удобна для обучения казахов чтению и письму). Сондықтан да жаңа алфавитке көшуге тіл білімінің көрнекті өкілдері ғалымдар С. Кеңесбаев, М. Балақаев, Ғ. Мұсабаев, С. Аманжолов, Н. Сауранбаев және тағы басқалары белсене қатысты (Поэтому видные представители образования, ученые С. Кенесбаев, М. Балакаев, Ғ. Мусабаев, С. Аманжолов, Н. Сауранбаев и другие активно принялись за создание нового алфавита).

1939 – 1940 жылдары түгелдей орыс алфавитіне көшу туралы ұкіметіміз арнаулы қаулы алды (Государство приняло специальное постановление о полном переходе на русский алфавит в течение 1939 -1940 годов).

(Ә. Жиреншин)

үйренуіне көшу туралы

Қазақтардың оқуына үкіметіміз

жазуына қаулы алды

ғалымдары

тіл білімінің көрнекті өкілдері

адамдары

2-тапсырма. Сызба мен сұрақтар негізінде «Қазақ тілі тарихындағы алфавиттердің ауысуы» деген тақырыпқа шығарма жазыңдар.

Задание 2. Используя данную схему и вопросы, напишите сочинение на тему «Смена алфавитов в истории казахского языка».

1. 
   Араб жазуымен тұңғыш шыққан қандай кітаптарды білесің?
   

2. 
   «Түрік тілдерінің сөздігі» нешінші жылы шаққан?
   

3. 
   Латын алфавиті Қазақстанда нешінші жылдан бастап кеңінен қолданылды?
   

4. 
   Орыс алфавиті негізінде қазақ әріптерін жасау нешінші жылы қолға алынды?
   

Қазақ алфавиті бірнеше рет ауысқан (Казахский алфавит менялся несколько раз). Қазақ халқы араб алфавитін Октябрь революциясынан көп бұрын қолданған (Казахский народ задолго до Октябрьской революции пользовался арабским алфавитом). Араб жазуымен жазылған тұңғыш кітаптардың арасында: «Қутадғу білік» («Құт негізі – білік») және «Диуани луғат-ат-түрік» («Түрік сөздерінің жинағы») (Среди первых книг, написанных на основе арабской письменности: «Қутадғу білік» - «Основа богатства – знание» и «Диуани луғат-ат-түрік» - «Словарь тюркских слов»). Соңғысының авторы – ұлы ғалым Махмұд Қашқари (Автор последней – великий ученый Махмуд Кашгари). Ол 1072 – 1074 жылдарында шығарылды (Она издана в 1072 – 1074 годах). Осыдан бастап Орта Азияның ұлы ғалымдары мен ақындары, тарихшылары араб жазуын пайдаланған (С тех пор великие ученые, поэты и историки Средней Азии пользовались арабской письменностью).