Психоанализдің негізін салушы Зигмунд Фрейд (1856-1939) өзінің бүкіл әдеби қызметі барысында адам тұлғасын түсіндірудің түрлі модельдерін жасады.
Зигмунд Фрейдтің тұлға туралы 5 теориясыФрейд жасаған тұлға модельдерінің арасында белгілі бір қайшылықтар болғанымен, жалпы толықтырушы теориялар немесе жаңартулар ретінде ойластырылуы мүмкін және әртүрлі іргелі тұжырымдамалардың дамуы, мысалы, диск жетектері немесе қорғаныс механизмдері.
Фрейд топографиялық модельді мансабының алғашқы кезеңінде жасады. Ол бастапқыда оның негізгі жұмыстарының бірінде сипатталған: 1900 жылы жарық көрген «Түс туралы түсінік». Жеке тұлға туралы бұл теория «Бірінші тақырып» деп те аталады.Топографиялық модель ақыл-ойды үш «аймаққа» бөледі: бейсаналық, саналы және саналы. Символдық тұрғыдан түсінуге болатын осы жерлердің әрқайсысында біз әртүрлі мазмұн мен психологиялық процестерді табар едік.Бейсаналық - ақыл-ойдың ең терең деңгейі. Онда сана, қол жетімділік өте қиын ойлар, импульстар, естеліктер мен қиялдар жасырылған. Ақыл-ойдың бұл бөлігі ләззат алу принципімен және алғашқы процестермен (конденсация мен орын ауыстыру) бағытталған, ал психикалық энергия еркін айналады.Саналы сана басқа екі бөлімнің түйісу нүктесі ретінде әрекет етеді. Ол ауызша форматтағы жад іздерінен тұрады; бұл жағдайда назарды шоғырландыру арқылы санадан білуге болады.
2. Динамикалық модель
«Динамикалық» ұғымы санада пайда болатын екі күш арасындағы қақтығысты білдіреді: қанағат іздейтін импульстар («инстинктивті» күштер) және тежеуге тырысатын қорғаныс жоғарыда айтылғандарға. Осы өзара әрекеттесу нәтижесінде қақтығыстардың азды-көпті қанағаттанарлық немесе адаптивті шешілуін болжайтын психологиялық процестер туындайды.
Бұл модельде Фрейд психопатологиялық симптомдарды адамның мінез-құлқына қарсы жаза ретінде әрекет ете отырып, ыңғайсыздықты тудырған кезде импульстарды ішінара қанағаттандыруға мүмкіндік беретін ымыралы формациялар ретінде қарастырады. Сөйтіп психикалық денсаулық көбіне қорғаныс сапасына байланысты болар еді және өзіндік санкциялар.