Зул-хижжаның алғАШҚы он күнінің Ұлы артықшылықтары

ЗУЛ-ХИЖЖАНЫҢ АЛҒАШҚЫ ОН КҮНІНІҢ ҰЛЫ АРТЫҚШЫЛЫҚТАРЫ

فضائل عشر ذي الحجة وأيام التشريق

сайтының редакциясы дайындаған

қазақ тіліне аударған www.abuhanifa.kz

www.toislam.com من الموقع



сайтының редакциясы дайындаған

Мазмұны

Содан соң:

Ақиқатында, ең жақсы сөздер – бұл Аллаһтың Кітабы, ал ең жақсы жол – бұл Мухаммадтың (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) жолы. Ең жаман амалдар – бұл діндегі жаңалықтар, діндегі әрбір жаңалық – бидғат, әрбір бидғат – бұл адасушылық, ал әрбір адасушылық – Отта.

Құлдары Оған әртүрлі ғибадаттар арқылы жақындайтын күндер мен түндерді, сондай-ақ жыл мезгілдерін жаратқан Аллаһқа мадақ. Әрбір мұсылман адам бүкіл өмірінің барысында өзінің Раббысына құлшылық етуге және Оның бұйрықтарын орындауға міндетті. Аллаһ Тағала былай деді: «Раббыңа саған айқын көз жетушілік келгенге дейін құлшылық ет» («әл-Хижр», 15: 99).

Салим ибн ‘Абдуллаһ, Мужаһид, Қатада және басқа да сәлафтар: «Айқын көз жетушілік – бұл өлім!», - деп айтқан. Қз.: “Тафсир әт-Табари” 12/384, “Тафсир Ибн Абу Хатим” № 12457.

Алайда Аллаһ Тағала кейбір уақыт кезеңдерін, күндер мен айларды ардақты етті, әрі оларда жасалатын құлшылықтар Аллаһ үшін басқа уақыттарға қарағанда артығырақ әрі сүйіктірек болып табылады. Әрі әрбір мұсылман осыған ерекше көңіл бөлуі қажет. Хафиз Ибн Ражаб былай деп айтатын: “Уақытты жаратқан және игі істер көбейетін кейбір айларды, күндер мен түндерді ардақтап, белгілі бір уақытты басқасынан артық еткен Аллаһқа мадақ. Осындай уақыт кезеңдеріндегі сауаптар Аллаһтың Өз құлдарына түсірген нығметі ретінде, бұл оларға игі істер істеуде, мойынсұнушылық танытуда және ынтаны жаңартуда көмек болуы үшін көбейе түседі”. Қз.: “Ләтаифул-мә’ариф” 39.

Имам әл-Мунауи әт-Тыбидің былай деп айтқанын жеткізген: “Игі амалдар, олардың міндеттілері де, сүннеттері мен әдепке (қатыстылары) да, өздерінің құндылықтарындағы айырмашылықтарына қарамастан, бірінің үстінен бірі артықшылыққа ие болады. Өйткені басқа амалдар оның үстінен артықшылыққа ие болған қаншама амалдар белгілі уақыттың немесе орынның себебімен басқа амалдардан артық болады!” Қз.: “Фәйдул-Қадир” 5/584.

Сөйтіп, жыл барысындағы барлық түндердің ішінен Аллаһ Тағала Қадір түнін, ал күндердің ішінен Құрбан Айт пен Арафа күндерін ардақтады. Айларға келсек, Аллаһ онда ораза ұстауды парыз еткен Рамазан айын ардақтады. Аптаның күндеріне келер болсақ, Аллаһ жұманы ардақтады. Ал тәуліктің уақыттары туралы айтар болсақ, Аллаһ мұсылманның дұғасы жауапсыз қалмайтын түннің соңғы үштен бір бөлігін ардақтады. Аллаһтың Елшісі (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) былай дейтін: «Ең жақсы уақыт – бұл түннің соңғы бөлігі!» әт-Табарани. Хадис сахих. Қз.: «Сахих әл-жәми’» 1106.

Сондай-ақ барлық айлардың ішінен Аллаһ қасиетті еткен төртеуін ардақтады. Аллаһ Тағала былай деді: «Расында, Аллаһтың қасында айлардың саны он екі. Аллаһ көктер мен жерді жаратқан күні Кітабына осылай деп жазылған болатын. Бұлардан төртеуі құрметті айлар. Міне, осы берік дін. Ендеше, бұл айларда өздеріңе зұлымдық етпеңдер» («әт-Тауба» 9: 36).

Ал олар қайсы айлар екендігіне қатысты айтар болсақ, онда бұны Аллаһтың Елшісі (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын): «Уақыт оралып, Аллаһ көктер мен жерді жаратқан күндегі кейпіне келді. Жыл он екі айдан тұрады, олардың төртеуі қасиетті болып табылады. Олардың үшеуі: зул-қа’да, зул-хижжа және мухаррам – бірінен соң бірі ілеседі, ал төртіншісі – жумада сәнийя мен шағбан айларының арасынан орын алған ражаб мудара», - деп түсіндірген. Әл-Бухари 3197.

Әрбір мұсылман осы айлардың қасиеттілігіне ықыласпен қарауы қажет, өйткені Аллаһ оларды ерекше маңызды болуы себепті ардақты етті әрі олардың қасиеттілігіне құрмет ретінде оларда күнә істеуге тыйым салды, өйткені Аллаһ қасиетті еткен бұл уақыттың ұлықтығынан осы айларда істелген күнәлар басқа айларда істелген күнәларға қарағанда ауырырақ болып саналады. Сондықтан да Аллаһ Тағала былай дейді: «Ендеше, бұл айларда өздеріңе зұлымдық етпеңдер» («әт-Тауба», 9: 36).

Аллаһ Тағала сондай-ақ былай дейді: «Әй, иман келтіргендер! Аллаһтың рәсімдік белгілерінің, құрметті айдың қасиеттілігін бұзбаңдар» («әл-Мәида», 5: 2).

Ибн ‘Аббас былай дейтін: “Аллаһ он екі айдың ішінен төртеуін қасиетті етіп, олардың маңызын ұлықтап, ардақтады. Әрі Ол осы айларда (істелген) күнәларды жаманырақ, ал игі амалдар мен сауапты көбірек етті!” Ибн Абу Хатим “әт-Тафсир” № 10000.

Ақиқатында, осы аталған жыл мезгілдері мен айлардың арасында алғашқы он күні жылдың ең ұлы күндері болып табылатын зул-хижжа айы да бар. Міне, Аллаһ Тағаланың рұқсатымен енді солар туралы сөз болады.

Хафиз Ибн Хәжар былай деген: “Зул-хижжа айының алғашқы он күнін ерекшелеудің себебі осы күндердің ішінде құлшылықтың намаз, ораза, садақа және қажылық сияқты ең маңызды түрлері жиналатынында екені айқын болады. Осының барлығы басқа уақытта бірге жиналмайды”. Қз.: “Фәтхул-Бәри” 5/137.

Сондай-ақ осы он күндікте Аллаһты зікір ету, тәкбірлер айту, мерекелі Құрбан шалу (Удхия) және басқа да көптеген рәсімдер заңдастырылған.

Аллаһ Тағала зул-хижжа айының алғашқы он күнімен ант етті, ал Аллаһтың анты осы күндердің ұлықтығы мен маңыздылығына нұсқайды. Аллаһ Тағала былай деген: «Таңмен ант! Он түнмен ант! Жұп және тақпен ант!» («әл-Фәжр» 89: 1-2).

Ибн ‘Аббас былай деген: “Он күн – бұл зул-хижжа айының алғашқы он күні!” Ибн Абу Хатим 19233. Хафиз Ибн Ражаб сахихтығын растаған.

Имам Ибн Хәжар әл-Хайтами былай деген: “Ал «Ибн ‘Аббас: “«Он түн» – бұл Рамазан айының он күні”, - деп айтқан» деген хабарға келсек, оның иснады әлсіз”. Қз.: “Итхаф әһл әл-Исләм би хусусыят әс-сыям” 329.

Осы аятта «он түн» дегенде зул-хижжа айының алғашқы он күні айтылатынын Ибн әз-Зубайр, Мужаһид, Мәсруқ тағы да басқалар айтқан, әрі осы пікір, бұл туралы имам әт-Табари мен хафиз Ибн Касир т.б. айтқандарындай, ең дұрыс пікір болып табылады. Қз.: “Тафсир әт-Табари” 30/190, “Тафсир Ибн Касир” 4/539.

Ал осы аятта айтылатын «таң» туралы айтар болсақ, Мужаһид: «Сөз әрбір таң туралы емес, дәл Құрбан Айт күнінің (10 зул-хижжа) таңы туралы болуда!», - деген. Ибн Абу Хатим 19232.

Ал «жұп пен тақ» сөздеріне келер болсақ, Ибн ‘Аббас өзінің пікірлерінің бірінде: «Жұп – бұл Құрбан (айт) күні, ал тақ – бұл Арафа күні», - деген. Қз.: “Тафсир Ибн Абу Хатим” 19244.

Шейхул-Ислам Ибн Таймия былай дейтін: “Зул-хижжаның он күні Рамазанның он күнінен жақсырақ, ал Рамазан айының он түні зул-хижжа айының он түнінен жақсырақ!”. Қз.: “Мәжму’ул-фәтауа” 25/287.

Хафиз Ибн Касир былай деген: “Көптеген хадистер зул-хижжа айының алғашқы он күні жылдың басқа күндерінің барлығынан жақсырақ екеніне нұсқайды, әрі олар Рамазанның соңғы он күнінен жақсырақ. Алайда Рамазанның соңғы он түні жылдың басқа түндерінің барлығынан жақсырақ, өйткені олар өзінің ішіне мың айдан жақсырақ болған Қадір түнін қамтиды”. Қз.: «Тафсир Ибн Касир» 5/412.
Ең жақсы игі істер – бұл зул-хижжа айының он күнінде істелген істер
Ибн ‘Аббастың сөздерінен Аллаһ Елшісінің (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) былай дегені хабарланады: «Аллаһ үшін зул-хижжа айының алғашқы он күнінде жасалған игі амалдардан сүйіктірек амалдар жоқ [әрі (олар үшін берілетін сауаптан) үлкен сауап та жоқ]». Одан: “Тіпті Аллаһтың жолындағы жиһад та ма?», - деп сұраған кезде, ол: «Егер өмірі мен мал-мүлкін қауіпке салып, Аллаһ жолына шыққан әрі осылардың ешқайсысын қайтып алып келмеген адамды санамасақ, тіпті Аллаһтың жолындағы жиһад та», - деп жауап берді. Әл-Бухари 2/162, Абу Дауд 2438, әт-Тирмизи 757. Осы жерде әт-Тирмизидің риуаяты келтірілген, ал тік жақшаларға алынған сөздер имам әд-Дәримидің риуаятында келген 1/357.

Хафиз Ибн Ражаб былай деп жазған: “Бұл хадисте өзінен басқа бір амал артықшылыққа ие болған амал белгілі бір уақытта сауабы бойынша одан артық болуы мүмкін екеніне нұсқау бар. Әрі зул-хижжаның он күніндегі амалдар басқа уақытта жасалатын барлық басқа амалдардан артық!” Қз.: “Фәтхул-Бәри” 9/12.

Уа, мұсылмандар, зул-хижжа айының алғашқы он күнінде істелген кез келген игі амалды тіпті басқа уақытта жасалған жиһадтан да артық еткен Аллаһ Тағаланың Өз құлдарына деген рахымына қараңыздаршы!

Имам Ибн Қудама былай дейтін: “Зул-хижжаның он күнінің барлығы ондағы игі амалдар сауабы бойынша екі есе көбейетін құрметті әрі ардақты күндер болып табылады. Әрі осы күндердің барысында құлшылықта ыждағаттылық таныту абзал болып табылады!” Қз.: “әл-Муғни” 3/105.

«Зул-хижжа айының он күні басталған кезде Са’ид ибн Жубайр құлшылық етуде өзгелер онымен теңдесе алмайтындай ыждағаттылық танытатын еді», - деп хабарланады. Әл-Бәйһақи 3752, әт-Тахауи 4/113.

Ал Са’ид ибн Жубайрдың өзі осы түндерді намаз оқумен өткізуге ынталандырып: «Зул-хижжаның он түнінде шамдарыңды өшірмеңдер!», - деп айтатын. Қз.: “Ләтаифул-мә’ариф” 426.

Ибн ‘Аббас: “«Белгілі күндер» - бұл зул-хижжа айының алғашқы он күні”, - деген. Қз.: “Сахих әл-Бухари” 1/321.

Ибн ‘Умардан Аллаһ Елшісінің (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын): “Аллаһ үшін зул-хижжаның он күнінен ұлығырақ күндер және (сол күндерде істелген) амалдардан сүйіктірек амалдар жоқ. Ендеше, осы күндерде «субхана-Лллаһ», «әлхамдулилләһ», «лә иләһа иллә-Ллаһ» және «Аллаһу әкбар» сөздерін айтуды көбейтіңдер!”, - деп айтқаны жеткізіледі. Ахмад 7/224, әт-Табарани “әл-Кәбирде” 3/110. Хадистің сахихтығын хафиз әл-Мунзири, әл-Хайсами және шейх Ахмад Шакир растаған.

Сөйтіп, осы он күнде Аллаһты зікір ету сөздерін көбейту керек екен! Имам ән-Нәуауи былай дейтін: “Зул-хижжа айының он күнінде Аллаһты зікір етуді көбейтіп, әдеттегіден оны көбірек істеу керек екендігін біл. Ал Арафа күні зікірді басқа он күннен көбірек айтқан абзал”. Қз.: “әл-Әзкар” 38.

Имам әл-Бухари былай деп баяндайтын: “Ибн ‘Умар мен Абу Хурайра зул-хижжаның он күнінде базарға шығып, тәкбір айтатын. Адамдар да оларға қосылып тәкбір айта бастайтын”. Қз.: “Сахих әл-Бухари” 1/321.

Ал мерекелі тәкбірлерді айтудың нақты уақытына келер болсақ, олар «Арафа күні таң (фәжр) намазынан кейін басталады да, әт-тәшриқтің үшінші күніндегі екінті намазына дейінгі уақытты (қосып) қамтиды», әрі осы Али ибн Абу Талибтен, Ибн Мәс’удтан және Ибн ‘Аббастан жеткізіледі. Ибн Абу Шәйба 1/12, әл-Бәйһақи 3/314, әл-Хаким 1/300.

Әрі сахабалардан біреу осы мәселе бойынша басқаша айтқаны белгісіз. Имам Ахмадқа «Сіз ненің негізінде тәкбірлер Арафа күнінің таң намазынан басталып әт-тәшриқтің соңғы күніне дейін жалғасады деп есептейсің?» деген сұрақ қойылғанда, ол: «Умардан, ‘Алиден, Ибн ‘Аббас пен Ибн Мәс’удтан (Аллаһ оларға разы болсын) жеткен бірауызды келісімнің (ижма`) негізінде!», - деп жауап берген. Қз.: “әл-Муғни” 3/289, «әл-Мәжму’» 5/35.