1. Болашақмұғалімніңкәсіби-педагогикалыққұзырлығынқалыптастырубағыттары
Болашақ математика мұғалімін кәсіби дайындауда онық әдістемелік құзырлығын қалыптастыру моделі
жүктеу/скачать 7.77 Mb.
|
| 6. Болашақ математика мұғалімін кәсіби дайындауда онық әдістемелік құзырлығын қалыптастыру моделі
Тура 5 сұрақ 7.Болашақ математика мұғалімінің әдістемелік құзырлылығын қалыптасрыту әдістері. Педагогикалық технология – мұғалімнің кәсіби қызметін жаңартушы және сатыланып жоспарланған нәтижеге жетуге мүмкіндік беретін іс-әрекет жиынтығы. Педагогиялық технологиядағы басты міндет – оқушының оқу-танымдық әрекетін жандандыра отырып, алға қойған мақсатқа толық жету. Оқытудың жаңа технологиясының бағдарламалап оқыту мәселелері В.Беспалько, М.Кларин, И.Лернер және тағы да басқа ғалымдардың еңбектерінде көрініс табады. Дамыта оқыту бағытындағы педагогикалық технология Л.Выготский, Л.Занковтың, ал жеке-бағдарлы оқыту технологиясының жобасы Ш.Амоношвили еңбектерінде зерттелген. Өз жұмысымда профессор Ж.А.Қараевтың оқытудың «Үшөлшемді әдістемелік жүйесі» педагогикалық технологиясын қолданып келемін. Технологияның негізі ретінде тұлғаның әрекеттілігі алынып, оқушылардың дағдылары мен біліктері олардың өзіндік қайта құру іс-әрекеті негізінде қалыптасады. Кез келген іс-әрекет оның түрлерінің (репродуктивті, конструктивті, өнімді) сатылануымен сипатталады. Оқыту әдістемелік жүйесінде сатылы орналасқан және тұлғаның әрекеттілігі тұрғысынан ойластырылған бөліктері бар әдістемелік жүйені құрастыру тәсілдерін ойлап шығарып, оны «оқытудың үшөлшемді әдістемелік жүйесі» деп атаған. Мұндағы «үшөлшемділік» көпдеңгейлі иерархияны, оның әр бөлігінің вертикаль бағытталған оқыту векторы бар екендігін білдіреді. Зерттеушілер білім саласының гуманизмін білім жүйесінің дамуындағы әлеуметтік-педагогикалық принцип тұрғысында анықтады. Дәстүрлі оқытуда мұғалім білімді жеткізуші болса, ал гуманизация баламен бірге жұмыс істей отырып, оның барлық қабілетін жан-жақты ашу міндетін қояды. Білімді жеке тұлғаға қарай бағыттау, оқушының «Мен» менталитетін қалыптастыру, олардың өзін-өзі танытуы, өзін-өзі тануы үшін еңбектену мұғалімдер қауымына үлкен мақсаттар жүктеп отыр. Оқытудың «Үшөлшемді әдістемелік жүйесінің» педагогикалық технологиясы нәтижеге бағытталған білім беруді қамтамасыз ететін механизм. Мұнда күтілетін нәтижелер : Нәтижеге бағытталған бәсекеге қабілетті білім алуға жағдай жасалады; Білім беру жүйесінің дамуын болжауға және қадағалауға жағдай туады; Білім беру жүйесінің сапасын бағалайтын ұлттық бағалау жүйесі құрылады; Педагогикалық технология деген «Тәжірибеде жүзеге асып, нәтиже беретін педагогикалық жүйенің жобасы» . Педагогикалық жүйе дегеніміз «Әдістемелік жүйе мен Дидактикалық үрдістің» бірлігі . Әдістемелік жүйе (мақсат, мазмұн, әдіс-тәсіл, түрі, құралы) бұл оқытудағы сабақ жоспарына сәйкес келеді және ол арқылы нәтижеге жетелейтін оқушы мен мұғалім арасындағы жүзеге асатын процесс. Технология бойынша әдістемелік жүйенің бастыкомпоненті – оқыту мақсаты болып қалады. Мұндағы мақсат – өздігінен білім алу мақсаты. Жаңа мақсат оқытудың әдістемелік жүйесінің қалған компоненттерінің өзара байланыстағы қалыптары мен өзгерулерін талап етеді. Білім мазмұнын деңгейлік түрде ұсыну дамыта оқытуды ұйымдастыруға мүмкіндік береді, өйткені оқулық та тапсырмалар да деңгейленіп жасалған, оны біртіндеп деңгей бойынша меңгереді, және мұндағы білімнің кейбір жетекші элементтерін: фактілер, ұғымдар, ережелер, заңдылықтарды т.б. оқушылардың өздері ашады . І. Оқушылық деңгейде бала мұғалім көмегімен амал-әрекет жасайды алдындағы мақсатты шешуге ұмтылады, бұрынғы білімдерін пайдаланады. Өнімсіз – репродуктивтік деңгей – мемлекеттік стандарттың ең аз қажетті көлемін қамтиды . ІІ. Алгоритмдік деңгейде мақсат пен шешілуге тиісті ситуация анық, оқушы бұрынғы жинақталған білімін пайдалана отырып, мақсатқа жету үшін өз бетімен жұмыс істейді . ІІІ. Эвристикалық деңгейде мақсат ашық, ситуация түсініксіз, оны оқушының өзі толықтырады, табады, шешеді, яғни бұрынғы білім көмекке келеді. Оқушы жаңа хабар, білімді өз ізденісімен ала алады. Бұл деңгей - өнімді деңгей. ІҮ. Шығармашылық деңгей – мақсат жалпылама, анық емес. Оқушы оны анықтайды, жаңа нәрсені табады, өз бетінше жаңа дүние әкеледі. Деңгейлік тапсырмалардың алғашқы үш деңгейі мемлекеттік стандарттың міндетті деңгейін құрайды. Төртінші деңгейде шығармашылық тапсырмаларын оқытушы жеке баланың қабілетіне қарай өзі құрастырады. 8.Студент-математиктің әдістемелік құзырлылығын қалыптастырудың математикалық моделдеу әдісі. Бірінші кезеңде объектінің маңызды қасиеттерін – ол бағынатын заңдар, оның бөліктеріне тəн байланыстар жəне т.б. – математикалық формада бейнелейтін оның «эквиваленті» таңдалады немесе құрылады. Математикалық модель теориялық əдістермен зерттеледі, олар арқылы объект жайлы бастапқы маңызды білімдер алу мүмкін болады. Математикалық модельдеу элементтері Екінші кезең – модельді компьютерде жүзеге асыру үшін алгоритмді таңдау немесе құру. Модель сандық əдістерді қолдану үшін Модель Объект Бағдарлама Алгоритм 12 ыңғайлы түрде берілуі тиіс, ізделінетін шамаларды берілген дəлдікпен табу үшін орындалуы қажет есептеу жəне логикалық амалдар тізбегімен анықталады. Есептеу алгоритмдері модельдің негізгі қасиеттерін бұрмаламауы тиіс, үнемді жəне шешілетін есептердің ерекшеліктеріне бейімделген болуы керек. Үшінші кезеңде модель мен алгоритмді компьютер түсінетін тілге аударатын бағдарлама құрылады. Оларға да үнемділік пен бейімделгендік талаптары қойылады. Оларды компьютерде тікелей сынақтан өткізуге дайын зерттелетін объектінің «электрондық» эквиваленті деп атауға болады. Құрылған «модель-алгоритм-бағдарлама» үштігі зерттеушіге əмбебап жəне шығын көп қажет етпейтін зерттеу сайманы қызметін атқарып, ол алдымен қалыпты күйге келтіріледі, «тексеру» есептеу тəжірибелерінде тестіленеді. Үштіктің бастапқы объектіге адекваттылығына (жеткілікті сəйкестілігіне) көз жеткізілгеннен соң модельмен объектінің талап етілетін барлық сапалық жəне мөлшерлік қасиеттері мен сипаттамаларын беретін түрлі «тəжірибелер» жүргізіледі. Қажеттіліктергеқарай, модельдеуүдерісіндеүштіктіңбарлықбөліктерінжақсарту мен нақтылаужүргізіледі. Математикалықмодельдеунақтықолданбалыүдерістер мен құбылыстардызерттеуметодологиясыретіндематематиканы, физиканы, биологияныжəнебасқа да ғылымипəндердіөзіменалмастырмайды. Керісінше, түрліəдістер мен жандасуларғасүйенбей – сызықтықемесмодельдерденқазіргізаманғыбағдарламалаутілдерінедейін – математикалықмодельдеудіңүштігінқұру мен оны қолданумүмкінемес. Математикалықмодельдеудіңғылымда, техникадажəнебасқарусалаларындакеңқолданылуындағынегізгікедергі – біліктімамандардыңжетіспеушілігі. Математикалықмодельдеусаласыныңмаманынақойылатынталаптаржоғары, соныменқатаролардыңқайшылықтыболуы. Біржағынан, олбелгілібірзерттеусаласынтереңбілетінкəсіби маман болуыкерек. Ал екіншіжағынан, олмəселенітұтастайкөреалатынжəненақтылауғақабілетті, кейбіржағдайлардафизиктер, механиктер, химиктернемесебиологтарқойғанесептітүбегейліөзгертеалатын маман ретіндеөзінжиікөрсетуіне тура келеді. Математикалықмодельдеусаласындажұмысжасауөзіндікойлауқабілетініңболуынкөздетұтып, ондатереңдік пен нақтылықжалпыидеялардыңкеңдігі мен олардытүсінуменүйлесімтабады. Сондықтанматематикалықмодельдеунегіздеріментанысужəнеоқыпүйренуқазіргізаманғыжоғарыбілімсаласындамаңыздыорыналады. Модель түсінігі ғылыми зерттеулерде, жобалау-конструкторлық, техникалық, инженерлік жұмыстарда, білім беру саласында кең таралған. Кез келген ғылым түрлі нақты құбылыстар мен үдерістердің жалпы заңдылықтарын анықтау үшін нақты болмыстың белгілі бір абстракциясын пайдаланады. Мысалы, физикада мектеп курсынан белгілі «математикалық маятник» абстракциясы зерттеледі. Осы аталған бір абстракциямен сипатталатын нақты құбылыстар көп болуы мүмкін: 1. Кран тросына ілінген мырыш шарының тербелісі; 2. Қаладағы ескі мұнаралы сағат маятнигінің тербелісі; 3. Фуко маятнигінің тербелісі жəне т.б. Басқаша айтқанда, түрлі объектілер арасында қандай да бір ұқсастық бар болып, оның негізінде ғылымда абстракция құру мүмкін болады. Егер зерттеу мақсаттары тұрғысынан екі объект арасында ұқсастық бар болатын болса, онда біреуінің орнына екіншісін зерттеуге болады. Біріншісі түпнұсқа (оригинал) деп, ал екіншісі – модель деп аталады. Модель – түпнұсқаның орнын алмастырушы болып, белгілі бір шарттарда оның кейбір қасиеттерін зерттеуге мүмкіндік береді. Мұнда ұқсастық формасы, түсі, өлшемі, құрылымы жəне т.с.с. барлық сипаттамалары бойынша болмауы мүмкін. Ұқсастық зерттеу объектісі болған қасиеттерде ғана болса жеткілікті. Мысалы, жылдамдығы дыбыс жылдамдығынан жоғары болған ұшақтың қобалжытуынан тарқалатын толқындарды зерттеу үшін осы құбылыстың көл бетіндегі қайық қозғалысынан туындайтын толқындардың таралуымен ұқсастығын пайдалану мүмкін. Модель деп біз қасиеттер жиыны модельдеу мақсатына жету үшін маңызды болған түпнұсқаның қасиеттері жиынымен қиылысатын қандай да бір идеал образдар, материалдық немесе таңбалық конструкцияларды түсінеміз. Модельді құру мен пайдалану үдерісі модельдеу деп аталады. Мұнда түпнұсқа немесе объект дегенде модельдеудің өзі бағытталған – зат, құбылыс, үдеріске айтылады. Идеал образдар – адамның ойындағы оның басындағы нəрсе; таңбалық конструкциялар – формулалар, графиктер, символдар тізбегі жəне т.с.с. түріндегі абстракциялар. Қасиеттер жиыны – қасиеттердің жиынтығы, ал қиылысу – олардың дəлме-дəл түсуі. Басқаша айтатын болсақ, модель – адам өзінің мақсаттарын жүзеге асыру үшін құратын жəне/немесе пайдаланатын, өзінің қасиеттері бойынша түпнұсқаға ұқсас болатын қандай да бір идеал образдар, материалдық немесе таңбалық конструкциялар. Математикалық модельдеу – модельдеу объектісінің зерттеушіні қызықтыратын қасиеттерін сипаттайтын математикалық формулалар, теңдеулер, қатынастар жиынтығы. Математикалық модельдеуге мысал ретінде И. Ньютонның нүктенің классикалық механикасын келтіруімізге болады, оның көмегімен өлшемдері дене жүріп өтетін қашықтықпен салыстырғанда кіші болатын кез келген материалдық объектінің қозғалысын сипаттауға болады. Қазіргі таңда математикалық модельдеу ғылым мен техниканың барлық салаларында, физика, техника, химия, биология, экономика, экология жəне т.б. кеңінен қолданылуда. Мысалы, физикада тəжірибелер жүргізуден бұрын математикалық модельдерді пайдаланып күрделі зерттеулер жүргізіледі. Осы теориялық модельдеу нəтижелеріне негізделіп, натуралық түрдегі тəжірибелер əдістемесі құрылады немесе нақтыланады, қандай эффектілерді қашан жəне қай жерде күтуге болатындығы, қашан жəне нені тіркеу керектігі анықталады. Математикалық модельдеуді түрлі салаларда тиімді қолдану мысалдарын көптеп келтіруге болады. Қазіргі уақытта математикалық модельдеу ғылыми зерттеулердегі ең бір нəтижелі жəне жиі қолданылатын əдістің бірі. Математикалық модельдеудің натуралық тəжірибеден артықшылықтары төмендегідей: үнемділігі; гипотетикалық, яғни табиғатта жүзеге асырылмаған объектілермен модельдеу мүмкіндігі; натуралық түрде жүзеге асыруда қауіпті немесе қиын болған режимдерді жүзеге асыру мүмкіндігі (ядролық реакторлар жұмысы, ракетаға қарсы қорғаныс жүйесінің жұмысы жəне с.с.); уақыт масштабын өзгерту мүмкіндігі; жүргізілетін жұмыстардың техникалық жəне бағдарламалық қамтамасының əмбебаптығы (электрондық есептеуіш машиналары, бағдарламалау жүйелері, қолданбалы бағдарламалар пакеттері). Ғылыми зерттеулерге арналған кез келген математикалық модель зерттеушіні қызықтыратын модельденіп жатқан объект, құбылыс, үдерістің параметрлерін бастапқы берілгендер бойынша табу мүмкіндігін береді. Математикалық модельдер классификациясы Математикалық модельдеу əдістерінің қарқынды дамуы мен оларды қолдану салаларының күн санап арта түсуі түрлі типтегі көптеген модельдердің пайда болуына алып келді. Мүмкін болған классификациялық белгілер санының үлкендігі мен оларды таңдаудың субьективтігі, модельдердің жаңа кластарының уақыт өткен сайын көптеп пайда болуы төменде келтірілетін классификацияның шартты екендігі мен толық еместігін атап өтуімізді қажет етеді. Математикалық модельдерді: модельдеу объектісінің күрделілігі; модель операторы; кіріс жəне шығыс парметрлері; модельді зерттеу тəсілі; модельдеу мақсаты бойынша кластарға бөлуге болады. 9.Болашақ математика мұғалімінің әдістемелік құзырлылығын қалыптастыру құралдары. Математиканы оқыту әдістемесі ( методикасы ) - педагогиканың бір саласы. Ол математика ғылымының белгілі бір даму дәрежесіне лайық қоғамның алға қойған оқыту мақсаттарына сай математиканы оқытудың заңдылықтарын зерттейді. Методика (әдістеме) терминінің төркіні «метод» «әдіс» - «жол» деген грек сөзінен шыққан. Математика әдістемесінбасқаша «математика педагогикасы», «математика дидактикасы» деп те атайды. Олардыңмағынасыбір-бірінеөтежақын, сондықтан да олардыбізбірмағынадақолданамыз. Математиканыоқытуәдістемесіеңалдымен математика ғылымыментікелейбайланыстыдамиды. Сондықтан да математика әдістемесініңмазмұны мен даму барысындұрысбағдарлаптүсінуүшін математика ғылымының даму тарихынанмағлұматтарбілуқажет. Математика ақиқатдүниеніңкеңістіктікформалар мен мөлшерлікқатынастарынзерттейді. Математиканың даму тарихынтөрткезеңгебөледі. 1. Математиканыңтууы. Бұлкезеңтарихқадейінгіөтеертедәірденбасталып, біздіңзманымызғадейінгі VI-V ғасырларғадейінсозылды. Бұларалықтаматематикалықбілімдағдылармолайып, қорланады, математиканыңалғашқы да негізгіұғымдары (сан, фигура т.б.) қалыптасады. 2. Тұрақтышамаларнемесеэлементар математика кезеңі. Біздіңзаманымызғадейінгі VI-V ғасырларданбасталыпбіздіңзаманымыздың XVII ғасырынадейінсозылғанбұларалықтанегізінентұрақтышамалардыңқасиеттерізертеліп, ашылады. Арифметика, геометрия, алгебра, тригонометрия ғылымдарыдербессалаларболыпбөлініпшығады. 3. Айнымалышамаларнемесежоғары математика кезеңі. XVII ғасырданбастап XIX ғасырдың орта тұсынадейінсозылғанбұлдәірдежоғарыматематикалықбілімнегізінқалайтын математика салаларыболды. Олар Декарт (1596-1650) еңбектеріндежасалынғананалитикалық геометрия, Ньютон (1642-1727) және Лейбниц (1646-1716) негізінқұрғандифференциалдықжәнеинтегралдықесептеулер, ықтимаодықтартеориясыт.б. 4. Қазіргі математика кезеңі. Бұлдәуір XIX ғасырдыңортасынанбасталады. Мұнда математика пәні мен қолданылуоблыстарымейліншекеңейіп, көптегенматематикалықжаңатеорияларпайдаболады. Математиканыңдамуынаәсерететіннегізгіекісебеп бар.: өмірлік практика мұқтаждығыжәне математика дамуыныңішкіөзталабы. Математика өзтарапынанбасқағалымдардың даму барысына да пәрмендіәсеретіпотырады. Математика мен математиканыоқытутарихитұрғыдақарбаласжүреді, өйткеніадамзатқоғамыныңтіршілікетуініңнегізгішарттарыныңбірі – ұрпақтанұрпаққағылым ,білімауысуы, яғниоқу, оқытудәстүрініңқалыптасуыболыптабылады. Бұлтүптеп келгенде педагогика, әдістемемәселелерінесаяды. Мысалы, біздіңқолымыздағыеңескіматематикалықжазбаескерткіштербұдан 4-5 мыңжылбұрынЕгипеттежазылғанпапитустарекенімәлім. Осы құжаттарменмұқияттанысакелеолардағыарифметикалық, геометриялықесептерменқосаолардышешудіңәдістемелікқолайлыережелерін де кездестіреміз, оқушылырдыңынтасынарттырудыкөздегенқызықесептер де бар. Математикалықбілім мен дағдылармолайып, мазмұнытереңдеп, ауқымыкеңейгенсайын, оны үйретудің, үйренудіңмәселелері де өзгеріп, күрделенебереді, осылайәдістемелікжаңатәсілдерпайдаболады. Математика әдістемесініңалдынақойылатынеікүрделімәселе – іріктеу, сұрыптаумәселесі, яғнимұқият мол қорланғанматематикалықмұраішіненқазіргізаманталабына сай, оқушылардың ой - өрісіне, күш – қабілетінелайықкелетіндерінтаңдайбілупроблемасы. Осығанбайланысты математика оқупәнініңмазмұныүнеміөзгеріпотырады. Бұлөзгерістермынадайнегізгісебептердіңсалдарынантуындайды: а) оқытумақсаттарыныңкеңеюіжәнеқоғамдамуы мен оныңтехникалық – экономикалықмұқтаждығынабайланыстымектепкеқойылатынжаңаталаптар; ә) ғылымның (математиканың) үздіксіздамуы, ондажаңапәндер, салаларпайдаболуы; б) қоғамның даму барысындаоқушылардыңжалпыдамуыныңкүшейетүсуі, сәбилер мен жасөспірімдердіңтанымқабілетініңжаңмүмкіндіктері мен қырларыныңашылуы; в) педагогика ғылымдарының, математика әдістемесініңдамуы, көпшілікмектептердегіалдыңғықатарлыоқытутәжірибелерінпайдалану. Мысалы, бұдан 25-30 жылбұрынмектепматематикасықұрамында «арифметика», «тригонометрия» депаталатынпәндерболатын, қазірбұлардербесемес, олардыңмазмұныбасқапәндергеенгізілген (бастауышсыныптағы математика, жоғарғысыныптардағы алгебра, геометрия, алгебра және анализ бастамалары). Бұлардыңорнынакөптегенғылымижаңатарауларенгізілді (туынды, векторлар, координаттар, геометриялықтүрлендірулерт.б.). Математиканыоқытуәдістемесіөзаратығызбайланыстыүшсауалғажауапберугетиіс 1) Математиканы не үшіноқытукерек? 2) Неніоқытукерекжәнеандайтәртіппен, ретпеноқытукерек? 3) Математиканықалайоқытукерек? Осығансәйкес математика әдістемесіүшнегізгікешенді проблема туындайды. Олар: 1) мектеп (немесебасқаоқуорны) математика курсыныңмазмұныжайлы проблема; 2) осы курстыңқұрылымытуралы проблема; 3) оқытуәдістеріжайлымәселе. Осы проблемелардыңмән – мағынасынақысқашатоқталыпөтейік. Математиканыоқытудыңкөпғасырлықтарихынақарапотырсақ, оныңмазмұныөтеертезамандағыжайсанау мен қарапайымфигурлардыоқытудкн XX ғасырдың бас кезіндеқалыптасқанматематикалықпәндержүйесінедейінқалайөзгергенініңкуәсіболамыз (көрнекі геометрия элементтеріараласкелетін арифметиканыңбастауыш курсы, арифметика, алгебра, планиметрия, стереометрия, жәнетригонометрияныңжүйелікурстары). 10. «Математиканы оқыту теориясы мен әдістемесі» курсы болашақ математика мұғалімінің әдістемелік құзырлылығын қалыптастырудың негізгі құралы. Мұғалімнің қызметінде оқушының жетістіктерін тиімді бағалауды жоспарлауда бағалаудың мақсатын білу қаншалықты маңызды болса, оның жеке түрлерін білу соншалықты маңызды. Осы параметрлер бойынша бағалау мынандай үш түрге бөлінеді: диагностикалық, формативтік (қалыптастырушы), суммативтік (жинақтаушы). Диагностикалық бағалау – оқушының білімінің, іс-әрекетінің, дағдысы мен құзіреттілігінің қалыптасуының алғашқы деңгейін анықтау. Диагностикалық бағалау әдетте оқу жылының басында немесе бір тақырыпты, тарауды оқытудың алғашқы сабағында жүргізіледі. Бағалаудың бұл түрі оқушыға да, мұғалімге де қазіргі жағдай мен талаптар туралы дұрыс көзқарас қалыптастыруға мүмкіндік береді. Диагностикалық бағалаудың қажеттілігі мыналар арқылы анықталады: а) оқушылардың даярлық деңгейінің әр түрлілігі; б) оқыту мазмұнын тізбектей қалыптастыру; в) оқушының білім алу процесі мен оқытуда «таяу арадағы даму аймағына» сәйкес талаптар мен мүмкіндіктерін көре білу қажеттілігі. Диагностикалық бағалаудың мақсаты пән бойынша тақырыпты немесе тарауды оқуды бастарда оқытудың мақсатына қатысты оқушының алатын орны туралы ақпарат алу болып табылады. Диагностикалық бағалау мұғалімге оқушының сұранысы бойынша оқу жоспарын өзгертуге немесе алдағы уақытта оқып- үйренуде туындайтын қиындықтарды жеңуді болжауға көмектеседі. жүктеу/скачать 7.77 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|