1 емтихан билеті «Ғылым философиясы мен тарихы»
Үшінші мыңжылдықтағы метабілім (метаэпистема)
жүктеу/скачать 321.33 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 20 емтихан билеті
| 3.Үшінші мыңжылдықтағы метабілім (метаэпистема).
XVII ғасырда, яғни классикалық жаратылыстанудың туу дәуірінде, ағылшын ғалымы Ф.Бэкон мен француз ғалымы Р.Декарт ғылымды дамытудың бір-біріне қарама-қарсы екі методологиялық программасын: эмпириялық (индукциялық) және рационалистік (дедукциялық) әдістерін тұжырымдады. Бұл методологиялық әдістер таным процесінде маңызды тарихи рөл атқарды. Біріншіден, олар толып жатқан нақты ғылыми зерттеулердің іске асуына көмектесті, екіншіден, ғылыми танымның құрылымын дұрыс анықтауға жол ашты. Оның құрылымы екі этажды үйге ұқсас екенін көрсетті. Теориямен айналысатын "жоғарғы этаж" эмпирикалық "төменгі" этаждың үстінде тұрғанымен, бірақ бірінші этажсыз ол төмен құлап түсер еді, Ал керісінше, екінші этажсыз үй салынып біткен құрылыс болып есептелмес еді. Бұл аса қарапайым теңеуден келіп шығатын қорытынды: ғылыми фактілерді жинап беретін индукциясыз дедукциялық әдіс ақиқат теориялық қорытыңды жасай алмас еді, ал дедукциялық әдіссіз индукция ықтимал ғана білім берер еді. Сондықтан қазіргі заманғы ғылыми танымда бұл екі әдіс өзара бірін-бірі толықтыра отырып, диалектикалық бірлікте қолданылады. Біздің заманымыздағы ғылыми білімнің стандартты құрылыс моделі, шамамен, мынадай тізбек түрінде іске асады: тәжірибелік, (эмпириялық) фактіні анықтау — алғашқы эмпириялық қорытынды — бұл қорытындыға сәйкес келмейтін фактілерді іздеу, табу — жаңаша түсіңдіру схемасы бар теориялық гипотеза (жорамал) ұсыну — байқалған барлық фактілердің негізінде құрылған гипотезадан логикалык, қорынды шығару (дедукция). Ал бұл соңғы ақиқат теориялық қорытынды болуы тиіс, өйткені расталған гипотеза теориялық заңға айналады. Ғылыми білімнің мұндай моделі гипотезалық-дедукциялық деп аталады. Қазіргі заманғы ғылыми танымның көпшілігі дәл осы тәсілмен құрылады. Әдістемелік тұрғыдан алғанда, ең дұрысы, өзін-өзі анықтау мәселесіне келесідей көзқараспен қарау керек деп есептеймін: а) метаэпистема позициясынан, яғни. болмыс туралы білімнің барлық негізгі түрлерінің синергетикалық синтезі негізінде, сәйкесінше, – метаэпистемалық әдістеме; б) қазіргі «барлығының теориясы» позициясынан, ал оның шеңберінде – жалпы эволюциялық теория; в) дұрыс (жүйелі түрде) құрастырылған пәндік концептуалды-категориялық аппарат позициясынан Осы ойларға сүйене отырып, мен алдымен логикалық тұрғыда құрылған тұжырымдамалық аппаратты беремін, оның көмегімен кез келген адамның өзін-өзі анықтау мәселесіне «енгізуге» болады. субъект, оның ішінде жеке тұлға: «таным - сәйкестендіру - өзін-өзі тану - өзін-өзі түсіну - өзін-өзі сәйкестендіру - өзін - өзі қабылдау - өзіндік сана - өзін-өзі анықтау - өзін-өзі актуализациялау (өзін-өзі жүзеге асыру, өзін-өзі жүзеге асыру) - өзін-өзі растау - өзін-өзі бағалау - өзіндік сана. Бұл жағдайда бастапқы («түбір») ұғым «идентификация», түйінді ұғым «өзіндік сәйкестендіру», маңызды ұғым «өзіндік», одан шығатын ұғым «өзіндік сана». «Сәйкестендіру» (лат. identificare) түбір ұғымы бір нәрсенің бір нәрсемен, біреудің біреумен сәйкестігін анықтау, анықтау, орнату дегенді білдіреді. «Сәйкестендіру» процесс ретінде субъектінің сәйкестендіру объектісінен «сыртында» және/немесе «сыртында» жүзеге асырылады, бұл кезде бір нәрсенің осы субъектіден тыс нәрсемен (біреудің біреумен) сәйкестігі анықталған кезде, сәйкестендіру «процедурасы». «Өзін-өзі сәйкестендіруді» субъект «іштен» және/немесе «іштен» жүзеге асырады, яғни. өзін (өзін, өзін) өзімен сәйкестендіру. Демек, өзін-өзі идентификациялау субъектінің өзімен өзін-өзі сәйкестендіру (өзіндік ұқсастық, сәйкестік) процесі (процедурасы) болып табылады. № 20 емтихан билеті Ғылымның пайда болуы (мифологиялық білімдер) және Ежелгі Шумер, Мысыр, Вавилондағы білімдер. 1) Ғылым тарихы — ғылыми білімнің тарихи дамуын зерттеу болып табылады. Ғылымның тарихи уақыты туралы мəселе бірнеше шешімнің иесі болады. Олардың барлығы үстемді жəне күшсіз болуы мүмкін, себебі, əр ұсынылған нұсқада тарихи уақыттың əсерімен ғылым өзгеше сипатталады. Кейбір ғалымдар антикалық ғылым феноменіне назар аударады, яғни, сол кезде теориялық ғылымның негіздері қалыптасты деген пікір /мысалы, Евклид геометриясы/. Алғашқы натурфилософтар /Стагириттің анықтамасы бойынша «фисиологтар» /көбінесе философтар емес, ғалымдар болған. Бəрімізге мəлім, антика əлемі математиканы қолданып, теориялық деңгейіне дейін əкелді. Антикада ақиқатты тануға, яғни, логика мен диалектикаға назар аударған. Басқа еӊбектерде антикалық ғылымның ежелгі түрі – мысыр өркениеті туралы айтылады. Б.д.д. 4 мың жылдықта Ежелгі Мысыр өркениетінде математика, медицина, география, химия, астрономия салаларын терең біліммен меңгерген. Ежелгі Мысырдан шыққан құпия, мистикалық ілімдер ақырында Үнді, Парсы, Халдей, Қытай мен Жапон, Ежелгі Грекия мен Римнің білім үрдісіне əсер еткені айқын. Айтылған барлық салалар бойынша Мысыр — ең ежелгі антикалық ғылым түрінің иесі. Тағы бір нұсқа — ғылымның соңғы орта ғасыр мəдениетінде пайда болуы туралы. Кейбір мəліметтерде ғылымның шығуын Батыс Еуропада /12-14 ғғ./ соңғы орта ғасыр мəдениетінің өркендеуінде деп санаған. Ағылшын епископы Роберт Гроссетест /1175-1253 жж./ пен ағылшын францискан монахы Роджер Бэконның /1214-1292 жж./ қызметінде тəжірибелік білімнің ролі басқаша қарастырылған. Ғылымның пайда болу туралы ең дəстүрлі нұсқасы — ғылымының бастамасы Жаңа заманда болған, жалпы еуропалық тұрғыда /16-17 ғғ. басы/, Коперниктің талпарысы, Галилей мен Ньютонға негізделген классикалық механиканың заңдары, дүниенің ғылыми бейнесі. жүктеу/скачать 321.33 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|