1. Кәсіпкерлік тәуекелдердің теориялық аспектілері 4
Компанияның тәуекелін талдау
жүктеу/скачать 448.01 Kb.
|
2.2 Компанияның тәуекелін талдауТуристік тәуекелдердің мазмұны туристік нарыққа қатысушыларға қатысты қауіптердің барлық түрлерін қамтиды. Сондықтан туристік тәуекелдердің барлық жиынтығын екі топқа бөлу орынды сияқты: турды жоспарлау және жүзеге асыру кезінде туристер ұшырайтын тәуекелдер ( туристік тәуекелдер дұрыс) және туристік кәсіпорындардың туристік тәуекелдерді қалыптастыру, жылжыту, жүзеге асырудағы тәуекелдері. тур және рекреациялық қызметтерді көрсету ( экономикалық немесе экономикалық тәуекелдер). Бірінші топқа материалдық және қаржылық шығындармен ( туристік сапарлар кезінде мүліктің жоғалуы және бүлінуі, қаржылық шығындар, ұрлық, айыппұлдар) немесе туристің өмірі мен денсаулығына қауіп төндіретін келеңсіз оқиғалар жатады. Тәуекелдердің екінші тобы рекреациялық-туристік кешен кәсіпорындарының қызметінің сипатына байланысты және оның қаржылық-экономикалық қатынастарының күрделілігіне байланысты талдау үшін қызықтырақ болып көрінеді. Экономиканың туристік секторындағы экономикалық тәуекелдердің ерекше белгілері: туристік тәуекелдер туризмді ұйымдастырушы ретінде туроператорлар мен турагенттерге ғана емес , сонымен қатар сабақтас сала кәсіпорындары мен туристердің өздеріне, сондай-ақ бүкіл өсімдіктер мен жануарлар әлеміне, мәдени-тарихи мұраға зиян келтірумен байланысты; кейбір жағдайларда туристік тәуекел туристің өмірі мен денсаулығына қауіп төндіретіндіктен, рекреациялық және туристік сала кәсіпорындарында оның деңгейіне ерекше қатаң талаптар қойылуы тиіс; Туристік тәуекел кәсіпорынның шаруашылық қызметімен байланысты қаржылық және экономикалық, сондай-ақ адамға және туризмді ұйымдастырушыларға тәуелді емес қауіптің табиғи көздерімен қалыптасады, олар бір мезгілде өзара байланысты болуы мүмкін. Сонымен бірге туристік тәуекелдің экономикалық жүйе ретіндегі туристік кешен тұрғысынан негізгі ерекшелігі оның көп өлшемділігі болып табылады. Ол мультипликаторлық механизмнің әрекеті есебінен туризмнің әсерін күшейтетін туризм индустриясына кіретін салалардың конъюгациясымен байланысты. Дегенмен, мультипликатордың кемшілігі - әрбір саланың өзіндік тәуекел спецификациясы бар және сондықтан туристік тәуекелдің жалпы деңгейіне қосады. Мысалы, көлік кәсіпорындары туристерді тасымалдау кезіндегі жазатайым оқиғалардың тәуекелдерін, ұжымдық орналастыру объектілерін ( КСР) – қызмет көрсетудің сервистік тәуекелдерін, тартымды кәсіпорындар – техникалық құрылғыларды пайдалану кезінде өмір мен денсаулыққа зиян келтіру ықтималдығын бастайды. Сонымен қатар, туризм индустриясының барлық кәсіпорындары белгілі бір дәрежеде шарттылықпен әмбебап ретінде анықталуы мүмкін тәуекелдерге ұшырайды, яғни . салалық бағыныстылығына және ұйымдық-құқықтық нысанына қарамастан кез келген шаруашылық жүргізуші субъектіге әрекет етеді. Әңгіме қаржылық, инвестициялық, кадрлық, инфляциялық және басқа да тәуекелдер туралы болып отыр. Талдауда туристік тәуекелді тек қауіптермен және шығындармен анықтау шектелгенін атап өткен жөн. Оны сәтсіздік, жоғалту, зақымдану ықтималдығымен ғана емес, сонымен қатар табысқа жету мүмкіндігімен, кез келген оң нәтиже алу мүмкіндігімен байланысты құбылыс ретінде қарастыруға болады. Басқаша айтқанда, тәуекелдік жағдай кейбір жағдайларда туризмді дамытудың қолайлы факторына айналады. Осылайша, туристік ұйым венчурлық капитал нарығының қатысушысы ретінде әрекет ете алады. Венчурлық қаржыландырудың дәстүрлі бағыттары жоғары технологиялық өндіріспен байланысты ( әдетте, шағын және орта жеке компаниялар саласында), бұл нарыққа жоғары технологиялық өнімді шығаруға мүмкіндік береді. Дегенмен, венчурлық қорлардың негізгі міндеті – инновациялық идеяны жүзеге асыруға қол жеткізген және сол арқылы әлеуетті бәсекелестерден айтарлықтай нарықтық артықшылыққа қол жеткізген компанияның капиталдандыруын арттыру – туризм секторындағы қорлардың өз көмегінсіз шешілуі мүмкін. Мамандандырылған жеке немесе мемлекеттік венчурлық компаниялардың қатысуынсыз капиталды тарту кейін дәстүрлі тәсілдермен жүзеге асырылады, т.б. несиелік және эмиссиялық формалар арқылы. Бұл ретте « венчурлік » негізгі критерийі өзгеріссіз қалады. Ол жаңашылдықта және әлеуетті пайда мен тәуекел арасындағы корреляцияның жоғары дәрежесінде жатыр. Сондықтан кез келген туристік кәсіпорын, мейлі ол туристік фирма болсын, қонақ үй болсын, нарыққа жаңа қызмет түрін енгізетін тасымалдаушы болсын, венчурлық қаржыландыру объектісі бола алады. Сондай-ақ, тәуекелі жоғары жобаларды жүзеге асыруда туристік ұйымның өзі инвестор ретінде әрекет етуі мүмкін. Туристік тәуекелдерді тиімді басқару үшін тәуекел оқиғаларының ықтималдығы мен шынайылығын арттыратын алғышарттар жиынтығы болып табылатын тәуекел факторларын анықтау қажет. Сәйкестендіру рәсімінің мазмұны статистикалық немесе сараптамалық деректерді талдауға негізделуі керек және кез келген теріс тенденцияны тәуекелдің себептеріне жатқызуға болмайды, өйткені ол тәуекелдің атрибутивтік қасиеттеріне ие емес. Тәуекел теориясы тәуекелдің қайнар көздері кездейсоқ пайда болуына, курстың екіұштылығы мен өзгермелілігіне, нәтиженің белгісіздігіне байланысты процестер немесе құбылыстар болып табылады деп тұжырымдайды. Ықтималдық бағалау мүмкіндігі және тәуекелді іргелі басқару мүмкіндігі туралы тезиске қарамастан, бұл сипаттамалар әлеуметтік-экономикалық жүйелер үшін өте қиын болып көрінеді. Туристік кешенде ықтималдық өлшемдерге тек табиғи қолайсыз оқиғалар, сондай-ақ инфрақұрылым объектілеріндегі жекелеген технологиялық процестер ғана сәйкес келеді. Сондықтан, туризмнің дамуына қауіп төндіретін немесе келешекте болуы мүмкін тенденциялардағы елеулі және байқалатын өзгерістердің тәуекелдерін азайту арқылы критерийді біршама жеңілдеткен жөн. Басқаша айтқанда, экономикалық көрсеткіштермен расталған туризмді дамыту векторының кенеттен өзгеруі орын алса, онда бұл проблеманы экономикалық тәуекел факторы ретінде анықтаудың қажетті және жеткілікті шарты болып табылады. Тәуекел факторларының әртүрлілігі туристік қызметтің барлық дерлік салаларымен байланысты тәуекелдердің пайда болуына әкеледі. Олардың жіктелуі критерийлердің жеткілікті үлкен санына негізделуі мүмкін, мысалы: басқару субъектісінің түрі немесе түрі, тәуекел дәрежесі, тәуекелді есепке алу сипаты және т.б. Осы жіктеу белгілерінің маңыздылығын мойындай отырып, тәуекелдерді басқару тұрғысынан туризм нарығы субъектілерінің жұмысының сипатын неғұрлым дәл көрсететінін, жалпылама критерий тәуекелдердің пайда болу және әсер ету саласы болып табылатынын атап өткен жөн. Осы критерий негізінде және туроператор қызметінің мысалында біз тәуекелдердің келесі классификациясын ұсынамыз. Суретте туристік саяхаттарды жоспарлау және жүзеге асыру кезінде туристердің өздерінің ықтимал проблемаларымен байланысты туризм тәуекелдері осы классификацияның шеңберінен тыс қалғанын анық көрсетеді. Бұл ретте туристік тәуекелдер уақыт бойынша жергілікті болатынын ескеру қажет, яғни . тәуекел жағдайы белгілі бір хронологиялық шеңберлермен шектеледі. Әрі қарай тәуекелдің салдары пайда болады, олар әртүрлі ауырлықта болуы мүмкін және белгілі бір тенденцияны құра алады. Басқаша айтқанда, ықтимал қауіп ретінде тәуекел мазмұнының өзін және ықтимал залал емес, орын алған тәуекелдің нәтижесі ретінде бөлу қажет. 2.3-сурет Туристік тәуекелдердің жіктелуі жүктеу/скачать 448.01 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|