1. ОҚытушы туралы мәліметтер
Ресейде басталған Азамат соғысы
жүктеу/скачать 2.07 Mb.
|
| 4. Ресейде басталған Азамат соғысы Қазақстанды да шарпып үш жылдан аса уақытқа созылды. Осы соғыста 8 млн. жуық адам опат болды. 1918 жылдың мамырында чехословак корпусы бүлік шығарды. Олар Сібірдің, Оралды, Орта Волганың, Солтүстік-Шығыс Қазақстанның бірнеше қалаларын басып алды. Мамыр айында Петропавл, маусымда Көкшетау, Ақмола, Омбы, Павлодар, Семей, Қостанай басып алынды. Олар кеңес қызметкерлерін өлтіріп, елді мекендерде озбырлық, айуандық әрекеттер жасайды. К.Сүтішев, И.Дубинин, Ғ.Ыдырысов, П.Шугаев сияқты Кеңес қызметкерлерін азаптап өлтіріп, Өскемен Совдепінің төрағасы Я.Ушаковты кеменің оттығына жағып өлтіреді. 1918 жылдың маусымында Дутов Орынборды басып алды. Осыдан кейін 1918 жылдың жазында Шығыс майдандағы қиыншылықтарға байланысты 2 маусымда Қызыл әскер бөлімдері Орынбор қаласынан кейін әскерлерге Ташкент, Қазалы, Қызылорда, Шымкент, Әулиеата т.б. қалаларда құрылған халық жасақтары көмекке келіп, соның негізінде Жетісу, Орынбор, Орал, Батыс Қазақстанда әскери бөлімдер құрылды. Алайда кеңес үкіметінің жергілікті мұсылман халықтардан құралған бөлімдеріне сенімдері болмады. Соғысқа адам алу алғашқы уақытта еріктілік негізінде жүргізілді. Артынан міндетті болып есептелінеді. 1918 жылдың қараша айында жауынгерлерді ұлттық белгі бойынша құру туралы жарлық 22 шықты. 1918 жылдың соңы мен 1919 жылдың басында Торғай және Ырғызда Ә.Жанкелдин мен А.Иманов бастаған екі атты әскер эскадроны, пулеметшілер тобы жасақталды. 1918 жылдың күзінде Бөкей Ордасында тұңғыш қазақ атты әскер полкі құрылды. 1919 жылдың басында Ә.Жанкелдин бастаған экспедиция майданға Мәскеуден көптеген қару-жарақ пен оқ-дәрі жеткізеді. Ақтөбе майданының әскери күші 1919 жылдың 22-ші қаңтарында Орынборды, 26-шы қаңтарда Орал қаласын азат етті. М.Фрунзе басқарған әскер Қазақстанның солтүстік өңірінде, В.Чапаев бастаған әскер оңтүстік-батыс аудандарда сәтті соғыс қимылдарын жүргізіп, Колчак пен Деникин әскерлерінің қосылуына жол бермеді. 1919 жылы Ә.Жанкелдин мен А.Иманов Торғайда Кеңес өкіметін қалыпқа келтірді. Атаман Дутовтың, Аннековтың іс-әрекеттері халықты партизандық соғысқа итерді. Олардың саны 10 мыңға дейін жетті. Қостанайөңірінде Боровский ауданында 25 мыңпартизандарболды. Атбасар уезінде Мариновка селосыпартизандыққозғалыстыңорталығыболды. Оны Ирченкобасқарды. Ақмола, Семей жерлеріндепартизандықкүресөрістеп, Жетісумайданыныңсолтүстік-шығысбөлігінде 1919 жылдыңқазанайыныңортасынадейінақгвардияшыларғакүресжүргізіп, негізгі орталығы Черкасск ауылыболды. ШығысмайданныңСолтүстікжәнеОңтүстіктоптарыболды. ОңтүстіктоптыМ.В.Фрунзебасқарды. Олардыңәскерлері 1919 жылдыңмамырайындаУфаны, ал жазында Челябинскіні азатетті. Осыныңнәтижесінде 1919 жылдыңқыркүйегіндеАқтөбе майданы жойылды. Колчак армиясыныңжеңілуі, солтүстік-шығысҚазақстанныңазатетілуіОралмайданыныңжойылуынаәкелді. Осығансәйкес, Түркістан майданың әскерибөлімдеріСолтүстікЖетісуғажеткізіліп, Кеңесүкіметінеқарсылықтытез арадабасты. Бұлорайда«Алтайдыңқызыл тау қырандары» ерекшекөмеккөрсетті. Нәтижесінде 1920 жылдыңбасындаЖетісу майданы жойылды. Азаматсоғысыжылдарында ел экономикасынсоғысжағдайынаыңғайлапқайтақұружәнемайдандытолыққамтамасызетумақсатындабірқатартөтеншешараларжасалды. Соғысжылдары “Әскери коммунизм саясаты” енгізілді. Оныңнегізгібелгілері: азық-түліксалғырты, жекесаудағатыйым салу, азық-түліктітеңгермеұстанымыбойыншабөлу, ірі және орта, ұсақөнеркәсіптімемлекетменшігінекөшіру, еңбекміндеткерлігі, басқарудыорталықтандыру, бірыңғаймемлекеттік бюджет құру. Бұлсаясаттыңбастышарасы-азық-түліксалғыртыеді. Оныңмәні: ауылшаруашылығыөнімініңартылғаныныңбәріншаруалардыңмемлекеткеміндеттітүрдеөткізуіміндеттелді. Төтеншеіс-шаралардыіскеасыружолындағыасырасілтеушілік, қоғамға жат әрекеттер, солақайлықсаясаткеңорыналғаны да белгілі. Бұндайтерісәрекеттер, асырасілтеушілікКеңесөкіметінедегенсенімдіазайтып, халықтыңнаразылығынтудырып, 23 көтерілістергеұласты. Осығанорайол 1921 жылы«жаңаэкономикалықсаясатпен» алмастырылды.
жүктеу/скачать 2.07 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|