1 орман орман ресурстарын экономикалық-географиялық тұрғыдан бағалаудың теориялық және әдістемелік мәселелері

Соңғы 15 жылда (4-кесте) қордағы орман жамылғысының қарағай егіндері ірі көлемдегі орман өртінің салдарынан 93,2 мың га-ға қысқарды, қор 1,95 млн км³ азайды.

Мемлекеттік табиғи резерваттағы ормандарды кесуге тыйым салынған (“Орман кодексі”, 93 бап), тек 2002 жылы санитарлық мақсатта кесу жұмыстары жүргізілді (2787 га ауданда 82,2 мың м² ағаш және 1230 га ауданда таңдалып 21,9 мың м² ағаш кесілід) және орманнан тыс лас, шөпті ормандарды тазалау мақсатында (3154 га ауданда 16,5 мың м³ ағаш кесілді) біраз жұмыстар атқарылды. Бұл кесу жұмыстары өрт болып кеткен үлескілерде жүргізілді.

“Республикалық маңызы бар табиғаттың мемлекеттік ескерткіштері мен табиғи заказниктер туралы” Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2001 жылғы 27 маусымдағы № 877 қаулысында резерват аумағының Жарма ауданында “Алет” – 112 га, “Солдатская щель” – 156 га және “Үржар” – 120 га ботаникалық заказникатері құрылды.

Тау және тау алды аудандарда жазғы және қысқы жауын-шашын мөлшерінің өсуінен континеталдылығы бірқалыпты ретке келеді. Атмосфералық жауын-шашынның орташа жылдық мөлшері мұнда 400-600 мм, құраса, оның жылы кездерде 70-80 %-ы, ал маусым-шілде айларында – 25-30 % жылдық жиынтық жауады. Қар жамылғысының биіктігі қыстың соңында 50 см, топырақтың қату тереңдігі орташа есеппен 60 см құрайды. Ауаның орташа жылдық температурасы 2,9 градус болады. Жылдың ең жылы айы – шілде (+19-20 градус), ең суық ай – қаңтар (–16-18 градусқа дейін). Жылы кезеңнің орташа ұзақтығы 200-210 күнді құрайды, ал борансыз күндер – 115-120 күнге созылады (9-кесте).

Кесте 9- “Семей орманы” (МТОҚ) мемлекеттік табиғи орман қорының климаттық көрсеткіштері

Көрсеткіштердің атауы	Өлшем бірлігі	Зоналар бойынша көрсеткіштер
		далалы	шөлейт	шөлді
Ауа температурасы: орташажылдық абсолютті жоғарғы абсолютті төменгі	градус градус градус	+(2,1-3,2) +43 -51	+(1,7-2,9) +43 -49	+5,8 +42 -51
Атмосфералық жауын-шашынның орташа жылдық мөлшері	мм	244-363	244-285	211
Көктемдегі соңғы үсік	күн	23-34.05	29.05-02.06
Күздегі алғашқы үсік	күн	9-14.09	23.08-08.09
Қар жамылғысы: қалыңдығы пайда болу уақыты қардың түсу уақыты	см күн күн	21 27-30.10 7-8.04	5-50 19-30.10 7-14.04	20-дан жоғары 7.11 26.03
Топырақтың қату тереңдігі	см	100	60	50
Басым желдердің бағыты: суық кезде жылы кезде	румб	Ш және ОШ Б және СБ
Басым желдердің орташа жылдамдымы: қыста, көктемде жазда	м/сек	4 3	3,3-4,4
Күшті желдер күнінің мөлшері (15 м/сек. жоғары): суық кезеңде жазда	күндер	8 12-15
Шаңды-боранды күндердің саны	күндер	22	17
Орташа жалғасуы: жылы кезеңде аязсыз кезеңде	күндер	180 110	200 93-126