- Балалар хайуанаттар бағына кім барды?
Ол жерден қандай аңдар көргендеріңді еске түсіріңдерші?
- Мен сендерге жұмбаң жасырамын, ал сендер шешуін табыңдар. Шешуін дұрыс тапқан бала сол аңның суретін тақтаға іледі.
1. Өзі бір қу
Жүрген жері айқай мен шу. Ол қай аң?
2. Қорбаң, қорбаң етеді,
Орман оның мекені.
Тәтті балға тойып an,
Қыста ұйқыға кетеді. Бұл не?
3. Сұр түсті Ақсиған көп тісті.
4.Секең, секең етеді,
Орман оның мекені.
-Жарайсыңдар, балалар, енді осы аңдар туралы кім айтып береді?
- Ал тиінді көргендерің бар ма? Сендердің көпшілігің тиінді байқамай қалуларың да мүмкін, себебі: ол кішкентай әрі көбінесе ағаштардың басында жүреді. Біз бүгін тиін жайлы әңгімелесеміз.
Міне, мынау - тиін (суретін көрсетеді).
- Дұрыс айтасыңдар, демек, тиін қарағайлы ормандарды мекендейді екен. Тиін туралы білгілерің келсе, алдыларыңда тұрған суретке назар аударыңдар.
- Тиіннің түсі, денесі, құлағы, құйрығы қандай?
Енді мен сендердің айтқандарыңа кішкене толықтырулар енгізейін. Ол үшін біз қазір тиін туралы түсірілген бейнетаспаны қараймыз. (Бейнетаспадан балалар тиіннің тіршілігі туралы толық ақпарат алады).
Тиіннің түсі ақшыл сұр не жирен, үлпілдек, қалың жүнді, құйрығы ұзын, құлағында шашағы болады. Аяқтарында ұзын тырнақтары бар, қалай ойлайсыңдар тырнақтары қандай қызмет атқарады?
- Ал мықты тістері мен әдемі әрі ұзын құйрығы қандай қызмет атқарады? Дұрыс айтасыңдар, олар құйрықтарын ағаштан-ағашқа секіру кезінде тепе-теңдікті сақтау үшін және аязды күні суықтан қорғану үшін қолданады. Олар қатты суық болған кезде домаланып жатып, құйрықтарын жамылғы ретінде пайдаланып ұйықтайды. Қыстыгүні тиіндердің жүндері үлпілдек, жұмсақ, қалың, ұзын, ал жазға қарай керісінше жұқа, сирек, қысқа әрі қатайған болып келеді. Тиіндер жылына екі рет күзде және көктемде түлейді. Ұясын ағаш басына, кейде кеуесіне не жартас жарығына салады.
- Тиіндер қысқа қандай дайындық жасайды?
Жаз, күз мезгілінде тиіндер тоң жүрсе де, қыс маусымына дайындық жасайды екен. Олар қыс маусымына қалай дайындалады?
- Оларды қай жерге жинайды?
- Дұрыс айтасыңдар, ағаштардың қуыстары мен ойық жерлеріне тасып қор жинайды. Уақыт өте келе олар жемін қай жерге көмгендерін ұмытып қалады. Қыс түскенде олар жинаған қорларының кейбіреуін ғана кездейсоқ тауып алады. Тиіндердің бұндай аңқаулығын басқа жануарлар мен құстар жақсы пайдаланады.
Миға шабуыл:
- Балалар, тиіндердің де табиғаттың көркеюіне, өсіп-өнуіне көмегі тиеді екен. Олар да адамдар сияқты өсімдіктерді отырғызады. Кәне, ойланайыңшы, олар өсімдіктерді қалай отырғызуы мүмкін?
|
