Компания риск омилларини идентификация қилиш портфели
№
|
Риск омиллари
|
Молиявий менежер фаолиятининг кўринишлари
| | | | | | | | | | |
Инвестициялаш
| |
Айланма маблағларни бошқариш
| | |
Капитални бошқариш
| | | | | |
Реал активларга
|
Молиявий активларга
|
ТМЗ
|
Дебиторлик қарздорлик
|
Пул маблағлари
|
Хусусий капитал
|
Жалб этилган капитал
|
Кредитор қарздорлик
|
1. Ташқи риск омиллар
| | | | | | | | | |
1
|
Инфляция
|
|
+
|
|
+
|
+
|
+
|
|
|
2
|
Фоиз
|
|
+
|
|
+
|
|
|
+
|
|
3
|
Солиқ
|
+
|
+
|
+
|
|
|
+
|
|
|
...
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2. Ички риск омиллар
| | | | | | | | | |
1
|
Тўловга ноқобиллик
|
|
|
+
|
+
|
|
|
|
+
|
2
|
Молиявий барқарорликнинг йўқотилиши
|
|
|
+
|
+
|
|
+
|
+
|
+
|
3
|
Кредит билан боғлиқ
|
+
|
+
|
|
|
|
|
+
|
|
...
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ИДЕНТИФИКАЦИЯ ҚИЛИШ ЖАРАЁНИДА
тадбиркорлик фаолиятига рискларни алоқадорлигини тушуниб олиш
уларни бошқариш имкониятини ҳам англаб етиш
Зарур бўлган маълумотлар йўқлиги шароитида тадбиркорлик муҳитини ўзгартириш сценарийсини ишлаб чиқиб фойдаланиш
Бу сценарийлар рискли вазиятларни вужудга келишини белгилашлари зарур, қайсики корхона фаолиятини иқтисодий ҳавфсизлигини ва фойдалилигини баҳоловчи прогноз кўрсаткичлардан оғиштирмайдиган сценарийлар.
Риск омилларини идентификация қилининг якуни қуйида келтирилган уч категориядан бирининг натижасини вужудга келтиради:
ТАНИҚЛИ РИСКЛАР – ОМИЛЛАР ТАБИАТИ АНИҚ.
ОЛДИНДАН КЎРИБ БЎЛАДИГАН РИСКЛАР – РИСК ОМИЛЛАРИ АНИҚ ҚОНУНИЯТЛАР ВА УЛАНИНГ ПАРАМЕТРЛАРИ БИЛАН АНИҚ БЎЛАДИ.
ОЛДИНДАН КЎРИБ БЎЛМАЙДИГАН РИСКЛАР – РИСК ОМИЛЛАРИ ТЎҒРИСИДАГИ МАЪЛУМОТЛАР МАВЖУД ЭМАС, ЁКИ ЖУДА ҲАМ ИДЕНТИФИКАЦИЯ УЧУН КАМЛИК ҚИЛАДИ
Риск омиллари тизими тадбиркорлик фаолиятини амалга ошириш жараёнида вужудга келадиган рискнинг барча кўринишларини аниқлаш учун қўлланилади. Улар гуруҳларга, синфларга, кўринишларга бўлиниши мумкин.
Риск омилларини қарор топиш масштаби
Макродаража
Мезодаража
Микродаража
Риск омилларини вужудга келиш сфераси
Тизимли
Тизимсиз
Риск гуруҳлари
- Синфлар
- Синфчалар
- Гуруҳлар
- Гуруҳчалар
- Турлар
- Турчалар
- Турлича кўринишлар
Фаолиятнинг даражалари бўйича кўринишлар
Тадбиркорлик
Тижорат
Молиявий
Рискли ҳодисанинг мумкин бўлган натижалари
Тоза рисклар
Спекульятив рисклар
Риск классификациясининг белгилари
Макродаража
Давлат
Иқтисодий
Фискал-монетар
Ижтимоий-сиёсий
Риск синфлари
Мезодаража
Аграр
Саноат
Хизматлар
Ҳунармандчилик
Риск синфчалари
Микродаража
Тадбиркорлик
Инвестиция
Молиявий
Ва бошқалар
Риск гуруҳлари
Рискни вужудга келиш масштаблари
АХБОРОТ ВА АХБОРОТ БИЛАН ТАЪМИНЛАШ ДЕГАНДА НИМА ТУШУНИЛАДИ?!
ТАМОЙИЛЛАР ҚУЙИДАГИЛАРДАН ИБОРАТ
Ҳаққонийлик ва холисоналик тамойили.
Манбаалар тахлил қилиниши учун кенг имкониятли бўлишлиги.
Иқтисодий ходиса ва воқеаларни ифодаловчи манбаалар аниқ ўлчамда акс эттирилиши.
Барча манбааларнинг умумий бирлиги ва узвий боғлиқлигининг сақланиши.
Рискни бошқаришда ахбортлар билан таъминлаш принциплари қуйидагилардан иборат:
Ахборотнинг фойдалилиги.
Рискни бошқариш самарадорлиги.
Ахборотларнинг очиқлиги
Ахборотларни олишнинг соддалиги
Ахборотларнинг ишончлилиги
Ташқи ва ички ахборот манбалари
Ички ахборот манбалари
БОШҚАРУВ ҲИСОБИ
МОЛИЯВИЙ ҲИСОБ
барча даражадаги корхоналарнинг менежерларини бошқарув қарорларини қабул қилиш учун зарур ахборот билан таъминлашдан иборат
У маҳсулот таннархини калкуляция қилиш ва харажатларни бошқариш, узоқ муддатли режали ва бюджет тузиш, бюджетлар ижросини назорат ва таҳлил қилиш, оғишлар бўйича бошқарув усулларини, хилма-хил ва кўп сонли вазиятга оид бошқарув қарорлари учун ахборот тайёрлашни ўз ичига олади.
корхона ҳисоботини тузиш учун зарур маълумотларни тўплаш ва тақдим қилишдир.
Молиявий ҳисобот маълумотлари таққосланадиган бўлиши ва ундан ташқи фойдаланувчилар, инвесторлар ва кредиторлар корхонанинг молиявий ҳолатига унинг тўлов қобилиятига обектив баҳо бера олишлари учун зарур ахборот бўлиши лозим.
БҲМС каби аниқ стандарт ва белгиланган меъёрлар асосида юритилиши лозим.
МАҚСАД
ҲИСОБНИНГ БУ ТУРЛАРИ ЎРТАСИДАГИ ЭНГ МУҲИМ ФАРҚЛАР
Ҳисоб мақсади.
Ахборот манбаалари.
Ҳисобот ахборотини тақдим этиш шакллари.
Ҳисоб ахбороти ўлчов бирликлари.
Ҳисобот ахборотларини тақдим этиш муддатлари.
Ҳисоб объекти
Ҳисоб усуллари.
Ҳисоб қоидалари.
Бешта шаклдаги молиявий ҳисобот шаклларидан фойдаланилади. Уларга қуйидагилар киради:
- 1-сонли шакл. Бухгалтерия баланси.
- 2-сонли шакл. Молиявий натижалар тўғрисидаги ҳисобот.
- 3-сонли шакл. Асосий воситалар ҳаракати тўғрисиги ҳисобот.
- 4-сонли шакл. Пул оқимлари тўғрисидаги ҳисобот.
- 5-сонли шакл. Хусусий капитал тўғрисидаги ҳисобот.
Баланс сўзи лотинча бис-икки марта, ланх-тарози палласи деган маънони англатади.
Бухгалтерия балансининг соддалаштирилган кўриниши
Хўжалик маблағларининг таркиби ва жойлашиши
|
Сумма
минг сўм
|
Хўжалик маблағларининг пайдо бўлиш манбаалари
|
Сумма
минг сўм
|
I. Узоқ муддатли активлар
II. Жорий активлари
|
|
I. Ўз маблағлари манбаалари.
II.Мажбуриятлар
|
|
Баланс
|
|
Баланс
|
|
Актив
Пассив
Рискни таҳлили учун керакли бўлган маълумотларни мазмунига қараб қуйидаги турларга ажратиш мумкин:
иқтисодий маълумотлар, ҳуқуқий–меъёрий маълумотлар, илмий-техникавий маълумотлар, табиий-экологик маълумотлар ва бошқа маълумотлар.
Рискни идентификация қилиш учун ахборот манабалари қуйидагилардан иборат:
- Ўрганилаётган корхонанинг қарор қабул қилиш схемаси ва ташкилий тузилмаси.
- Пул, ресурслар ва маълумотлар потоги схемаси.
- Опрослар ва опрос варақалари.
- Статистика.
- Хужжатлаштириш.
- Аввал бўлиб ўтган авариялар ҳақидаги ёзувлар.
- Текширувлар ва экспертизалар.
Барча йиғма маълумотларни хар томонлама тўғрилигини текшириш усуллари:
Техник текшириш, ахборот манбааларини арифметик жиҳатидан тўғрилигини, расмийлаштириш қоидаларига риоя қилинганлиги ва кўрсаткичларнинг бир-бирига мослигини эътиборга олган холда ўрганишдир.
Мазмун жиҳатидан текшириш, маълумотларнинг хаққоний эканлиги, унда акс эттирилган рақамларнинг ҳақиқатда борлиги аниқлашни ўз ичига олади. Бундай текшириш ўз ичига бухгалтерия хисоби бошланғич хужжатларидаги келтирилган рақамларни инвентаризация ўтказиш орқали таққослаш, санаб кўриш ва ўлчаш йўли билан тўғрилигига ишонч хосил қилишдир.
Корхонада ахборотларнинг ўзгаришига бир қатор омиллар таъсир кўрсатади:
- Йўналишнинг ўзгариши
- Ахборотлар ҳажмининг чекланганлиги
- Кузатилаётган маълумотлардаги хатоликлар.
ТАШҚИ АХБОРОТЛАРГА ҚУЙИДАГИЛАР КИРАДИ:
- Тармоқ статистикаси
- Рақобатчилар фаолияти ҳақидаги таҳлиллар
- Авариялар ҳақидаги маълумотлар
- Бошқа давлатларнинг сиёсий вазиятлар ва шу кабилар.
Достарыңызбен бөлісу: |
