Жазылуы
|
Айтылуы
|
Оқылуы
|
Мысалдар
|
Аа
Bb
Cc
Dd
Ee
Ff
Gg
Hh
Ii
Jj
Kk
Ll
Mm
Nn
Oo
Pp
Qq
Rr
Ss
Tt
Uu
Vv
Xx
Yy
Zz
|
а
бэ
цэ
дэ
э
эф
гэ
га
и
йот
ка
эль
эм
эн
о
пэ
ку
эр
эс
тэ
у
вэ
икс
ипсилон
(игрек)
зета
|
а
б
ц, к
д
э
ф
г
украин г,
неміс h
и
й
к
ль
м
н
о
п
к
р
с, з
т
у
в
кс
и
з
|
ana
bis
acidum, costa
da
dens
folium
gutta
herba
internus
jejunum
kalium
lingua
musculus
nervus
os
pulvis
aqua
ruber
scapula, incisura
tinctura
ulna
vertebra
radix
synoestrolum
zygomaticus
|
Фонетика
Әріптер 2- ге бөлінеді: 1.Дауыстылар
2. Дауыссыздар
1. Дауыстылар – vocalеs (вокалэс) тіркестерінің оқылуы:
Дауыстылар: а,е,о,і, у,u
Дауыстылар екіге бөлінеді:
Монофтонг: а,е, і,о,у,u
Дифтонг: ае, ое, аu, еu
Monophtongi дегеніміз – бір дауысты дыбыс.
Diphtongi дегеніміз – екі дауысты дыбыстың бір дыбыс немесе бір буын болып оқылуын айтамыз.
Монофтонг:
Мысалы:
Аа [а] Ее [е]
Ana [ана]- тепе – тең Nomen [номэн] – аты
Ala [аля]- қанат Vеrtebra [вертевра]- омыртқа
Ii [u]
Internus [интернус] – ішкі
Peristeun [пэриостеун]- сүйек қабығы
Uu [y]
Ulna [ульна]- шынтақ сүйегі
Femur [фэмур] – сан сүйегі
Oo [o] Yy [u]
Os [os] – сүйек Oxy [окси] – қышқыл
Дифтонг: ae және oe – бір дыбыс болып оқылады [э]
Мысалы: aeger [эгер]- науқас
Synostrolum [синэстролюм] - синэстрол
Aë
Oë Э
e
Егер екінші дауыстының төбесінде қос нүкте тұрса, олар бөлек оқылады.
Мысалы: aër [аэр]- ауа
Aloë [алоэ] – алой
Diploë [диплоэ] – диплоэ
au [ау] және eu [эу]- болып оқылады
Мысалы: Auris [аурис]-құлақ
Eucalyptus [эукалиптус]- эквалит
2.Дауыссыз – consanates.
a,o,u алдында тұрса
а, о, u дауыстылардың алдында
[к] барлық дауыссыздардың алдында
С сөз соңында
[ц]
e,i,y ae,oe алдында
Мысалы: medicina [мэдицина]- медицина;
cerebrum [церэбрум]- үлкен ми;
[ц]: caecum [цэкум]- соқыр ішек;
cystis [цистис]- қап, көпіршік;
coeruleus [целулеус]- көк
caput [капум]- бас
[к]: costa [коста]- бас
cutis [кутис]- қабырға
cranium [краниум]- бас сүйек
Дауыссыз дыбыстар екіге бөлінеді:
Монографтар диграфтар
b,c,d,f,g,h,k,l,m ch, th, rh,ph
n,p,q,r,s,t,v,x,z
Диграфтар дегеніміз – бір дыбыс болып оқылатын екі дауыссыздаодың тіркесін айтамыз. Диграфтар грек тілінен шыққан. 4 диграф бар: ch, th, rh, ph.
Мысалы: chronicus [хроникус] – созылмалы
diaphragma [диафрагма] – көк ет
thorax [торакс] –көкірек клеткасы
rhinitis [ринитис] – ринит
Кейбір әріптердің қосындысының ерекше оқылу ережесі бар – ngu, -su, -qu,-ti, -sch.
1. «ngu» әріптерінің қосындысы дауысты дыбыстар алдында орысша «нгв» болып оқылады.
Мысалы. Lingua – [лингва]- тіл егер дауыссыз дыбыстың алдында келсе қалай жазылса солай оқылады
angulus – [ангулус]- бұрыш
2. «su» әріптерінің қосындысы дауысты дыбыс алдында орысша «св» болып оқылады.
Мысалы: Suavis [свавис] – тәтті
3. «qu» - әріптерінің қосындысы орысша «кв» болып оқылады.
Мысалы: aqua-су
4. «ti» - әріптерінің қосындысы дауысты дыбыс алдында орысша «ци» болып оқылады:
Мысалы: Solutio [солуцию]- ерітінді дауыссыз дыбыстар алдында «ти» болып оқылады.
Мысалы: Nominativus – [номинативус]- атау, ал s, x әріптерінен кейін тұрса әр уақытта «ти» болып оқылады.
Мысалы: ostium [остиум] – кіру
mixtio [микстио]- араластыру.
«X» әріпі кс дыбыстардың қосылған үнін береді.
1. «х» [икс] болып айтылады
Мысалы: radix – [радикс] – түбір
«Z» әріптері з болып оқылады.
2. Мысалы: rhizomа – [ризома] – тамыр
Кейбір грек түбірінен шықпаған сөздерде «ц» болып оқылады.
Мысалы: Zincum [цинккум] – мырыш
10. Оқушылардың өз бетінше атқаратын жұмысы. 31 мин (35%)
І топ тапсырмалары
Әліппеде әрбір әріптің өзінің орны бар. Әр санды әріппен ауыстырып, сөз шығарыңыз:
9 14 22 9 1 5 19 20 9 14 13 5 4 9 3 9 14 1 22 9 1 19 9 14 5 12 9 14 7 21 1 12 1 20 9 14 1.
ІІ топ тапсырмалары
Терминдердегі бірінші әріптерінің дауысты дыбыс немесе дауыссыз дыбыс екендігін анықтап, 2 бағанға бөліп жазыңыз:
ála major
cránium párs
árcus postérior
cáput profúndus siníster inférior
vértebra thórax supérior déxter
extérnus forámen
crista hómo
intérnus
Дауысты (vocalеs)
|
Дауыссыз (consonantеs)
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Сұрақтар:
Латын тілінің даму тарихы.
Әліппесі: жазылуы, оқылуы.
Диаграфтар: анықтамасы, жазылуы, оқылуы.
Дифтонгтар: жазылуы, оқылуы.
Термин дегеніміз не?
Медициналық терминдердің бөлінуі
11. Жаңа тақырыпты бекіту. 9 мин (10%)
Тест
1. Латын тіліндегі дауыстылар саны:
5
6
2
3
4
Диграфтың анықтамасы:
бір дыбыс болып қалатын екі әріп тіркесі
үш әріп тіркесі
әр түрлі болып оқылатын екі әріп тіркесі
екі әріп тіркесі
бір әріп тіркесі
Сөз соңында «с» әріпінің оқылуы:
[с]
[ц]
[к]
[з]
[кс]
4. «Charta» сөзі ... болып оқылады.
[сарта]
[хорто]
[корто]
[карта]
[харта]
Латын әліпбиіндегі әріптер саны:
20
25
24
27
28
«ngu» тіркесінің (нгв) оқылуы:
қатаң дыбыстар алдында
сөз соңында
дауыссыздар алдында
сөз басында
дауыстылар алдында
(ф) дыбысы мына әріптермен беріледі:
«f» және «rh»
«f» және «ph»
«p» және «ph»
«p» және «rh»
«r» және «rh»
8. «s» әріпінің дауыстылар арасында оқылуы:
с
ц
к
з
кс
9.«с» әріпі е, і, у, ае,ое алдында оқылады:
[с]
[ц]
[к]
[з]
[кс]
10. һ әрпінің оқылуы:
қазақ (ғ)
латын (j)
қазақ (з)
орыс (к)
украин (г)
12. Сабақты қорытындылау. 2 мин 2%)
Студенттердің білім деңгейін бағалау. Әр студентке сабақта алған бағасы айтылады, жіберілген кемшіліктер талқыланады.
13. Үйге тапсырма беру. 2 мин (2%)
Латын тілі тарихы, терминология бойынша 10 тест құрастыру.
Н-1 §5 сөздерді олардың транскрипциясымен бірге жазу, оқу.
№2 сабақ
1. Сабақтың тақырыбы: Екпін қою ережесі.
2. Сағат саны: 2 сағат 90 мин (100%)
3. Сабақ түрі: тәжірибелік
4. Сабақтың мақсаты:
Оқыту: оқушылардың тәжірибелік білімін анықтау, түрлі жаттығулар, тест жұмысы арқылы білімдерін пысықтау, тереңдету.
Тәрбиелік: еңбекке, ұқыптылыққа тәрбиелеу
Дамыту: оқушылардың ойлау қабілетін, сұрақтарды дұрыс жауап беруге қалыптастыру.
5. Материалды-техникалық жабдықталуы:
а) техникалық құралдар: интерактивті тақта, ноутбук
ә) көрнекі және дидактикалық құралдар: плакат, өзіндік жұмыстарға арналған кеспелер, тест тапсырмалары.
б) оқыту орны: латын тілі дәрісханасы
6. Әдебиеттер:
1. Ю. И. Элементы латинского языка и основ медицинской терминологии: Учеб. -2-е изд., доп. –М.: Медицина 2001
2. Латинский язык и основы медицинской терминологии: учеб. для мед. вузов/под ред. Щульц Ю.Ф. -М.:Б.и;1993
3. М.Д. Машковский. Лекарственные средства. Пособие для врачей.-15-е изд.. перераб. испр. и доп. –М.: РИА «Новая волна»: Издатель Умеренков, 2008
1. Руководство к лабораторным занятиям по фармакологии: учебное пособие/ под ред. Д.А. Харкевича.-4-е изд.,испр. и доп. –М.: Медицинское информационное агенство, 2005
2. Д.А. Харкевич. Фармакология: учеб. для вузов. -10-е изд., испр. и доп.
-М.: ГЭОТАР –Медиа, 2008
3. П.Х. Попандопуло. Общая рецептура: учебно-метод. пособие. Шымкент: Б. и., 2001
1. А. Рақышев. Анатомиялық терминдердің сөздігі. Алматы. Рауан, Демеу, 1994 ж.
2. Т.Г. Казаченок. Фармацевтический словарь. Минск, 1977
3. Дворецкий И.Х.. Латинско-руский словарь: ок 50000 слов. -3-е изд.., испр. –М.: Русский язык, 1986
Бабичев Н.Т. Словарь латинских крылатых слов: 2500 единиц
М.: Русский язык, 1982
Ж.К. Ермахан. Тәнтану атауларының латынша-қазақша-орысша тақырыптық сөздігі. Алматы: Ана тілі, 1996
Достарыңызбен бөлісу: |