7. Жеделдетілген нормалау. Жеделдетiлген нормалау
Барометрлік қысым және оның гигиеналық маңызы
жүктеу/скачать 189.94 Kb.
|
| 14. Барометрлік қысым және оның гигиеналық маңызы
Жердің гравитациялық күші атмосфераның төменгі қабаттарында оның негізгі массасы жиналуына ықпал етеді, сондықтан, дәл осы қабаттарда атмосфералық қысым мен ауаның тығыздығы жоғарылау болады. Ауаның ен жоғары қысымы теңіз деңгейінде байқалады. 45ºС ендікте, ауаның температурасы 0 ºС кезінде, ол с.б 760 мм, немесе 101,3 кПа (1 атмосфера), ал оттегінің парциалды қысымы - с.б 100 мм болады. Теңіз деңгейінен биіктік жоғарылаған сайын, атмосфералық қысым мен ауаның тығыздығы, сондай-ақ, оттегінің парциалдық қысымы төмендейді. Мысалы, 2000 м биіктікте атмосфералық қысым с.б 560 мм, ал оттегінің парциалдық қысымы - с.б 70 мм болады. 4000-4500 м биіктікте оттегінің қысымы, теңіз деңгейіндегі қысымымен салыстырғанда, екі есеге төмендейді. Атмосфералық қысымның аздаған тәуліктік ауытқуы дені сау адамның ағзасына әдетте көп әсер етпейді. Бірақ, биіктікке көтерілген кезде, қысымның айқын төмендеуі немесе кейбір жұмыс түрлерін (кессондық, сүңгуірлік) орындау және су астына түскен кезіндегі қысымның жоғарылауы қолайсыз әсер етуі мүмкін. 2700 м үлкен биіктікке және тез көтерілгенде (1 күннен аз), биіктік немесе тау ауру деп аталатын симптомдар кешені дамиды. Ол альпинистер, ұшқыштар, биік тау жағдайында жұмыс істейтін жұмысшыларда, әуе шарында ұшу кезінде, декомпрессиялық камераларда және т.б. кездеседі. Ауадағы оттегінің парциалды қысымының төмендеуі адамда оттегінің жеткіліксіздігіне әкеледі. Оның алғашқы белгілері: бас ауруы, әлсіздік, жүрек айну, ентігу, ұйқының бұзылуы, тахикардия - 2000 м биіктікке көтерілгеннің өзінде байқала бастайды. Одан да жоғары биіктікке көтерілген кезде, айқын гипоксия дамиды, биіктікке тән өкпенің, мидың сулы ісігі, көздің торлы қабығына қан құйылу, мұрыннан және асқазан-ішек жолынан қан кету пайда болады. Бірнеше сағат ішінде өлімге әкеп соғатын, кома дамуы мүмкін. Биіктік ауруы дамуының негізгі механизмі, ауадағы оттегінің парциалды қысымының төмендеуі әсерінен дамитын гипоксия болып табылады. Бұдан басқа, атмосфералық қысымның айқын төмендеуі кезінде, қан мен тіндердегі қалыпты жағдайда еріген күйінде болатын газдар, газ тәрізді күйге өтіп, қан тармағында көпіршіктер түзеді, бұндай жағдай тамырлардың газды эмболиясының және оған байланысты әр түрлі мүшелер мен тіндердің ауыр зақымданулары дамуына әкеп соғады. Сонымен қатар, өте жоғары биіктікте атмосфералық қысымның прессорлық әсерінің төмендеуі нәтижесінде, кеуде мен іш қуыстары кеңееді, қылтамырлардың өткізгіштігі және кіші қан айналым шеңберіндегі қан тамырларының қысымы жоғарлайды, бұл сулы ісік дамуына әкеледі. Биіктік (тау) ауруының алдын алуы. Үлкен биіктікте (бірақ 5000 м жоғары емес) жүрген адамда біртіндеп компенсаторлық-бейімделу реакциялары - тұрақты гипервентиляция, қанда эритроциттердің көбеюі, тіндегі зат алмасуының өзгерістер, бұлшық еттердің анаэробты жағдайдағы жұмыстарға жоғары қабілеттілігі дамиды. Төмен атмосфералық қысымға біртіндеп бейімделу нәтижесінде, биік таулы аймақта тұратын тұрғындар 2500-4000 м биіктікте ешқандай шектеусіз өмір сүре алады. Сондықтан биіктікке баяу көтерілу қажет (2 күннің ішінде 2500 м дейін, ал, содан кейін, әрбір 600 м биіктікке 1 күн ішінде көтерілу). Үлкен дене жүктемесінен бас тарту қажет, тез сіңетін, жеңіл қорытылатын көмірсуларды пайдалану және суды көп мөлшерде ішу (құрғақ ауа биік жерде ағзаның сусыздануына әкеледі), сонымен бірге, рационда тұздың мөлшерін азайту керек. Өте жоғары биіктікте ағзаны өттегімен қамтамасыз ететін, оттегілік аспап пен қорғайтын киімдерді пайдалану керек. Дене шынықтыру және биіктікке бұрын көтерілген тәжірибесінің болуы, биіктік ауруынан сақтамайды. Жоғары барометрлік қысымның қолайсыз әсері жоғары қысым жағдайында жұмыс істегенде (кессондарда, су асты тоннельдерде, суға сүңгумен байланысты жұмыстар кезінде), гипербариялық оксигенация әдісімен ауруларды емдейтін барокамераларда, су астында жүзу және су астында автономды тыныс алатын аппаратпен («скуба») суға сүңгу кезінде байқалуы мүмкін. Су астында тыныс алатын аппаратпен («скуба») су астына сүңгу кеңінен таралуына байланысты, оның әсерінен қаза тапқан адамдардың саны жоғарылады. Бұндай әсерге ертеде тек су асты тоннельдер мен кессондарда істейтін жұмысшылар және сүңгуірлер ұшырайтын. Кессон деп, сумен қаныққан жер асты грунттарында немесе су астында жұмыс жүргізу үшін арнайы жасалған камераны айтады. Жұмыс істейтін кеңістіктен суды ығыстыру үшін, кессонды қысымы 0,2-4 атм. сығылған ауамен толтырады. Жұмысшыларды кессонға түсіру барысында, қысымды біртіндеп ұлғайтады (компрессия кезеңі). Жоғары қысым жағдайындағы жұмыстан соң, жұмысшыларды жер бетіне ақырын, асықпай шығарады (декомпрессия кезеңі). Тез декомпрессия кезінде пайда болатын ауру декомпрессия немесе кессон ауру деп аталады. Буындарда, сүйектерде және аяқ-қол бұлшық еттерінде қатты ауыру сезімі пайда болады, парестезиядан салдануға дейінгі әр түрлі дәрежедегі жүйкелік бұзылыстар дамиды. Өкпе артериясында, асфиксияға әкеп соғатын массивті эмболия, сондай-ақ, әр түрлі мүшелер мен тіндерде ишемиялық өзгерістер дамуы мүмкін. Кейінірек, сүйектердің некроздары дамиды. Сүңгуірлерде және «скуба» аспабымен су астына сүңгитіндерде су бетіне көтерілген уақытта, газдың өкпеден еркін шығатын жағдайы болмағанда, өкпеге газ толуы есебінен, өкпенің қампаюы мүмкін. Осының нәтижесінде, пневмоторакс, көкірек аралық бөліктің және тері астының эмфиземасы, сонымен бірге, адамдардағы өлімнің басты себебі болатын, бас миы тамырларының газды эмболиясы дамиды. Бұдан басқа, тереңдікте сығылған ауадағы оттегі мен азоттың парциалды қысымының жоғарылауы нәтижесінде, оттегінің токсикалық әсері мен азоттың наркотикалық әсері байқалуы мүмкін. Жоғары барометрлік қысымның қолайсыз әсерінің алдын алу. Алдын алу шараларының негізгі аспектілерінің біріне қауіп-қатері жоғары жағдайдағы жұмысқа жарамдылығын міндетті түрде тестілеу, барлық қарсы көрсетілімдерін есепке алу, сонымен қатар болатын қолайсыз қауіпті салдары туралы сүңгуірлерді қабардар ету жатады. Жұмыстарды жүргізу кезінде, жоғары қысымның шамасына байланысты жұмыс уақытының ұзақтығы, сонымен қатар, шлюздеу мен декомпрессия ережелері қатаң сақталуы қажет. Сонымен қатар, төменге түсу аралықтарындағы уақыттың қатаң сақталуы да өте маңызды, себебі, төменге әрбір түскен сайын, ағзада инертті газдардың артық қалып отыратынына байланысты, келесі түскенде олардың мөлшері жоғарылай береді. Азоттың наркотикалық әсерін азайту үшін, тыныс алу қоспаларын гелийге алмастырады. жүктеу/скачать 189.94 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|