9-тақырып: тұлға психологиясы
жүктеу/скачать 32.55 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Тұлғаның гуманистік теориялары (А. Маслоу қажеттіліктерінің иерархиясы)
- Чампин Тойчтың генетикалық тәсілі
- Негізгі Ішкі Бағыты (НІШ)
- Сіздің жеке, отбасылық, кәсіби және әлеуметтік жағдайыңыз - бұл сіздің санаңыз өзгермесе,өзгермейтін нәтиже
| Бихевиоризм
Бихевиоризм тұрғысынан тұлға, ең алдымен, белгілі бір реакцияларға, іс-әрекеттерге және мінез-құлыққа бағдарламаланған, әрекет ететін, белсенді, үйренетін тіршілік иесі ретінде түсініледі. Ынталандыру және толықтыруды өзгерте отырып, адамды талап етілетін мінез-құлыққа бағдарламалауға болады. Тұлғаның гуманистік теориялары (А. Маслоу қажеттіліктерінің иерархиясы) АҚШ-тағы мотивацияны зерттеу саласындағы жетекші психологтардың бірі А. Маслоу қажеттіліктердің иерархиясын жасады. Ол келесі қадамдардан тұрады: 1. физиологиялық қажеттіліктер - бұл төменгі, дене мүшелері басқаратын қажеттіліктер (тамақтану, өзін-өзі қорғау, жыныстық қажеттіліктер); 2. сенімділік қажеттіліктері - материалдық сенімділікке, денсаулыққа деген ұмтылыс; 3. әлеуметтік қажеттіліктер - қарым-қатынас, басқа адамдармен өзара әрекеттесу қажеттілігі; 4. құрмет, өзін-өзі бағалау қажеттілігі - құрмет, бедел, әлеуметтік жетістік; 5. әлемдегі мақсатын түсінудегі тұлғаны дамыту, өзінің қабідеттерін іске асыру, маңыздану қажеттілігі. Егер адам өз өмірінің мәнін түсінуге, өзін барынша дамытуға, өзінің қабілеттерін жүзеге асыруға тырысса, ол бірте-бірте жеке өзін-өзі дамытудың ең жоғары сатысына көшеді. Егер олай болмаса, онда тұлғаның тозуы орын алады: 1. "қолжаулық" психологиясын қалыптастыру, оның басқа күштерге тәуелділігінің жаһандық сезімі ("үйренген дәрменсіздік" феномені»); 2. игіліктердің тапшылығын тудыру, нәтижесінде жетекшілікке азық-түлік пен өмір сүрудің бастапқы қажеттіліктерге айналады; 3. "өзін-өзі сынау" табын құру; Осы факторлардың нәтижесінде адамға "нақты емес өмірге" үйреншікті болады, өйткені күрделі, қарама-қайшылықты, белгісіз нақты әлемнен адам "нақтылық, қарапайымдылықтың шынайы емес әлеміне" ауысады, адам не қалайтынын және не істеу керектігін білмейді. Чампин Тойчтың генетикалық тәсілі Доктор Тойчтың тұжырымдамасында адам туылғанға дейін генетикалық код оның өмірінің көптеген перспективаларын, белгілі бір проблемаларға, оқиғаларға, өмірлік қиындықтарға бейімділігін анықтайды. Әр адамның өзіндік ерекше Негізгі Ішкі Бағыты (НІШ) бар – генетикалық, бейсаналық және саналы факторлардың жиынтығы, оған сәйкес ол өмір бойы қозғалады, тәжірибе алады және саналы реакцияларына қарамастан рөл атқарады. Тойч адам көбінесе генетикалық кодтың және ата-бабаларының проблемаларының құрбаны, ата-бабаларының қателіктері мен шешілмеген мәселелерін еріксіз қайталайды деп мәлімдейді. Егер бұл мәселелерді осы адам өз өмірінде шешпесе, ол сөзсіз балаларына, немерелеріне беріледі, ұрпақтардың бірі қайталанатын мәселе шешімін таппайынша жалғаса береді. Адамның тағдыры – қажетсіз отбасылық – генетикалық кодты жеңудің нақты қадамдық жоспар (IDEAL – Чампин Тойч әдісі) бағдарламасын іске асыру бойынша жүйелі іс-әрекетті түсіну және саналы түрде бағыттау арқылы өзгертуге болады. Тойч: "Сіздің жеке, отбасылық, кәсіби және әлеуметтік жағдайыңыз - бұл сіздің санаңыз өзгермесе,өзгермейтін нәтиже", - деп атап өтті. Ең қысқа мерзімде жақсы нәтижеге қол жеткізу үшін келесі қағидаларды ұстануды ұсынамыз: 1. өзіңізді жолы болғыш санаңыз; 2. өзіңіз туралы жаман сөйлемеңіз немесе ойламаңыз, қиындықтар мен "жаман нәрселерді" болжамаңыз (әр сөз бен ой астық сияқты бейсаналыққа егіледі және нақты оқиғаларда жүзеге асырылатын "өз жемісін береді " - сондықтан позитивті ойлаудың болуы өте маңызды оң оптимистік ойлар оң оқиғалар ретінде жүзеге асырылуы мүмкін); 3. шешім қабылдаудан тартынбаңыз; 4. өзіңізді жақсы көріңіз және басқа адамдарды жақсы көріңіз (сіз адамдарға қаншалықты жаман ойласаңыз және қарым-қатынас жасасаңыз, соғұрлым адамдар сізге қатысты өзін-өзі жаман ұстайды - олар сіздің теріс ойларыңызды бейсаналық түрде көрсетеді - сізден тараған негатив оларды сізге қатысты жағымсыз әрекеттердің еріксіз жүзеге асыруына әкеледі); 5. барлығын қол жетімді деп есептеңіз; 6. барлық оқиғаларды қайырлы деп қарастырыңыз; 7. басталған істі аяғына дейін жеткізіңіз; 8. кең өмір сүріңіз, өзіңізге ысырап жасауға мүмкіндік беріңіз; 9. өзіңізбен ымыраға келуге жол бермеңіз, азға қанағаттанбаңыз, өзіңізді ең жақсысына лайықтысыз деп есептеңіз. Егер сіздің түпсанаңыз сізге аз нәрсеге қанағаттанбауды үйретсе, ол сізге ең жақсысын береді, жұмыста, қоғамдық өмірде, отбасында сізге қажетті жағдайды қамтамасыз етеді; 10. ешкіммен құпия бөліспеңіз; 11. өзіңізді ақтамаңыз (адам өз іс-әрекеттерімен ақталған кезде, ол әдетте өзінің кінәлі емес екенін, кейбір жағдайлардың құрбаны екенін көрсетуге тырысады, осылайша сіз дәрменсіз болып, сыртқы жағдайлардың құрбаны боласыз); 12. өз құқықтарыңызды қорғаңыз; 13. естігеніңізді бақылаңыз - қажет емес ақпараттан сақ болыңыз; егер сіз жетістікке ұмтылсаңыз, жаман оқиғаларды болжай бастаған кезде тыңдамаңыз. Сіз басқалар туралы ойлайтын және айтатын барлық нәрсе, сайып келгенде, сізге қатысты болады; 14. шыдамды болыңыз. Әр жолы біреуге шыдамсыздық сезінгенде, біз басқа біреудің шыдамсыздығының нысаны болуға дайындалып жатырмыз. Өз-өзіңізге шыдамдылық таныту маңызды. Сіз өзіңізді жетілудің дәнін сепкен болсаңыз да, біраз уақыт бойы сіз бұрынғы нанымдарыңыз бен әрекеттеріңіздің жемісін жинай бересіз. Бақытты болуды үйреніңіз! (Ч. Тойчтың "Екінші туу, немесе өзіңді тану мен өзгерту өнерін тану») жүктеу/скачать 32.55 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|