Облыстар бойынша əкімшілік аудандар мен

73
Қызылора
22 601,9
7
5
225
143
Қостанай
19 600,1
16
13
636
256
Маңғыстау
16 564,2
5
6
54
42
Павлодар
12 475,5
10
9
407
169
Солтүстік 
Қазақстан
9 799,3
13
5
706
204
Оңтүстік 
Қазақстан
11 724,9
12
19
865
187
Алматы қ.
31,9
-
1
-
-
Астана қ.
71,0
-
1
-
-
Барлығы
272 490,2
161
237
6 820
2 454
Ескерту: Ауылдық елді мекендердің саны Қазақстан Республикасының ста-
тистика Агенттігімен келтірілген (2011 жылдың 1 шілдесі). 
3-кесте 
Қазақстан Республикасының табиғи ауылшаруашылық 
аймақтары бойынша жер қоры (мың га
*
), 01.01.2010 ж.
Аймақтар 
Барлық 
Жерлер
А/ш 
алқаптар
Соның ішінде 
егістік
1
Орманды дала
758.2
506,2
262,5
2
Далалық
26448.0
23514,7
12051,8
3
Құрғақ далалық
62386.8
55617,1
10768,0
4
Шөлейт
37258.8
33858,7
205,7
5
Шөл
112152.3
83473,9
184,5
6
Тауалды – шөлді
12286,8
10241,8
1745,0
7
Субтропикалық шөл
4376,7
3800,7
51,8
8
Субтропикалық-тауалды 
шөлейт
3509,9
3053,5
666,0
9
Орта Азия таулы облысы
10138,6
7064,4
435,2
10 Оңтүстік Сібір таулы 
облысы
3174,3
1433,1
240,0
11 Республика бойынша 
барлығы
272490,2
222568,7
26610,7
*Қазақстан Республикасы статистика Агенттігінің мəліметтері негізінде 
көрсетілген

74
Қазақстан Республикасының аумағы табиғи-климаттық, то-
пырақтық жағдайларының əртүрлі болғандығына байланысты 10 
табиғи-ауылшаруашылық аймақтарға бөлінген (3-кесте). Респуб-
лика жерінің ең үлкен ауданы құрғақ далалы – 62386,8 мың га, 
шөлейт – 37258,8 мың га, далалық – 26448,0 мың га аумақтарында 
орналасқан. Ең үлкен егістік аудандары: далалық – 26448,0 мың 
га жəне далалық – 10768,0 мың га аймақтары орталығында орна-
ласқан. Жалпы егістік ауданы республикада – 26610,7 мың га, ал 
ауылшаруашылық алқаптарының ауданы- 222568,7 мың га құрайды. 
Қазақстан Республикасы жер қоры бірыңғай толық болып тұрса 
да, бөлек құрам бөліктерінің нысаналы қолданылу мақсаттарына 
байланысты ол негізгі жер санаттарына бөлінеді. 
Мемлекеттік жер кадастры жүйесінің əрекеті нəтижесінде жер 
қорының құрамы негізінен нысаналы мақсатына сəйкес: 
1. Ауылшаруашылық мақсатындағы жерлер; 
2. Елді мекендердің (қалалардың, кенттер мен ауылдық елді 
мекендердің) жерлері;
3. Өнеркəсіп, көлік, байланыс, қорғаныс жəне өзге де ауыл-
шарушылық емес мақсаттағы жерлер;
4. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың жерлері;
5. Мемлекеттік орман қорының жерлері;
6. Мемлекеттік су қорының жерлері;
7. Мемлекеттік запастағы жер сияқты негізгі жер санаттарына 
бөлінеді:.
Бұл санаттар бойынша бөлінулер «Жер туралы» Жарлықта 
бекітілген. Санаттар бойынша жерлердің бөлінуі 4-кестеде кел-
тірілген.
Ауылшаруашылығы үшін берілген немесе осы мақсатқа 
арналған жерлер ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлер 
деп танылады. Олар шаруа қожалықтарының, азаматтардың, 
коопе ративтердің, серіктестіктердің жəне басқа да жер пай да-
ланушылардың, ауылшаруашылық өндірісімен айналысушы-
лар пайдалануында болады. Бұл жерлердің бөлек санаттарға 
бөлінуі маңызды шаруашылық мəнге ие. Бұл қарастырылған 
санаттағы жерлер ерекше бағаланады жəне талқыланады. Бұл 
жерлерді ауылшаруашылық кəсіпорындарында, ұйымдарында, 
мекемелерінде, олардың ауылшаруашылық даму жоспары-
на сəйкес, базарларды ауылшаруашылығы өнімдерімен жəне 

75
өндірісті шикі затпен қамтамасыз ету мақсатында пайдаланады. 
Елді мекендердің жерлеріне – қалалар, қала типтес кенттер жəне 
ауыл елді мекендік жерлері жатады. Жалпы бұл категорядағы жер-
лер кеңістік базис ретінде, яғни ғимараттар мен құрылыстар жəне 
т.б. орналастыратын орын ретінде қолданылады. 
Қала жерлеріне қала шегімен шекаралығын бөліп жатқан 
барлық жерлер жатады. Қала шегі бірыңғай жер қорының басқа 
санаттарынан бөліп тұратын қала жерінің сыртқы шекарасы. 
Оны тиісті мемлекеттік органдар бекітеді жəне жерге орналасты-
ру тəртібін белгілейді. Қала жерлері құрамына: қала құрылысы 
жерлері, жалпы пайдаланудағы жерлер, ауыл шаруашылығына 
пайдаланатын жəне басқа алқап жерлері, қалалық ормандар ие-
ленген жерлер, көлік жəне өнеркəсіптер пайдаланатын жерлер, т.б 
жерлер кіреді. 
Үшінші санатқа өнеркəсіп, көлік, байланыс, қорғаныс жері 
жəне ауыл шаруашылығына арналмаған өзге де жерлер жатады. 
Олар кəсіпорындардың, ұйымдардың жəне мекемелердің пайда-
лануына берілген. Өнеркəсіптік жерлеріне қазба жəне өңдейтін 
өнеркəсіптік жерлері кіреді. Көлік жəне байланыс жерлеріне 
барлық түрдегі көлік жəне байланыс (темір жол, əуежай, авто-
мобиль, су, құбыртасымалы) кəсіпорындары, мекемелері жəне 
ұйымдарының жерлері жатады. Қорғаныстық жерлерге Қорғаныс 
министрлігіне қажет үшін бөлінген телімдер кіреді.
Төртінші санатқа ерекше қорғалатын табиғи аймақтық жерлері 
– ұлттық парктер, қорықтар, заказниктер жəне т.б. жатады. 
Қорықтар жерлеріне жер телімдері белгілі бір тəртіппен 
бөлінген, ғылыми жəне мəдени байлығы бар табиғи объектілер 
жатады, олар тиісті ведомствоның қарауында болады. 
Бесінші – мемлекеттік орман қоры жерлері құрамына орманы 
бар, сондай-ақ ормансыз, бірақ орман шаруашылығының мұқ-
таждарына жəне орманшаруашылық кəсіпорындары, ұйымдары 
мен мекемелерінің пайдалануына берілген жер телімдері кіреді. 
Алтыншы – мемлекеттік су қоры жер санатына: су айдындары 
(өзендер, көлдер, су қоймалары, арналар, ішкі теңіздер, аумақтық 
сулар), мұздықтар, батпақтар, гидротехникалық жəне басқа да су 
шаруашылығы құрылыстары орналасқан жерлер, сондай-ақ су қорғау 
өңіріне, су айдындары жағаларын бойлап бөлінген жерлер жатады. 

76
Жетінші – мемлекеттік босалқы жерлері, меншікке неме-
се жер пайдалануға мерзімсіз немесе ұзақ мерзімге пайдалануға 
берілмеген жерлер жатады. Жалпы, бұл жерлер жаңа кəсіп-
орындарды ұйымдастыру үшін қор қызметін атқарады жəне пай-
далану мен меншікке беріледі. 
Жер қоры жердің негізгі, яғни 34,4 % немесе 93 727,4 мың га 
иеленіп жатқан ауылшаруашылық мақсаттағы жерлер санаты бо-
лып табылады (3-кесте). 
4-кесте

жүктеу/скачать 0.91 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: