А. М. Турлыбаева, М. С. Москальцева, А. С. Хажиякпарова, Ю. С. Махмутова жалпы геология

99 
бақалшы (ракушечняк) – бақалшылардың жиналуынан пайда болады. Рифті 
(маржанды) ізбестас – маржанды полиптердің рифті құрылыстары 
(құрылымдары торкөзді, торлы, талшықты жəне т.б.). Түсі ақ, сұрлы, сары, 
алқызыл.
Пайда болуы: теңіз бассейндірде пайда болады, пайда болуы 
органогенді немесе биохимиялық.
Қолдануы: құрылыста (бут, іс тасы, тақта, баспалдақ, алаңшаларды 
жасауда), цементтік істе, сода жасауда, кальций карбидін алуда, шыны, қант 
өнеркəсібінде, 
ауыл 
шаруашылығында 
қышқыл 
(батпақ 
көлді) 
бейтараптандыруда, сөндірілген ісбесті жасауда.
Кенорындары: Каспий, Азовск, Қара теңіз жағалауларында, Жигулевск 
тауларында Волгада. 
 
Жыныстың атауы: 
Кальциттен құралған. Құрылысы топырақты. Түсі ақ, сарғыш, 
жасылды. Тұз қышқылымен белсенді əрекеттеседі.
Айырмашылық белгілері: бор диатомит пен трепелге ұқсасты. 
Айырмашылығы – диатомит пен трепел тұз қышқылымен əрекеттеспейді 
жəне жеңіл. Борды ақ сазбен шатастырып алуға болады. Айырмашылығы – 
ақ саз тұз қышқылымен əрекеттеспейді. 
Пайда болуы: органогенді. Жылы теңіздерде оның түбінде планктонды 
дара клеткалы балдырлардың ізбестасты тас қабықтарының жиналу 
нəтижесінде пайда болады.
Қолдануы: цементті, металлургиялық, қант, қағаз, резіңке, шыны 
өнеркəсіптерінде қолданады, бітеулерді, ағартқыштарды, бояуларды, 
керамика, лактарды, жылтырақтарды, жарылғыш заттарды, тіс ұңтағын, 
пластмасса бұйымдарын, жіңішке жылтырату үшін жəне жазу материал 
ретінде қолданады.
Бор – жақсы сіңіргіш, сорбент. Күрделі қоспаларды құрамдас 
бөліктерге (хроматография) болу қасиетке ие. Оның көмегімен бір жарым 
ондаған заттардан тұратын қоспаны құрамдас бөліктерге бөлуге болады. 
Осындай жолмен таза түрде сирек металлдар алынады жəне өте аз мөлшерде 
қосылыстардағы өте сирек металдар бөлінеді. 
Кенорындары: Орта Поволжьеда, Белгородск облысында, Еуропада. 

жүктеу/скачать 2.9 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: