Қарама-қайшылық ұғымы болмаса өмірді сезіну де, түйсіну де, қабылдау да соншалықты түсінікті болмас еді.
Біріншіден, зат есім антонимдер сөйлемде қайталанып келіп, адамның жан-дүниесін өмірдегі күйзелісін, сезіміндегі толғанысын береді.
Екіншіден, қарама-қарсы ұғымдағы сын есім антонимдер де жарыстыра қолданылып, адам өміріндегі құбылыстарды салыстыра, шендестіре отырып, оқырманына ой салады.
Үшіншіден, мақал-мәтелдегі антонимдердің стильдік бояуы анық, экспрессивті-эмоционалдық әсері күшті, ой мазмұнын тереңдетіп, өмір құбылыстарынан, ой оралымдарынан хабар беретін мағыналы сөздер.
Филология ғылымдарының кандидаты, ғалым Есіркепова Кенжегүл Қабылғазықызы өзінің «1960-80 жылдардағы әйел – ақындар поэзиясының тілі» атты еңбегінде:
«Көркем шығармада, поэзияда антонимдік қатынаста тұрған сөздердің семантикасы бізді қоршаған ортада, дүниеде болып жатқан қайшылықтарды дәл басып береді. Қарама – қайшылық ұғымы болмаса өмірді сезіну де, түйсіну де, қабылдау да соншалықты түсінікті болмас еді» - деген [К.Қ.Есіркепова «1960-80 жылдардағы әйел – ақындар поэзиясының тілі» 27-бет].
Сын есім антонимдердің негізінде авторлық идеясы дәл беріліп, дүниедегі ұғымдарды бірімен – бірі салыстырып, шендестіріп береді. Сын есімдерден берілген антонимдер анық, айқын, оқырманына түсінікті жұмсалады.
Сонымен қатар, тілімізде етістіктен келетін антонимдер де, поэзияда поэтикалық – стильдік қызмет атқарады. Қарама – қайшылық құбылысты жеткізуде етістіктен жасалған антонимдер өлеңнің қуатын, қимыл – әрекет процесін анық көрсетуге бейім екендігі байқалады» - деп анықтама берген [К.Қ.Есіркепова «1960-80 жылдардағы әйел – ақындар поэзиясының тілі» 31-бет].
Зат есімге қатысты антонмдер:
1) –Қай жерге қойсаңыз сол жерде тұра бере ме?-деді үнсіз отырған қайыс қара жігіт Күржік те әңгімеге араласып,-отқа, суға ұмтылмайды, ә?(144-бет)
От: 1)Қызу аса күшті алаулаған жалын.
2)Ауысп. Күш –қуат, қажыр –қайрат, жігер. [«Қазақ тілінің түсіндерме сөздігі» Алматы,2008. 642-бет]
Достарыңызбен бөлісу: |
