Қадыр Мырза Әли қанатты сөздерінің құндылығы
жүктеу/скачать 352.26 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- II. Негізгі бөлім
- III. Қорытынды 16 IV. Ұсыныс
Мазмұны
І. КІРІСПЕ I.1. Мәшһүр Жүсіп Көпейұлы шығармаларындағы ұлттық және рухани құндылықтар Қай халықты алсақ та тәрбиенің басты құралы ретінде әдебиетті мол пайдаланған. Тәрбие құралы ретінде әдебиетті қолданудағы мақсат - баланың дүниетанымын кеңейту, жақсы - жаман әрекеттерге баға беру, баланы ойланту, өздігінен шешім қабылдауға үйрету. Кейде оңынан, кейде солынан соққан замана желі біздің халықты тәуекелдің желқайығына қанша рет мінгізді екен. Сондай бір мың өліп, мың тірілген сын сағатта халқының сөз бастаған шешені, топ бастаған көсемі Мәшһүр Жүсіп еді. Күндердің керуені ұзап, айлар алыстап, жылдар жылжып жатыр. Сынаптай сырғыған уақыттың өз айтары бар. Қоғам өзгерді, заман өзгерді, адам өзгерді. «Жақсының аты, ғалымның хаты қалады» – деп бұрынғылар бекер айтты дейсіз бе? Қанша заман өзгерсе де Мәшһүр Жүсіп секілді күрделі тұлғаға біржақты кесім де, шешім де айтуға болмайды. Үлкен ақын, дарынды әнші-композитор, талантты қоғам және мемлекет қайраткері, биік парасат иесі, арлы азамат. Мәшһүр Жүсіп жас кезінен-ақ халық ағарту ісі мен ғылым саласына ден қоя бастайды. Туған жері Қызылтауда жерлестерінің балаларына арабша тіл сындыртып, дәріс беріп, олардың білім мен ғылымға деген құштарлығын арттырып, қолөнер, егіншілік, сауда, мал шаруашылығымен білек түре шұғылдануға шақырды. Заманының заңғары Мәшһүр Жүсіп «Білім алып, өмірлік қажетті іскерлік пен дағдыларды меңгеру – ұлттық ояну мен өркендеудің бірден-бір жолы» деп білді. Мәшһүр Жүсіп шығармаларының басым көпшілігі адалдық пен адамдық туралы толғамды ойға толы. Жазбалары жақсылықтың жаршысындай еді. Жастарды білімді әрі саусағынан бал тамған өнерпаз болуға да үндеді. Оның мысалдары мен өлеңдерінде халқына деген терең сүйіспеншілігі, оқу-ағарту ісін дамытып, әлеуметтік әл-ауқатқа жетуге деген уайымы аңғарылады. Мәшһүр Жүсіп философия, медицина, астрономия, геология, география, этнография, фольклор, тіл білімі, педагогика, дінтану саласында зерттеулер жүргізіп, дала мәдениеті туралы терең дәлелді пікірлерін ұрпағына мұра етіп қалдырды. Мәшһүр Жүсіптің көне ауыз әдебиеті жырларын шашау шығармай жинағанының арқасында кейінгі ұрпаққа баға жетпес тарихи аңыздар, этнографиялық материалдар мен хан-сұлтандар, жыраулар мен билердің, батырлар мен қожалардың егжей-тегжей шежіресі жетті. Шығармаларының барлығында дерлік адам мен табиғаттың өзара байланысы және үйлесімділігін сипаттап, «қайырымды іс сауапқа кенелтеді» деген тұжырыммен тәмамдайды. Ол шығармаларында, атап айтқанда, «Сарыарқаның кімдікі екендігі» деген туындысында Сарыарқа жерінің жоңғарларға қарсы қан төккен қазақ халқына тиесілі екендігіне тоқталып: «...Бұл қазақ иесіз жатқан жерге текке келіп ие болған жоқ. Ақ найзаның ұшымен, ақ білектің күшімен кеше Қаракерей Қабанбай, Қанжығалы Бөгенбай, Қаздауысты Қазыбек, Шақшақұлы Жәнібек замандарында жаннан кешіп, сусын орнына қызыл қан ішіп, жаумен алысып, жатпен соғысып, күні-түні атысып, қара қанға батысып, шыбын жанын нысанаға байлап, не маңғаз сарбаздарды жау жолында оққа ұшырып алынған жер еді. Мен олардың не үшін құрбан болғандарын мәңгі есте сақтау үшін осы қиын жылдарды ұмытпаймын. Олар осы жер-суды болашақ ұрпаққа қалдыру үшін жан пида болды», деп түйіндейді. Қазақтың ойшылы Мәшһүр Жүсіп Көпейұлының кейінгі ұрпаққа қалдырған рухани мол мұрасы – нағыз парасаттылықтың, инабаттылықтың, киеліліктің, ар-намыс пен тектіліктің жарқын үлгісі. Бұл мұра – қазақтың тарихын түгендеуде, әдебиетін жүйелеуде таптырмас алтын қазына. Сол қазынаны ұлтымызға және әлемге жеткізу – бүгінгі ғалымдардың, аудармашылардың абыройлы міндеті. Ойшыл, этнограф, философ Мәшһүр Жүсіп Көпейұлы шығармаларын баланың өмірлік дүниетанымын кеңейтуге, патриоттық көзқарастарын шыңдауға, ана тілін жетік меңгеруіне, баланың жеке тұлғалық “мені” қалыптасуына, осылайша ұлттық құндылықтарымызды дәріптеуде кеңінен қолдануды ұсынамын. Мәшһүр Жүсіп Көпейұлы шығармаларының тәрбиелік маңызын насихаттау жас ұрпақты тәрбиелеуде зор ықпалын тигізері күмәнсіз. Әрбір қазақ баласының саналы өміріне жол сілтер Мәшһүр Жүсіп Көпейұлы шығармалары - тәрбиенің, ұлттық құндылықтың баға жетпес шоғыры болып табылады. Осы уақытқа дейін өзектілігін жоғалтпаған, Мәшһүр Жүсіп Көпейұлының шығармаларын ұлт болашағы - бала тәрбиесінде, ата анасына қамқор, еңбекқор, шыншыл, адал, елін сүйетін, тілі ана тілінде сайраған Мәңгілік елдің ұрпақтарын тәрбиелеуде қолдану ұсынылады. Мәшһүр Жүсіп Көпейұлы шығармаларын ұлттық құндылықтарды дәріптеуде қолдануды ұсынудағы мақсатым - Мәшһүр Жүсіп Көпейұлы шығармалары арқылы ұлттық және рухани құндылықтарды дәріптеуге титтей де болса үлес қосу. Жақсылық ойлаңыздар, біздің халық, Тастаңыз жамандықты толып жатқан, Құрметті ел билеген хакімдер де!,- деп жырлаған Мәшһүр Жүсіп өзі болмаса да, осы уақытқа дейін өзектілігін жоғалтпаған, Мәшһүр Жүсіп атаның баға жетпес құнды әндерін балалық шағынан тыңдап өскен бала, елі десе еміренетін, өз ана тілінде сөйлейтін ұрпақ болады. Сонда ғана біз Мәңгілік Қазақ елі боламыз! Себебі Тіл барда ел бар. Тарихта қанды қаңтар оқиғасы болды. Әдемі қала қирады. Даланы туған анасына, даланы тіршілік анасына теңегенді тыңдап өскен бала, ол қалайша тұрып жатырған қаласын қиратады?! Ол өзінің елі ғой. Осы сөздерді санасына құйып тыңдаған текті қазақтың баласы қалайша бір біріне қол көтереді, қалайша олар бір біріне оқ атады? жүктеу/скачать 352.26 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|