Ахметжанов о. Н. Жануарлардың КӨз аурулары оқу құралы семей, 2012 Қазақстан республикасы білім және ғылым министрлігі
Қабақтың ішке айналуы (қабақтың ішіне түйілуі) –
жүктеу/скачать 7.92 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Қабақтың сыртқа айналуы (қабақьың сыртқа түйілуі)
- Кірпіктердің дұрыс өспеуі
- Белгілері.
- Қабақтың қатерлі ісіктері.
- ЖАС АППАРАТЫНЫҢ АУРУЛАРЫ Жас безінің қабынуы
- Жас нүктелерінің аурулары.
- Жас өзектерінің (каналдарының) қабынуы және бітелуі.
- Жас қапшығының қабынуы
- КОНЪЮНКТИВА АУРУЛАРЫ Конъюнктиваның жарақаты.
- Жіті катаральді конъюнктивит
- Созылмалы катаральді конъюнктивит. К
Қабақтың ішке айналуы (қабақтың ішіне түйілуі) – (entropium palpebrae) қабақтың кемістігі. Бұл кемістікте жоғарғы немесе төменгі қабақ терісі қатпарланып, көздің ішіне қарай айналып, кірпіктер көз алмасын зақымдайды. Қабақтың айналуы көбіне итте, сирек мысықта, жылқыда анықталады. Жиі қатпар терілі ит тұқымдарында: чау – чау, шар – пей, мастино, алабай, англия бульдогінде кездеседі. Сондай - ақ неміс овчаркасы, дог, сейбернар, американдық коккер – спаниел тұқымдарында да анықталады. Мысықтардың сфинкс, рекс, шарпей, регдол, парсы мысығы сияқты тұқымдары мен тұқымсыз мысықтарда да кездесіп тұрады. Бұл тұқым қуалайтын кемістік. Жануарлардың қабағының айналуы олардың кез келген жасында байқала береді. Дегенмен марғау (мысықтың баласы) мен иттің күшігінде қабақтың ішке айналуының алғашқы белгілері олар көздерін аша сала, 10 – 15 күндігінде байқала бастайды. Үш айлық жастарында клиникалық белгілері анық көрінеді. Оларда бұл кемістік аса семіріп, тері қатпарлары қалыңдағанда асқына түседі. Қабағы ішке айналған жануарлардың көзінен үнемі жас, кілегейлі тіпті іріңді сұйық ағады. Олар көздерін жұма береді. Көз алмасын мұқият зерттегенде қасаң қабықтың жарақаттанғаны, бұлдырланғаны анықталады. Жануарлар соқырлыққа ұшырайды. Емі. Көз ауруларын емдеуге қолданылатын дәрілерді қолдану нәтиже бермейді немесе емді тоқтатса қайта өршиді. Негізгі емі оперативтік. Бұл операция ауылшаруашылық малдарында көбіне жылқыға, ал ұсақ үй жануарларында итке жасалады. Операция техникасы: Ірі малдар (жылқы) станокқа ал ит - мысықтар операция столына бекітіледі. Жалпы ауырсындырмау нейролептиктермен (аминазин, рампун, рометар) және қабақ терісінің ішіне 2% новокаин егіліп, жергілікті ауырсындырмау жасалады. Операция алаңының жүні, кірпіктері қырқылып, 5% иодпен немесе монклавит -1 мен өңделеді. Операция техникасы қарапайым болғанымен, сәл ауытқу қабақтың қайта қалпына келтіруге келмейтін кемістігіне әкелуі мүмкін. Жоғарғы қабақ ішке айналғанда қабақтың үстінен 0,75 – 1 см қашықтықтан қабақ үсті терісі хирургиялық қысқышпен ұсталып көтеріледі. Оның биіктігі қабақтың қалыпқа келуімен анықталады. Жылқыда орташа 0,5 – 1,0 см. Содан соң осы артық тері қатпары тері асты борпылдақ ұлпасымен қоса қайшымен кесіп алынады. Пайда болған тері жарақатының жиектері бір – біріне жақындастырылып, ара қашықтықтары 1,0 см - ден бірнеше жерден түйін тігіспен тігіледі. Астыңғы қабақ ішке айналғанда жасалатын операция техникасы осындай, айырмашылығы операция төменгі қабаққа жасалады. Кейде көздің астынғы және үстінгі қабақтары қоса айналуы да мүмкін. Онда операция екі қабаққа да бірдей жасалады. Егер қабақтың айналуы көздің сыртқы немесе ішкі бұрыштарында болса операция сол көз бұрыштарына қарсы теріге жасалады. Мұндай жағдайда көздің сыртқы немесе ішкі бұрышынан үшбұрышты терісі кесіліп алынады (тағаны қабаққа қараған жебе ұшы тәрізді үшбұрыш). Үшбұрыштың төбесі мен көз бұрышынан қашықтығы 1,5 – 2,0 см. Пайда болған тері жарақаты ортасынан бастап екі жағына қарай түйін тігіспен тігіледі. Қабақтың сыртқа айналуы (қабақьың сыртқа түйілуі) – (ectropium palpebrae) бұл кемістікте қабақ жиегі толық немесе жартылай сыртқа қарай қайрылып, қасаң қабықтан ажырап, көз саңылауын жаппайды. Оның себептері:
Белгілері. Қабақ жиегі көз алмасын, қасаң қабықты толық немесе жартылай жаппайды. Конъюнктива ашылып былғанған, кепкен, қалыңдап, сірі қабықтанған. Қасаң қабық кепкен, жарақаттанған. Көзден үнемі жас ағып, астыңғы қабақтың терісінің жүні түскен, жарылған. Емі. Себептеріне қарай. Бет жүйкесінің салдануынан жоғарғы қабақтың жапқыш айналым бұлшық етінің жиырылуының болмауы (спазмалық птоз) мен кәрілікке байланысты жоғарғы қабақтың жапқыш айналым бұлшық етінің семуінде ем тиімсіз. Ал конъюнктивиттерден болған қабақ айналуларында негізгі ауруды емдеу қажет. Қабақ терісінің жарақаттарына байланысты болған қабақтың сыртқа айналуында оперативтік ем жасу тиімді. Операция техникасы: Ол бірнеше әдіс - тәсілдермен орындалады. Оларға Диффенбах тәсілі, Диффенбах - Греф тәсілі, Шимановский тәсілі және Кунтт – Мюллер тәсілі жатады. Бұл тәсілдердің бәрінің негізі қабақ терісінде босаңсыту тіліктерін жасау. Ол үшін жалпы қабылданған ережеге сай операция алаңы дайындалып, жергілікті ауырсындырмау жасалады. Диффенбах тәсілі: Сыртқа айналған жоғарғы қабақтың үстіндегі теріден, ал сыртқа айналған төменгі қабақтың астындағы теріден қабақ жиегінен 0,3 – 0,5 см қабақ жиегіне парелелл ұзындығы айналған қабақ бөлігіне тең тілік жасалады. Осыдан соң тағы төбесі 0,5 – 0,7 см қашықтықта болатын, тағаны қабаққа қараған үшбұрыш (жебе ұшы тәрізді) тері кесіп алынады. Егер қабақ терісінде тыртықтар болса кесіп алатын аумаққа осы тыртықтар түскені дұрыс. Алдымен пайда болған терідегі үшбұрыш жарақатқа содан соң қабаққа параллел жасалған тіліктерге түйін тігістер салынады (сурет 8 – а). Диффенбах - Греф тәсілі: Жоғарғы тәсілден тиімділігі жоғары деп есептелінеді. Орындалу тәсілі де күрделірек. Алдымен көздің сыртқы бұрышынан тағаны көздің ішкі бұрышына басталатын, төменгі қабақ жиегіне параллел үшбұрышты тері кесіп алынады. Қабақтың айналуы үлкен болған сайын үшбұрыштың тағаны да үлкен болады. Үшбұрышты теріні сылып алып тастаған соң оның негізінен көз бұрышынан «ваг» үшбұрышы пайда болатындай көлемі сылып алынған теріге тең тілік жасалады. Оның ұзындығы кесіп алып тасталған үшбұрыштың тағанына тең болуы керек. Бүл жердің де терісі сылынып алынып тасталады. «Ваг» бұрышын «вба» бұрышымен сәйкестендіріліп, «бв» жағы «ав» жағынан бастап түйін тігіспен тігіледі. Ал «аб» сызығы бойымен «аг» - ға қабақ жиегіне тігіледі (сурет 8 – 2). Шимановский тәсілі: Бұл әдісте де жебе ұшы тәрізді үшбұрыш тері кесіп алынады. Оның ішкі жағы көздің сыртқы бұрышынан басталған төменгі қабақтың қабырғасының жалғасы. Ал сыртқысы – төмен қарайғы сызық. Кесіп алынатын терінің мөлшері қабақтың қаншалықты айналғанына байланысты. Көп айналса көп, оның төбесі де жоғары көтеріледі. Кесіп алынатын терінің көлемін көздің сыртқы бұрышынан қысқышпен тері қатпарын қабақтың айналуы қалыпқа келгенше жоғары көтеріп анықтайды. Теріні сылып алып тастап, пайда болған жарақатты түйін тігіспен тігеді. Кунтт – Мюллер тәсілі Диффенбах тәсіліне ұқсас. Тіліктер жасау мен тігістер салу бірдей. Айырмашылығы біріншісі конъюнктива жағынан жасаса, екіншісі қабақ терісі жағынан жасайды. 
8 – ші сурет. Қабақ сыртқа айналғанда операция жасап емдеу: 1 - Диффенбах тәсілі; 2 - Диффенбах – Греф тәсілі; а – б- в - үшбұрышты кесіп алынып тасталатын тері. Кірпіктердің дұрыс өспеуі – (trichiasis) трихиазис кірпіктердің қабақ жиегі қалыпты болса да көз алмасына қарай өсуі. Ол туа біткен немесе жүре пайда болған кемістік болуы мүмкін. Оның себептері туа біткен көз алмасының аса кіші болуы (микрофтальм), қабақтың ішке айналуы және қабақ жарақаттары салдарынан қабақта пайда болған үлкен тыртықтар. Соңғылары кірпік түбін айнала қоршап, оның өсу бағытын өзгертеді. Белгілері. Мал көзін көбіне жұмып тұрады. Көзден жас ағады. Асқынса көздің қасаң қабығы қабынып, тіпті онда жарақат пайда болады. Емі. Егер дұрыс өспеген кірпіктер саны аз болса оларды қысқыштармен ұстап түбінен суырып алып тастауға болады. Бірақ бұл уақытша, өйткені кірпіктер қайта өседі. Кірпік қайта өспес үшін оны электролиз әдісімен алып тастайды (эпиляция). Ол үшін 0,5 – 1,0 МА тоқ күші бар тұрақты тоқ батареясының теріс полюсіне жалғанған жіңішке тігін инесін кірпіктің түп қабына енгізіп, оң полюсін шықшытқа қойып, 10 – 15 секунд әсер етеді. Осыдан соң кірпік оңай алынады және қайта өспейді. Трихиазис қабақты тұтас немесе оның көп бөлігін қамтыса оны қабақтың ішке айналуындағы сияқты пластикалық операция жасап емдейді. Қабақ спазмасы – (blepharospasmus) блефароспазм. Қабақтың айналым бұлшық етінің дірілдеп жиырылуы салдарынан қабақтың жиі жыпылықтауы және тартуы. Жануарларда блефароспазмның себептері әртүрлі. Көзге бөгде зат түсуден, химиялық заттардан тітіркенуден немесе конъюнктивит, кератит сияқты көз аурулары салдырынан болады. Белгілері. Қабақтың дірілдеп жиырылуы, жиі жыпылықтауы және тартуы. Көбіне бір жақты болады. Жануарлар қабақтарын дірілдетіп, қаты қысып жауып алып, ашпайды. Көз қиығы жабық, сипағанда жасқанады, ұстатпай қатты ауырсынады. Көзден көп мөлшерде жас ағып, астыңғы қабақ терісі суланған, жүні түскен. Көзді ашып тексергенде одан бөгде заттар мен көз аурулары анықталады. Емі. Көзге бөгде зат түскені анықталса, конъюнктива астына 2% новокаин тамызып барып бөгде затты көз қысқышымен абайлап алып тастау керек немесе жылы сумен инесіз шприц қолданып жуып шығарады. Көздің спазмасын болдырмау үшін қабақ терісі астына ұсақ жануарларға 3 мл, ал ірі жануарларға 10 – 15 мл 0,5% новокаин егіледі. Көздің спазмасының себебі конъюнктивит, кератит сияқты көз аурулары болса оларды емдеу керек. Қабақтың қатерлі ісіктері. Қатерлі ісік жаңадан пайда болған ағзаға жат ұлпа екенін белгілі. Жануарлардың қабағында зілсіз және зілді ісіктер кездеседі. Олар алғашында баяу дамып, онша байқалмайды, көзге еш әсер етпейді. Уақыт өте келе өсіп, үлкейіп, көзге қатер туғызады. Жануарларда қабағында зілсіз ісіктерден сүйел, папиллома, фиброма және киста (іші қуыс, ішінде аздаған сұйығы бар өсінді), кездеседі. Зілді ісіктерден жануарларда кездесетіндері карцинома, саркома, меланосаркома.
Қатерлі ісіктер клиникалық белгілері бойынша анықталып, оларды түпкілікті ажырату биопсия жасап, гистологиялық зерттеу жүргізу нәтижесінде мүмкін болады. Қабақтың қатерлі емес зілді ісіктері жиі конъюнктиваны, көздің қасаң қабығын механикалық тітіркендіріп, қабынуға ұшыратады. Олардың салмағынан жоғарғы қабақ төмен салбырап түсіп, көзді жабады. Қабақты ашып – жұму қиындайды. Ал қатерлі зілді ісіктер қабаққа ғана емес үшінші қабаққа, конъюнктиваға, қасаң қабыққа, тіпті көз алмасына тармақтала өсіп, оларды зақымдайды. Көздің қызметін бұзады. Көзден жас ағады. Емі. Қатерлі ісіктердің емі операция арқылы сылып алып тастау. Ол үшін ісікті айналдыра жергілікті ауырсындырмау жасалып, терісі, сірі қабығы тілініп, ісікті хирургиялық қысқышпен қысып ұстап, сыдырып (тілмей) алып тастайды. Жараға тігіс салынады. Сондай ақ зілсіз ісіктерді электротермокогулятор қолданып сылып алу жақсы нәтиже береді. ЖАС АППАРАТЫНЫҢ АУРУЛАРЫ Жас безінің қабынуы – (dacryoadenitis) дакриоаденит бірінші реттік ауру түрінде сирек кездеседі. Кейбір инфекциялық және паразиттер туғызатын ауруларда, жас безі орналасқан тұстағы жарақаттарда, көздің әртүрлі қабынумен өтетін ауруларында, құлақ түбінің лимфа түйіні қабынғанда, бастың қосалқы ауа қапшықтары қабынғанда екінші реттік ауру түрінде жиі байқалады. Белгілері. Дакриоаденит жіті және созылмалы өтеді. Жас безінің терең орналасуына байланысты алғашында клиникалық белгілері анық байқалмайды. Ауру өршіп, іріңді қабыну басталғанда клиникалық белгілері айқын біліне бастайды. Алғашында көздің сыртқы бұрышының үстіңгі жағында томпайған ісік пайда болады. Ол сипағанда кедір – бұдыр (қалыпта жас безі қолға сезілмейді), сонымен қоса жоғарғы қабақ тұтас қабынып ісінеді. Ол аумақтың қызуы көтерілген. Қабақ аурушаң, конъюнктивадан аздаған ірің байқалады. Ауру асқынғанда жас безіндегі іріңдік (абцесс) қабақ терісі арқылы сыртқа немесе конъюнктва арқылы ішке жарылады. Осы кезден бастап біртіндеп қабақтың ісігі басылып, жас безіне дәнекер ұлпа өсіп бітеді. Жас безінің қабынуын, әсіресе іріңді қабынуын қабақтың абцессінен ажырату қажет. Қабақтың абцессі беткейлі, жайылмалы. Жас безінің қабынуы терең және аумағы шектеулі (ошақты). Қабақ тұтас қабынып ісиді. Қабынуға астыңғы қабақ та қоса шалдығады. Дакриоадениттің клиникалық белгілері қабақтың қатерлі зілді ісіктерімен де ұқсас. Қатерлі зілді ісіктер ұдайы өсіп, көлемінің ұлғаюымен, қабыну үрдісінің (оның ішінде іріңді) және аурушаңдықтың болмауымен сипатталады. Емі. Ем уақытылы және дұрыс жасалса тиімді. Аурудың алғашқы сатысында жоғарғы қабақтың конъюнктивасы ішіне антибактерияльдық майлар (1% тетрациклин майы т.б.) салып емдейді. Қабақ терісінің жас безі тұсына Вишневскийдің майы, 5% ихтиол сияқты майлар жағылады. Егер қабыну қайтпаса қабаққа жылы компресстер қойылып, булау жасалады. Жарақаттан болған дакриоаденитте жарақатты емдеу керек. Егер жас безінде іріңдік пайда болса қабақ терісін тіліп, іріңін шығарып, дезинфекциялық дәрілердің ерітінділерімен жуып, ақ стрептоцитпен немесе септи – спреймен өңделеді. Ал жас безінің іріңдеп бүлінуі терең болса, онда ол операция арқылы тұтас сылып алынып тасталады (экстирпация). Бұл операцияның жағымсыз тұстары да бар. Жас безін сылып алып тастағанда жастың түзілуі толық тоқталады да конъюнктива мен қасаң қабық кебеді, бүлінулерге ұшырайды. Операция техникасы. Малды жығып (ұсақ жануарлар операция столына) байлап бекіткен соң жас безінің айналасына 0,5% новокаин сіңіріледі. Сонымен қоса оны ретробульбарлық кеңестікке де егеді. Маңдай жүйкесіне 2% новокаинмен өткізгіштікті тежеу анестезиясын жасауға болады. 10 – 15 минуттан соң көз шарасының бойымен оның орта тұсынан бастап көздің сыртқа бұрышына дейін тері, тері асты борпылдақ ұлпасы мен сірі қабығы тұтас тілінеді. Тілінген тері астынан жас безін тауып, оны қысқышпен ұстап, қоршаған ұлпалардан ажыратып, сылып алып тастайды. Операциялық тілікке тігіс салынады. Ары қарай асептикалық жарақат ретінде емделеді. 
9 – шы сурет. Жас безін операциямен сылып тастау техника Жас нүктелерінің аурулары. Жануарлардың көзінің жас нүктелерінің тарылып, кішірейіп, тіпті толық бітеліп қалуы кездеседі. Себептері сан алуан: конъюнктивитте, үшінші қабақтың зілді ісіктерінде, қабақтардың қабынуында, айналуларында, кірпіктердің түсуінен, жарақаттар салдарынан дәнекер ұлпа өсуінен, үшінші қабақты сылып алып тастағанда және конъюнктива мен қабақтың отпен, қышқылдармен, сілтілермен күюінен бітеліп қалуы мүмкін. Жас нүктелерінің бітелуі, тарылуы тұрақты және уақытша болады. Мысалы: жас нүктелеріне бөгде заттар түсіп (кірпік, шаң - тозаң) және қабынып уақытша бітеледі. Ал жарақаттар салдарынан дәнекер ұлпа өсуінен тұрақты бітеліп қалады. Белгілері. Көз құрылымдарында, оның ішінде конъюнктивада, жас безінде қабынулар болмаса да көздің ішкі бұрышынан немесе тұтас астынғы қабақтың жиегінен үнемі сыртқа жас ағу болады (эпифора). Жас нүктелерінің тарылуын, бітелуін жас нүктелерін қарап, өзегін катетермен немесе зондпен тексеру арқылы анықтайды. Емі. Жас нүктелері уақытша бітелсе себептерін жоюға бағытталған емдер жасалады. Конъюнктивиті, қабақтардың қабынуы мен айналуын емдеу, жас жолын жуу, зондпен тазалау жақсы нәтиже береді. Жас нүктелеріне дәнекер ұлпа өсіп, ол тұрақты бітелсе емі қиын. Оперативті жолмен (микрохирургиялық) кеңейту керек болады. Бұл әдіс ветеринариялық хирургияда өндіріс жағдайында кең қолданысқа енгізілмеген. Жас өзектерінің (каналдарының) қабынуы және бітелуі. Себептері әртүрлі. Көбіне конъюнктиваның, жас нүктелерінің қабынуының жас өзектеріне ауысуынан болады. Сондай – ақ оған бөгде заттар (шаң – тозаң) түсіп, өзегін бітейді, қабындырады. Инфекциялық және паразиттік (телязиоз) аурулар салдарынан да қабынады. Белгілері. Жас өзектері қабынса оның өзегі жартылай немесе толық бітеледі. Соның салдарынан көздің ішкі бұрышынан немесе тұтас астынғы қабақ жиегінен үнемі сыртқа жас ағады. Көзде қабыну белгілері байқалады. Ауру асқынып, жас өзектері іріңді қабынуға ұшыраса көзден іріңді сұйық ағады. Жас өзектерінің тұсын басса ағынды мөлшері көбейе түседі. Жас өзектері бөгде заттармен бітелсе қабыну онша байқалмайды. Емі. Ем аурудың себептерін жоюға бағытталады. Жас өзектері танау қуысы арқылы 1:5000 қатынасында дайындалған фурацилиннің, 2% бор қышқылының немесе 0,25 - 0,5 % новокаинда езілген антибиотиктер ерітіндісімен жуылып, қажет болса арнайы Боумен зондымен тазаланады. Емдеу бірнеше күн қатарынан жүргізілуі керек. Жас қапшығының қабынуы – (dacryocystitis) дакриоцистит. Ол жас өзектерінің қабынуымен қоса жүреді. Барлық жануарларда, оның ішінде жылқыда, ит пен мысықта жиі кездеседі. Себептері де бірдей. Танау қуысының қабынып, жас – танау өзегінің тарылуы, бітелуі салдарынан жас қапшығына шамадан тыс жиналған сұйыққа инфекция түсіп көбейуі салдарынан іріңді қабынудың дамуы. Белгілері. Дакриоциститтің клиникалық белгілері жас өзектері қабынуымен өте ұқсас. Емі. Дакриоциститтің жеңіл түрі жас өзектері қабынуындағы тәсілдермен емделеді. Ал асқынған түрінде операция арқылы жас қапшығы, кейде онымен қоса жас өзектері және жас безі қоса сылып алынып тасталады. Бұл операцияның жағымсыз тұстары да бар. Жас қапшығын сылып алып тастағаннан соң жарақат екінші реттік тартылып бітумен жазылып, қалың дәнекер ұлпа өсіп, жас - танау жолын бітеп, жастың сыртқа ағуына әкеледі. Операция техникасы. Малды (ұсақ жануарлар операция столына) байлап бекіткен соң жас безінің айналасына 0,5% новокаин сіңіріліп анестезиясы жасалады. 10 – 15 минуттан соң көздің ішкі бұрышындағы таға тәрізді өзектің ішінен, оның көтеріңкі жиегін бойлай терісі, тері асты борпылдақ ұлпасы, ішкі байламы тілінеді. Тілінген тері астынан жас өзегі мен жас қапшығын тауып, қысқышпен ұстап, қоршаған ұлпалардан ажыратып, көтеріп тұрып, жас қапшығының аяқ тұсынан және жас өзегінің жоғарғы тұсынан кесіп, оларды сылып алып тастайды. Операция тілігіне тігіс салынып, ары қарай асептикалық жарақат ретінде емделеді. КОНЪЮНКТИВА АУРУЛАРЫ Конъюнктиваның жарақаты. Конъюнктива көз қабағының ішкі кілегейлі қабығы екені белгілі. Қабақтың терісі мен конъюнктива созылғыш болса да олардың жарақаттары жиі кездесіп тұрады. Себептері әртүрлі. Конъюнктива сыртқы жағынан көздің қабағының жарақаттануынан, ішкі жағынан көзге бөгде заттар түсуінен жарақаттанады. Көбіне бір жақ көздің конъюнктивасы жарақаттанады. Конъюнктиваның созылғыштығы оны қатты жарақаттанудан қорғайды. Механикалық әсерлерден көбіне оған жеңіл жарақаттар, сызаттар түседі, қанталайды. Көзге түскен бөгде зат конъюнктиваны алғашында жарақаттамайды. Бірақ, қатты аурушаңдық туғызып, жануарды қатты мазасыздандырады. Соның салдарынан жануарлар көзін алдыңғы аяғына немесе басқа заттарға үйкеп, бөгде заттың конъюнктиваны жарақаттауына әкеледі. Сонымен бірге бөгде зат көздің қасаң қабығын және ақ қабығын қоса жарақаттайды. Жарақат арқылы көзе инфекция түсуіне жол ашылады. Белгілері. Сырттан болған жарақатта қабақ жарақаттанған, домбығып ісінген. Жануар жарыққа қарай алмайды. Қабағын ашпайды (блефароспазм). Көзден жас ағады. Бөгде заттар түссе конъюнктиваны ашып қарағанда бетінен қатты микробөлшектер (шаң, құм, кейбір ши тәрізді өсімдіктердің ұрықтары) анықталады. Конъюнктива аздап ісінген, қызарған, ноқатты қан құйылу болады. Сонымен қоса конъюнктива сызылған, тілінген. Жарақат терең болса ол жері қанайды. Емі. Конъюнктиваның жарақаты салыстырмалы түрде жеңіл жарақатқа жатқанмен, емдемесе микроорганизмдер түсіп асқынады. Ем жарақаттың сипатына қарай жасалады. Егер конъюнктиваның жарақаты қабақтың жарақатының салдары болса, оның көлемінің үлкендігі мен тереңдігіне байланысты емдер жасалады. Жеңіл жарақаттарды емдеу дезинфекциялық дәрілердің ерітінділерін, көз тамшыларын қолданып өңдеумен шектеледі. Ал, көлемі үлкен және терең жарақаттарға механикалық тазалау мен залалсыздандырудан соң хирургиялық тігіс салынады. Ары қарайғы емдеу кәдімгі асептикалық жарақатты емдегендей жүргізіледі. Қабақтығы жарақатқа әртүрлі асептикалық ұнтақтар, майлар, аэрозолдар (септо – спрей) қолданылады. Бұл дәрілердің өткір иісі (камфора, скипидар майлары, Вишневскидің бальзамды майы) мен тітіркендіргіш қасиеттері болмауы тиіс. Конъюнктива қапшығына 5 % синтомицин, 1 % тетрациклин сияқты көзге арналған майларды салып жарақат толық жазылғанша емдеу керек. Көзге бөгде заттар түскен болса, малды мықтап бекітіп, конъюнктивасын жылы физиологиялық ерітіндімен немесе 0,02 % фурацилинмен инесіз шприцті пайдаланып ағындата жуып тазалау керек. Оған болмаса ауырсындырмау жасау үшін көзге 2% новокаин тамызып, қабақтарды кезек – кезек ашып, бөгде затты іздеп тауып, оны физиологиялық ерітіндіге батырылған стерильді кішкене мәрлі тампонға жабыстырып алып тастайды. Бөгде зат ірі болғанда оны көзге арналған қысқышпен алады. Конъюнктивит – (conjunctivitis) көз конъюнктивасының қабынуы. Көз ауруларының ішінде ең жиі кездесетін аурудың бірі. Ресей ғалымдарының (А.Г. Шелкин., М.А. Аверин., В.В. Олейник. 2004) зерттеулеріне қарағанда конъюнктивит қабынумен жүретін көз аурулары арасында кератиттен соң екінші орында тұрады және 21,3 % - ын құрайды. Конъюнктивиттің пайда болу себептері әртүрлі. Оның ішінде жоғарыда қарастырылған конъюнктиваның жарақаты да бар. Сонымен бірге физикалық (шамадан тыс ультракүлгін сәуле, ылғал), химиялық (аммиак), биологиялық (инфекциялық және инвазиялық аурулар қоздырушылары) әсерлер де көздің конъюнктивасын қабынуға шалдықтырады. Конъюнктивит көздің басқа құрылымдарының қабынуларының конъюнктиваға ауысуы салдарынан болуы да кездеседі. Бұған қабақтардың, қасаң қабықтың, жас аппаратының қабынуларының конъюнктиваға шабуын айтуға болады. Конъюнктивиттің жіктелуі: Конъюнктивит ағымы бойынша жіті және созылмалы, ал қабынуда пайда болған эксудаттың сипатына қарай катаральді және іріңді деп жіктеледі. Жіті конъюнктивит өз кезегінде: жіті катаральді конъюнктивит, жіті іріңді конъюнктивитке жіктеледі. Созылмалы конъюнктивиттің жіктелуі: іріңді конъюнктивит, фибрионозды конъюнктивит, флегмонды конъюнктивит, фолликулярлы конъюнктивит. Жіті катаральді конъюнктивит – конъюнктивиттің жиі кездесетін түрі. Дамуы тез, конъюнктиваның беткі эпителий қабаты мен базальды жарғағы (мембранасы) қабынады. Катаральді конъюнктивит әсіресе ит обасы, тұмау сияқты жіті өтетін инфекциялық ауруларға тән. Белгілері. Конъюнктива ісінген, ашық қызыл түсті. Оның қан тамырлары айқын көрінеді. Көз аумағы аурушаң, жергілікті қызуы көтерілген. Жануарлар жарықтан жасқанып, көзін аша алмайды (блефароспазм). Иттің, терісі бағалы аңдардың және мысықтың ауру көзі қышып, олар оны тырмалап, үйкелеп ауруын одан әрі өршітеді. Көздің ішкі бұрышынан сулы сұйық ағады. Ол жастан, кілегейлі сұйықтан тұрады және кірпіктерді жабыстырып тастайды. Конъюнктиваның қабынуы жиі қасаң қабыққа ауысып, керато - конъюнктивит дамиды. Созылмалы катаральді конъюнктивит. Катаральді конъюнктивиттің баяу дамитын түрі. Пайда болуының негізгі себебі конъюнктиваға физикалық, химиялық факторлардың жағымсыз әсер етуі. Мал қорасы ауасында аммиак мөлшері мен шаң - тозаңның шамадан тыс көптігі көзді созылмалы катаральді конъюнктивитке шалдықтыратыны белгілі. Ыстық, ылғалды немесе құрғақ қорада ұсталған малдардың көзінде де бұл ауру дамиды. Келесі себептері тітіркендіргіш дәрілердің әсері (формалин), витаминдердің жетіспеуі (құстарда А витамині). Кәрі немесе өте арық малдарда көз алмасының солып көз шарасына түсуіне байланысты конъюнктива кеуіп, конъюнктивит дамиды. жүктеу/скачать 7.92 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|