Ахметжанов о. Н. Жануарлардың КӨз аурулары оқу құралы семей, 2012 Қазақстан республикасы білім және ғылым министрлігі

жүктеу/скачать 7.92 Mb.

бет	5/11
Дата	16.06.2016
өлшемі	7.92 Mb.
	#138455

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

Белгілері. Жіті катаральді конъюнктивиттен айырмашылығы клиникалық белгілер айқын емес. Конъюнктиваның ісінуі, аурушаңдық, жергілікті қызуының көтерілуі онша байқалмайды. Мал жарықтан жасқанбайды. Конъюнктива кебу, көкшіл түсті. Созылмалы катаральді конъюнктивит біртіндеп қабақтың айналуы, керато – конъюнктивит сияқты асқынуларға соқтырады.

Іріңді конъюнктивит. Катаральді конъюнктивиттің инфекция түсіп асқынуы салдарынан пайда болады. Ағымы жіті және созылмалы болуы мүмкін. Клиникалық белгілері жоғарыда баяндалған жіті катаральді конъюнктивитке ұқсас. Тек конъюнктива аса қабынған, қалыңдап, қабақ астынан шығып тұрады. Ол «хемозис» деген атпен белгілі. Конъюнктиваның беті кілегейлі – іріңді сұйықпен жабылған. Ағымы созылмалы болғанда конъюнктивада эрозиялар, жаралар пайда болады. Конъюнктивның көз алмасымен жабысып қалуы («симблефарон») мүмкін. Зақымдалған жерден зат шынығңа жағында жасап, микроскоппен тексерсе көп мөлшерде микробтар (стрептококтар, стафилококтар т.б.), эпителий торшалары, лейкоциттер анықталады. Конъюнктивиттің бұл түрі асқынса, флегмонды конъюнктивитке айналады. Онда конъюнктиваның барлық қабаттары, сонымен қоса конъюнктива асты (субконъюнктивалық) борпылдақ ұлпа және үшінші қабақ қоса зақымдалады.

Фибринозды конъюнктивит. Конъюнктивиттің бұл түрі жиі сиыр мен тауықта байқалады. Бұл да катаральді конъюнктивиттің асқынуы. Қабыну салдарынан конъюнктиваның қан тамырларының қабырғасы зақымдалып, одан сыртқа көп фибриноген бөлініп, конъюнктива бетін әртүрлі қалыңдықтағы үлбірек (пленка) қаптайды. Үлбірек жұқа болса және тек конъюнктиваның эпителий қабаты зақымдалып, шіруге ұшыраса онда ол крупозды фибринозды конъюнктивит, ал үлбірек қалың және оның астындағы конъюнктиваның терең қабаттары зақымдалып шірісе дифтеройдтық фибринозды конъюнктивит деп аталады.

Белгілері. Крупозды фибринозды конъюнктивиттің клиникасы жіті катаральді конъюнктивитке ұқсас. Тек конъюнктива бетін әртүрлі қалыңдықтағы сарғыш немесе сары түсті үлбірек жапқан. Ол оңай сыдырылады да астынан қанталаған жайдақ қызылшақа жарақат (эрозия) көрінеді. Ал, дифтеройдтық фибринозды конъюнктивиттің клиникасы іріңді конъюнктивитке ұқсас. Айырмашылығы конъюнктива қалың сарғыш үлбірекпен қапталған. Ол конъюнктиваға берік жабысқан, сыдырып алу мүмкін емес. Күштесе жыртылады, астында терең қанталаған жарақат пайда болады.

Фолликулярлық конъюнктивит – конъюнктиваның ұсақ лимфа түйіндерінің (фолликула) қабынуы. Сау көзде фолликулалар байқалмайды. Қабынғанда ұлғайып, қызарып, тары дәніндей болып көзге анық көрінеді. Конъюнктиваның бұл ауруы көбіне иттердің көзінде кездеседі. Конъюнктиваның лимфа түйіндері үшінші қабақ астында көп шоғырланғандықтан оның сол тұсы қабынады.

Белгілері. Клиникалық белгілері жіті катаральді конъюнктивитке ұқсас. Одан жоғарыда баяндалған ерекшеліктері ескеріліп ажыратылады.

Сирек конъюнктивиттің гранулезді конъюнктивит, және везикулезді (фликтенулезді- сулы күлдіреуікті) конъюнктивит деген түрлері кездеседі. Алғашқы түрі конъюнктива қабынғанда оның бетінде бүршік – түйіндердің (гранула - бүршік) пайда болуымен сипатталады. Оны риккетсилер қоздыратыны анықталған. Екінші түрі аусыл, қой шешегі, ит обасы сияқты кейбір инфекциялық ауруларда дамиды. Конъюнктива бетінде (эпителий қабатының астында) күлдіреуіктердің пайда болуымен сипатталады. Соңынан олар жарылып, жайдақ қызылшақа жарақатқа (эрозия) айналады.

Конъюнктивитті емдеу. Ем конъюнктивиттің түріне, оның пайда болу себебіне байланысты жасалады және оның тиімділігі де әр түрлі. Емдеу кешенді түрде жүргізілсе тиімді. Конъюнктивитті емдеу негіздері:

Конъюнктивитті туғызған себептерді жою. Жануарларды бағып – күту, ветеринариялық – санитариялық, зоогигиеналық және зоотехникалық талаптарды толық орындау. Толыққанды рационмен азықтандыру. Витаминдер жетіспеушілігін жою. Инфекциялық және инвазиялық ауруларды емдеу. Көз ауруларының алдын алу;
Көздің конъюнктивасын дезинфекциялық дәрілердің жылы, әлсіз ерітінділерімен жуып тазалау, залалсыздандыру. Ол үшін 1: 5000 қатынасында дайындалған фурацилин ертіндісін, 3 % бор қышқылын пайдалану. Фибринозды конъюнктивитте үлбіректі (пленка) сыдыруға болмайды;
Конъюнктиваға 1 % тетрациклин сияқты антибактериялдық көз майларын жағу, 3 % альбуцид, ципровет, 30 % сульфацил натрий сияқты көз тамшыларын тамызу (кітаптың соңында берілген қосымшаны қара);
Физотерапия (қыздыру, булау т.б).

КӨЗДІҢ АҚ ҚАБЫҒЫНЫҢ АУРУЛАРЫ

Көздің ақ қабығы (склера) көздің артқы жағына қарай орналасқан және қабақтармен жақсы қорғалған. Осыған байланысты оның механикалық әсерлерден жарақаттануы сирек. Көздің басқа құрылымдарының (конъюнктива, қасаң қабық, тамырлы қабық, көз бұлшық еттері мен дәнекер ұлпаларының) әртүрлі қабынуларының ауысуынан болатын көздің ақ қабығының аурулары жиі кездеседі. Дегенмен, көздің ақ қабығы қан тамырларының аздығынан және ұлпасының тығыздығынан қабынуға онша ұшырамайды.

Ақ қабықтың жарақаты (жыртылуы) – (vulnera et rupurae sclerae). Көздің ақ қабығы қабақ жақтан болған қатты соққыдан тікелей немесе көз шарасының сынған сүйегінен жарақаттанады. Бұл жарақаттар беткейлі және терең болуы мүмкін. Қатты соққыдан, көз шарасының сынған сүйегінен ақ қабықпен қоса көздің басқа құрылымдары да (тамырлы қабық, бұршақ дене, шыны тәрізді дене, торлы қабық) жарақаттанады және ол ауыр өтеді.

Белгілері. Егер жарақат беткейлі, жеңіл болса көзден жас ағады, жарықтан жасқану болады. Қабақты көтеріп ақ қабықты қарағанда оның ұсақ қан тамырларының жарылғаны және ноқатты қан құйылулар байқалады. Ал терең жарақатта мұнымен қоса ақ қабықтың жыртылуы мүмкін. Ақ қабық көбіне қасаң қабыққа ұласатын тұсынан (лимба) және орта тұсынан (экватор) жыртылады. Өйткені ақ қабықтың бұл тұстары жұқалау. Арнайы зерттеулер арқылы (офтальмоскопия) көздің жоғарыда аталған құрылымдарының жарақаттанғаны анықталады. Терең жарақаттану кезінде көз аумағы аса аурушаң, көп жас ағады, жарықтан жасқану болады. Малдың көзін зерттегенде оның алдыңғы камерасына және шыны тәрізді денеге қан құйылғаны, кейде бұршақ дененің орнынан тайғаны, қарашықтың кішірейгені анықталады. Көз түбі көрінбейді.

10 – шы сурет. Көздің ақ қабығына қан құйылу.
Емі. Ақ қабықтың беткейлі жарақаты қауіпті емес. Көзді антисептикалық дәрілердің бірінің ерітіндісімен шайып, алғашқы күні суық басып емдеу тиімді.

Конъюнктиваға көз тамшы дәрілерін тамызып, көзге арналған антисептикалық майлар жағады. Көзге стерильді мәрлі – мақта жастықша қойып, сәл қысып таңғыш салған дұрыс. Ақ қабықтың терең жарақатында және ақ қабық жыртылғанда көбіне ем тиімсіз. Мұндай ауыр жарақаттан соң малдың көзі көрмей қалады. Құнсызданады, лажысыз етке сойылады. Дегенмен инфекция түсіп асқынуларға қарсы антисептикалық дәрілер қолданып емдейді. Жарақат аса ауыр және біржақты болғанда көзді операция арқылы алып тастайды (панофтальмитті қараңыз).

Көздің ақ қабығының қабынуы – (scleritis) склерит. Ақ қабық сирек қабынады. Ақ қабықтың тікелей өзінің қабынуы мүмкін немесе оған конъюнктиваның, қасаң қабықтың, түсті қабықтың қабынулары ауысады. Ақ қабықтың қабынуы беткейлі, терең, асептикалық немесе іріңді болады.

Белгілері. Асептикалық қабынуда көздің қатты аурушаңдығы, көз маңының жергілікті қызуының көтерілуі, жарыққа қарай алмау, жас ағу байқалады. Ақ қабықтың қан тамырлары қызарған, жуандаған. Іріңді қабынудың да белгілері осыған ұқсас тек айқынырақ байқалады. Айырмашылығы көзден жас аралас ірің ағады. Ол кірпіктерді бір - біріне жабыстырып тастайды да қабақтар ашылмайды. Өз кезегінде ақ қабықтың іріңді қабынуы көздің басқа құрылымдарына шауып асқынуы мүмкін.

Емі. Көзді антисептикалық дәрілермен шаю, көзге арналған антибактерияльдық майлар жағу. Антибиотик қосып ретробульбарлық новокаин блокадасын жасау.
ҚАСАҢ ҚАБЫҚ АУРУЛАРЫ

Қасаң қабықтың жарақаттары (vulnera cornea) – барлық жануарларда кездеседі. Ғалымдардың зерттеулеріне қарағанда қасаң қабық жарақаттары барлық көз аурулары ішінде кездесу жиілігі бойынша 33,5% - ды құрап, бірінші орынды алады. Қасаң қабықтың жарақаттануы механикалық, термикалық, химиялық, физикалық ( мысалы электр дәнекерлегіштен шыққан жарық, ядролық жарылыс жарығы т.б) әсерлерден болуы мүмкін. Қасаң қабық жиі көзге түскен бөгде заттардан механикалық жарақат алады. Оттықтағы, мал тұратын орындардағы, мал таситын көлік қораптарындағы үшкір заттармен, шегелермен, сым темірлермен де жарақаттанады. Сирек бұталармен, жыртқыштар тырнағымен (мысық), құрттармен (телязи) жарақаттанады. Қасаң қабық жарақаттарының жіктелуі:

Қасаң қабықтың беткейлі жарақаты,
Қасаң қабықтың терең жарақаты,
Қасаң қабықтың терең тілінген жарақаты,
Қасаң қабықтың терең тесілген жарақаты.

Мұнымен қоса кейбір ғалымдар қасаң қабықтың инфекциялық жарақаттарын жеке бөліп қарастырады.

Қасаң қабықтың беткейлі жарақаты кезінде қасаң қабықтың ең үстіңгі эпителий және бауменов қабаттары жарақаттанады.

Белгілері: Беткейлі жарақат алғашында байқалмауы мүмкін. Өйткені қасаң қабықтың жыртылуы болмайды және ол өзінің мөлдірлігін сақтайды. Қан ақпайды, қабынуы аз, бірақ аурушаң. Жарақаттанғаннан кейін бірнеше сағат өткен соң қасаң қабықтың бір жақ шетінен қарау арқылы оның бұлдырланғанын (лайланғанын, тұманданғанын) және біршама кедір – бұдырланғанын байқауға болады. Ал кератоскоппен зерттегенде өзгеріс анықталмайды. Бұл жарақатты нақты анықтау үшін көзге флюоресцейн бояуының немесе метилен көгінің бір - екі тамшысын тамызса, қасаң қабықтың жарақаты бар жері ертінді түсіне боялады.

Емі. Уақыт өткізбей дұрыс емдесе эпителий қабаты қалпына келіп, қасаң қабықтың беткейлі жарақаты тез жазылады. Ал уақытында емдемесе инфекция түсіп асқынады. Қасаң қабықты 2 - 3% бор қышқылы ерітіндісімен, 0,02% фурацилин, 0,5% новокаинға езілген антибиотиктер ерітінділерінің бірімен шайып, антибактериялдық көз майлары жағылады (1% тетрациклин майы т.б).

Қасаң қабықтың терең жарақаты кезінде қасаң қабықтың үстіңгі эпителий және бауменов қабаттарымен қоса негізгі (строма, паренхима) қабаты қоса жарақаттанады.

Белгілері: Қасаң қабықтың қан тамырлары болмауына байланысты қанамайды. Жарақаттанған көзден қатты жас ағады. Аурушаң. Қарашығы кішірейген. Мал қабағын ашпайды. Қасаң қабықтың бүтіндігі бұзылып, жарақаттанған жердің жиектері көтеріліп, бір – бірінен алшақтаған. Қасаң қабық тез бұлдырланады. Бұл бұлдырлану алғашында көз жасы есебінен болса соңыра оған лейкоциттер араласады. Жарақаттанған жердің қабынған жиектері қасаң қабықтың үстіне көтеріліп, көрініп тұрады. Оған беткейлі және терең тамырлану (васкуляризация) қосылады.

Емі. Асқындырмай емдесе қасаң қабықтың эпителий қабаты қалпына келіп жазылып кетеді. Дегенмен ем 100 % жағдайда тиімді бола бермейді. Оның бірнеше себептері бар: Қасаң қабықтың терең жарақаты екінші реттік тартылумен жазылады да ол жерде дәнекер ұлпадан тұратын тыртық пайда болады. Қасаң қабықтың осы тұсы мөлдірлігін жояды, көздің көруіне кедергі келтіреді. Инфекция түссе асқынып, іріңді паренхиматоздық кератит дамиды. Сондықтан жарақатқа инфекция түсіп асқынуға қарсы ем жасалады. Қасаң қабықтың жарақатының жиектері бір – біріне арнайы көз инелері мен жіңішке кетгут, викрил немесе жібек жіппен түйін тігіспен тігіледі. Тігіс 6 – 7 күні алынады. Беткейлі жарақатты емдегендей емдер жасалады. Емдеу 2 – 3 апта жалғасады. Осылай емдегенде қасаң қабықта терең тыртық қалмайды.

Қасаң қабықтың терең тілінген жарақаты. Бұл жарақаттануда қасаң қабықтың барлық қабаттары тұтас тілініп, көздің алдынғы камерасы ашылады.

Белгілері: Қасаң қабықтың барлық қабаттары бүтіндігінен айрылып, көздің алдынғы камерасының сұйығы толық немесе жарым – жартылай ағып кетеді. Осыған байланысты көздің шыны тәрізді денесі түсті қабықты және бұршақ денені алға қарай итеріп, қасаң қабыққа тірейді. Жарақат көлемі кіші болса жарақатты түсті қабық бітеп, көз сұйығының тұтас ағып кетуіне, бұршақ дененің түсуіне жол бермейді. Егер жарақат көлемі үлкен және жарақат қасаң қабықтың орта тұсында орналасса, көздің алдынғы камерасының сұйығының тұтас ағып кетіп, бұршақ дененің көз алмасының сыртына шығып қалуы да мүмкін. Кейде қарашық та зақымдалады. Сонымен бірге жарақаттанған көзден көп жас ағады, аурушаң, мал қабағын ашпайды.

Емі. Қасаң қабықтың терең жарақатындағы сияқты. Қасаң қабықтың жарақаттының жиектері бір – біріне түйін тігіспен тігіледі. Инфекция түсіп асқынуға қарсы ем жасалады. Дегенмен мұнда да ем 100 % жағдайда тиімді бола бермейді, жиі малдың жарақаттанған көзі көрмей қалады.

Қасаң қабықтың терең тесілген жарақаты. Қасаң қабықтың барлық қабаттары жіңішке және үшкір заттармен тұтас тесіліп жарақаттанады. Бұл аумағы кіші болғанмен қасаң қабықтың ауыр жарақаты.

Белгілері: Алғашында ауру белгілері онша байқалмайды. Біраз уақыт өткен соң (24 – 36 сағат) инфекция түсу нәтижесінде іріңді қабыну дамиды. Қасаң қабық бұлдырланып, көздің көруі нашарлайды. Қасаң қабықтың терең жарақатындағы белгілер білінеді.

Емі: Қасаң қабықтың беткейлі жарақатындағы сияқты емдер жасалады. Антибиотик қосып (бициллин – 3) ретробульбарлық новокаин блокадасын жасаудың тиімділігі жоғары.

Қасаң қабықтың қабынуы – (keratitis) кератит. Жануарлардың оның ішінде ауылшаруашылық малдарының жиі кездесетін көздің қасаң қабығының ауруы. Зерттеулерге қарағанда қасаң қабықтың қабынуы барлық қабынумен сипатталатын көз аурулары ішінде кездесу жиілігі бойынша 16,7% - ды құрап, конъюнктивиттен кейінгі екінші орынды алады. Көздің кератитке шалдығу себептері механикалық, физикалық, химиялық факторлардан болуы мүмкін. Сонымен бірге іргелес көз құрылымдарының қабынулары қасаң қабыққа ауысып, кератит туғызады. Кейде кератит инфекциялық және инвазиялық аурулардың салдарынан болады. Инфекциялық аурулардың (ит обасы т.б) қоздырушылары қанмен, лимфамен көзге жетіп, екінші реттік кератиттер туғызады. Инвазиялық аурулардан телязиозды (ноғала) атап айтуға болады. Телязиоз қоздырушысы ұсақ жұмыр құрттар екені белгілі. Олар конъюнктива қапшығында паразиттік тіршілік етіп, қасаң қабықты жарақаттайды, қабындырады. Сөйтіп екінші реттік кератит дамиды. Кератит жануарларды азықтандыру, бағып – күту кемістіктерінен де туындайды. Азықта А және С витаминдерінің жетіспеуі, қорада амиактың шамадан тыс жоғары болуы немесе қора ауасының аса ылғалды немесе аса құрғақ, шаң - тозаңды болуы да осы аурудың туындауына себеп болады.

Кератиттің түрлері:

Беткейлі кератиттер,
Терең кератиттер.

Беткейлі кератиттер жіктеледі: катаральды кератит, тамырлы кератит, іріңді кератит, фликтенулезді және пустулезді (іріңді күлдіреуікті) кератиттер.

Терең кератиттер жіктеледі: асептикалық кератит, іріңді кератит.

Беткейлі катаральды кератит. Бұл кератиттің ең жеңіл түрі. Пайда болу себебтері: қасаң қабықтың жеңіл жарақаттары, көзге бөгде заттардың түсуі және тағы басқалар. Конъюнктивит асқынып, кератитке ұласуы мүмкін. Ол керато – коньюнктивит деген атпен белгілі. Зерттеулерге қарағанда керато – коньюнктивит барлық қабынумен сипатталатын көз аурулары ішінде кездесу жиілігі бойынша 12,3% құрап, конъюнктивит пен кератиттен соңғы үшінші орынды алады. Беткейлі катаральды кератит қасаң қабықтың қабынып бүлінуімен және тез қайта қалпына келуімен сипатталады.

Белгілері: Бұл ауруда да көз ауруларының жалпы клиникалық белгілері байқалады. Олар: көзден жас ағу, қарашықтың кішірейуі, жарыққа қарай алмау, қабақты ашпау (блефароспазм). Конъюнктива мен ақ қабықтың қан тамырлары қызарған. Қасаң қабықтың шет жағынан тамырлану (васкуляризация) байқалады. Көз аумағы аурушаң. Жарақаттанғаннан кейін бірнеше сағат өткен соң қасаң қабықтың бір жақ шетінен қарау арқылы оның бұлдырлануы мен біршама кедір – бұдырлануын байқауға болады. Бұл өзгеріс кератоскоппен зерттегенде де анықталады. Ауыр түрінде қасаң қабықта жайдақ жара (эрозия) пайда болады.

Емі. Себебтерін жою. Көзге түскен бөгде заттарды алу, ветеринариялық – санитариялық, зоогигиеналық және зоотехникалық талаптарды қалыпқа келтіру. Көз ауруларын (конъюнктивиті), инфекциялық, инвазиялық ауруларды емдеу. Қасаң қабықты 2 - 3% бор қышқылы ерітіндісімен, 0,02% фурацилин, 0,5% новокаинға езілген антибиотиктер ерітінділерінің бірімен шайып, антибактериялдық көз майлары жағылады. Антибиотик қосып ретробульбарлық новокаин блокадасын жасау жақсы көмектеседі. Қабақтың қозғалысын шектеу үшін «бинокулярлық» таңғыш салынады.

Беткейлі тамырлы кератит қасаң қабықтың эпителий және боуменов қабатына көп мөлшерде қан тамырларының өсуімен (васкуляризациялану) сипатталады (11 - сурет).

11 – ші сурет. Қасаң қабықтың тамырлануы (васкуляризация):

1 - беткейлі тамырлану; 2 - терең тамырлану.
Белгілері: Эпителий қабаты қопсиды және көтеріледі. Осыған байланысты қасаң қабықтың үстіңгі жағы кедір – бұдырланады. Қан тамырлары көбіне ақ қабық конъюнктивасы жағынан өсіп, қасаң қабықтың шет жағынан орын алады. Кей жағдайда өскен қан тамырлары қасаң қабықтың ортаңғы тұсына дейін жетіп, оны тұтас торлап жабуы мүмкін. Сөйтіп қасаң қабық жарық өткізу қабілетін жоғалтады. Көздің көруі бұзылады, нашарлайды тіпті көрмей қалуы да мүмкін. Жарақаттанған жерге дәнекер ұлпа өсіп, қасаң қабықта «ақ» (бельмо) пайда болады. Сонымен бірге көз ауруларының негізгі белгілері байқалады. Жарақаттанған көзден қатты жас ағады. Аурушаң. Мал қабағын ашпайды.

Емі. Беткейлі катаральды кератитте қолданылатын емге қоса операция жасап, қасаң қабыққа өскен қан тамырларын қияды. Бұл операция екі әдіспен жасалады. Бірінші әдіс – перитомия, екінші әдіс – периктомия. Операция жасалатын мал операция столына немесе дайындалған жерге жығылып бекітіледі. Көзге 2% новокаин тамызып ауырсындырмау және 0,5% новокаинмен ретробульбарлық блокада жасалады. Қасаң қабықта өсіп тұрған қан тамырлары қиылады. Ол үшін көздің ақ қабығын айналдыра конъюнктивада тілік жасалады (перитомия). Кесілген қан тамырларынан қан ағып, тоқтап, қан тамыры қаннан тазарған соң қасаң қабықтағы қан тамыры өздігінен тартылып кетеді. Бірақ олар қайта пайда болуы мүмкін, сондықтан бұл операцияның екінші түрі периктомия қолданылады. Бұл түрі тиімді деп есептеледі. Бұл тәсілде конъюнктива тек айналдыра тілінумен шектелмейді, сонымен қоса жалпақтығы 0,5 см конъюнктива жолағы кесіліп алынады. Сонда қасаң қабыққа қан тамырлары қайта өспейді.

Беткейлі іріңді кератит. Кератиттің бұл түрі өзі жеке дамиды немесе беткейлі катаральды кератиттің инфекция түсіп асқынуынан пайда болады. Мұндай кератит ит обасында жиі байқалады.

Белгілері: Қасаң қабықтың беткі қабаттары қабынып, тамырланады. Жануарлар жарыққа қарай алмайды, қабағын ашпайды. Конъюнктивасынан кілегейлі – іріңді сұйық бөлінеді. Қасаң қабық бұлдырланған, күңгірт, сарғыш түсті. Көз аумағының қызуы көтерілген және аурушаң. Кератиттің бұл түрі жиі асқынып, қасаң қабықтың терең қабаттары (негізгі қабаты) зақымдалып, терең іріңді кератитке айналып, емнің тиімділігі күрт төмендейді. Мұндай асқынудан соң жануардың көзі жазылса да жарым - жартылай ғана көреді немесе мүлде көрмей қалады.

Емі. Себебін жою. Көзді дезинфекциялық дәрілермен (2 - 3% бор қышқылы, 0,02% фурацилин) шаю. Антибактериялдық көз майлары жағылады. Бициллин – 3 антибиотигін қосып ретробульбарлық новокаин блокадасын жасаудың тиімділігі жоғары.

Фликтенулезді және пустулезді (іріңді күлдіреуікті) кератиттер. Фликтенулезді және пустулезді кератиттер беткейлі кератиттің этиологиясы ерекше түрлері. Олар инфекциялық ауруларға тән. Фликтенулезді кератит мүйізді ірі қараның вирустық ринотрахейтінде, риккетсиозда, ал пустулезді (іріңді күлдіреуікті) кератит қой мен ит обасында байқалады.

Белгілері: Көзден жас ағу, жарыққа қарай алмау. Конъюнктиваның қан тамырлары қызарған. Қасаң қабық әр жерінен бұлдырланған. Оның бетінде көлемі тары дәніндей томпайған күлдіреуіктер байқалады. Фликтенулезді кератитте бұл күлдіреуіктердің ішіндегі сұйық мөлдір, ал пустулезді кератитте ішіндегі сұйыққа ірің араласып лайланған. Қасаң қабықта тамырлану байқалады. Ары қарай қан тамырлары біртіндеп тартылып, тарап кетеді. Күлдіреуіктер жарылып, ол жерлерде ұсақ ойық жарақаттар пайда болады. Асқынбаса эпителимен жабылып жазылады.

Емі. Негізгі ауруларды, оның ішінде инфекциялық ауруларды емдеу. Жарылған күлдіреуіктерді дезинфекциялық дәрілердің ерітінділерімен жуып – шайып (2 - 3% бор қышқылы, 0,02% фурацилин), антибактериалдық көз майларын жағып, инфекция түсіп асқынудан қорғау. Бициллин – 3 антибиотигін қосып ретробульбарлық новокайн блокадасын жасау тиімді.

Терең кератиттер. Бұл кератиттерде қасаң қабықтың терең, яғни негізгі қабаты (строма) зақымдалады. Оның себебі әрқилы: қасаң қабықтың механикалық жарақаттары, инфекциялық аурулар (ит обасы, мүйізді ірі қараның қатерлі қызбасы, риккетсиоз т.б.). Терең кератиттер асептикалық және іріңді болады.

Қасаң қабықтың терең асептикалық кератиті. Кератиттің бұл түрінде қасаң қабықтың терең жатқан дәнекер ұлпалы негізгі қабаты сулы қабынуға ұшырайды. Оның ұлпасына сулы сұйықтық іркіліп, жалқаяқтанады (инфильтрат, 12 – сурет). Оның құрамында лейкоциттер көп болуынан қасаң қабық ақшыл түске еніп бұлдырланады. Мұндай сулы қабынуға қасаң қабықтың негізгі қабаты тұтас (дифузды) немесе әр жері (шектеулі) ұшырайды.

Белгілері: Беткейлі кератитке ұқсас. Көз ауруларының жалпы белгілері байқалады. Малдың көзінен жас ағып, жарыққа қарай алмайды. Көз аумағы аурушаң. Ерекшелігі қасаң қабықтың айналасындағы қан тамырлары қызарған. Қасаң қабық терең тамырланған. Бұлдырланып, түсі ашық боздан сүттей ақ түске дейін өзгереді. Егер қасаң қабықтың қабынуы дәнекер ұлпалы негізгі қабаттан басталса, алғашында қасаң қабық мөлдірлігін, жылтырлығын сақтайды. Біраз уақыттан соң ғана біртіндеп беткейлі кератиттің белгілері білінеді. Кейде қабыну қасаң қабықтың беткейлі және терең қабаттарында бірдей дамып, олардың екеуінің клиникасы қосыла байқалады.

Емі. Алдымен аурудың себептерін жоюға бағытталған емдер жасалады. Инфекциялық аурулар емделеді. Көзді дезинфекциялық дәрілердің ерітінділерімен жуып – шайып, антибактериалдық көз майларын жағып, инфекция түсіп асқынудан қорғау керек. Бициллин – 3 антибиотигін қосып ретробульбарлық новокаин блокадасын жасаудың тиімділігі жоғары. Егу мөлшері итке 5 -10 мл, қойға, бұзауға 15 – 20 мл, ірі сиырға 30 – 35 мл. Жалқаяқты (инфильтрат) тарату, сіңіру үшін көзге 3 – 5% калий иод ерітіндісі қолданылады. Көздің қабынып қанталауын азайту үшін атропин сульфат майы жағылады.

12 – ші сурет. Қасаң қабықтағы жалқыаяқ (инфильтрат).
Қасаң қабықтың терең іріңді кератиті. Қасаң қабықтың бұл ауруының пайда болу себебі терең асептикалық кератиттегідей және осы аталған аурудың инфекция түсіп асқынуы деп қарау керек. Қасаң қабықтың терең іріңді кератитінің екі түрі бар: біріншісі қасаң қабықтың терең жайылған (диффузды) іріңді кератиті, екіншісі қасаң қабықтың терең шектеулі іріңді кератиті. Кератиттің алғашқы түрінде қасаң қабықтың дәнекер ұлпалы негізгі қабатына іріңді сұйық тұтас жайылады. Іріңді қабынуға қасаң қабықтың беткейлі қабаттары мен қоса десцементов қабаты қоса ұшырауы мүмкін. Жалпы қасаң қабықта қан тамырларының болмауына байланысты шірікті – іріңді қабынудың тарауы (демаркациялануы) баяу жүреді. Қасаң қабықтың шетінен бастап, іріңді – шірікті қабыну ошағына қарай қан тамырлары өсе бастайды. Қасаң қабықтың шеті көтеріліп, қопсиды. Ол жерде терең, түбі кедір – бұдыр жарақат пайда болады. Жарақаттың беті түйіршікті жас дәнекер ұлпамен жабылады, яғни грануляцияланады. Ол жер толық жазылған соң қалың тыртық қалып, көзде «ақ» пайда болады (14 сурет). Бұл үрдіске 3 – 4 апта кетеді. Қасаң қабықтың бүлініп, өлі еттенуі десцементов қабатын қамтыса, көздің ішкі қысымы салдарынан қасаң қабықтың бетінде торсию (томпайған жер немесе кератоцел) пайда болады. Тіпті жарылып, ол жерде пайда болған тесіктен көздің алдынғы камерасының сұйығы сыртқа ағады. Бұршақ дене, шыны тәрізді дене және түсті қабық сыртқа шығып, көздің барлық құрылымдары қабынып, бүлінеді. Көз панофтальмитке ұшырайды.

13 – ші сурет. Қасаң қабықтың терең шектеулі іріңді кератиті (абсцесс) (А.Бартоло бойынша).

14 – шы сурет. Қасаң қабықтағы тыртық:

сол жақта – қасаң қабықтың тыртығы бар жерінің кесіндісі; оң жақта – жылқының көзінің қасаң қабығының тыртық болып біткен тұсы.

жүктеу/скачать 7.92 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11