Алғы сөз Типтік бағдарлама
жүктеу/скачать 1.15 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- НОМАДОЛОГИЯ
| НЕОМИФОЛОГИЯЛЫҚ САНА, жаңа мифологиялық — XX ғ. мәдени ментальдылықтың бір бағыты. Ғасыр басында-ғы символизмнен басталып постмодернизммен аяқталады. Н. XIX ғ. позитивистік санаға жауап ретінде пайда болды. Н. мөні — мәдениеттегі классикалық және архаикалық мифтерді зерттеуге кеп көңіл белуінде. Сол сияқты мифол. сюжеттер мен мотивтер керкем шығармаларда кеңінен қолданыла бас-тайды. Осының бір мысалы У. Фолкнердің «Улисс» романы. У. Фолкнер қосымша фон ретінде Одиссей туралы жене со-ған үқсас мифтерді қолданады. XIX ғ. 20 жж., яғни әдебиетте модернизмнің гүлденген кезінен бастап, әрбір керкем метін тікелей немесе жанама түрде мифті қолдану негізінде қүрылған. М. Булгаков «Мастер мен Маргарита», Т. Манның, Г. Гессенің, У. Фолкнердің, Ф. Кафканың, Дж. Апдайктың шы-ғармаларында мифті жиі қолданады. Ш. Айтматовтың «Боран-ды бекет» романында басқа да шығармаларында мифтерді қол-данды. Шығарма сюжетінде миф ретіңде тарихи аңыздар, түрмыс-тық мифология, мәдени-тарихи шындық, өткен дәуірлердің көркем мәтіндері көрініс табады. Бүл XX ғ. керкем мәтінінің өзі мифологиялық сипат алуына әкеледі. Мыс, Г. Маркес «Жүз жылға созылған жалғыздық».
НОМАДОЛОГИЯ — қазіргі постструктурализмдегі ең жаңа бағыт. Бүл бағыттың қалыптасуы Ж.Делез бен Ф.Гваттариге байланысты. Н.-ның басты үстанымдары олар жүмысының екінші томында баяндалған. 1972 ж. шыққан бірінші том «Анти-Эдип« деп аталған еді. Екінші томды қалыптастыру барысында Делез бен Гваттари оған кіріспе ретінде «Ризома» деген жеке кітапша шығарды. Ризома постмодернистік сананың бейнесі, ол — орталығы жоқ және кеңістікте жайылған ау сияқты қүры-лым. Егер тереңде орныққан тамыр отырықшы мәдениетке тән болса, жер үстінде сусыған ризома көшпенділер мөдениетін бейнелейді. Себебі, көшпенділер кеңістікті бөлмей, кеңістікте бөлінеді. Н.-дың бір-біріне қарсы қоятын екі ғылыми нүсқасы — компарс пен диспарс. Компарста ғылым объектісі өзгеріске түседі. Диспарс — көшпенділер ғылымының қағидасы — еш нәрсені өзгертпей, түтас күйінде қабылдайды. Ол бір-біріне ма-терия мен форманы емес, материал мен қуатты қарсы қояды. Көшпенді кеңістік үстінде көш түзейді, бірінші көштен екінші көшке ілгерілейді. Бірақ бүл көштер алған бағытқа тәуелді, ал отырықшылар үшін белгілі орын өзіне деген бағыт қалыптас-тырады. Н. көне нүсқаның орнын ойлаудың жаңа нүсқасын қорғамайды, ол ойдың өзін көшпенді қылуға ықпал жасайтын өлеуметтік қүрылымды көксейді. Мүндағы мәселе саясаттың көшпендіге төн ой еркіндігіне көтеріле алуында. ОЙЫН, ойын теориясы — дәлел-дөйегі нәтижесіңде емес, процестің өзінде болатын, қимыл-әрекет түрі. О.-ның мөдениет пен оның жекелеген формаларының пайда болуы және жүмыс істеуінің негізі ретіндегі теориясы XX ғ. X. Ортега-и-Гассет, И.Хейзинга, Е. Финк, Г. Гадамер және басқа мәдениет-танушылардың әр түрлі концепцияларынан пайда болды. Го-ланд ғалымы И. Хейзинга ежелгіден қазіргі кезеңге дейінгі мәде-ни шығарм.-ты ойын деп қарастырады. Ол Канттан басталып, Шиллер т.б. жалғастырған өнер генезисін спонтаңды, ешқан-дай да мақсаттан тәуелсіз, мүддесі жоқ қызмет ретінде О.-нан тарата пайымдау дәстүріне сүйенеді. Мәдени даму барысыңда қоғам пайда үғымын меңгерген мәдениетінің еркін рухы жоға лып, ойын элементі екінші қатарға жылжиды. Ортега-и-Гассет кепшілік мәдениеті негізі — О.-ға элитарлық мәдениетті қарсы қояды. Шығарм.-тың еркін рухы, қиял үшқырлығы, сырттай бақылаушылық шын енердің О. өлшемдеріне үндес сипаттары. Финк мәдениеттің пайда болуын О.-мен байланыстырылады, себебі О. болмаса адам баласы өсімдік тектес болар еді. Адам үшін О. бәрін де қамтитындықтан О. адамды табиғаттан жоға-ры дәрежеге көтереді де, мәдениет феномені пайда болады. Га-дамер тарих пен мәдениетті тіл стихиясыңдағы ерекше О. ретінде талдады: бүл ретте адам өзі қиялынан тудыратын рольден гөрі басқаша рольде болады. жүктеу/скачать 1.15 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|