Алкалоидтар µсімдік организмінде т‰зілетін, жоѓары биологиялыќ, к‰рделі табиѓи органикалыќ азот ќ±рамды ќосылыстар

Сипаттама. Қымыздық туысына жататын биіктігі 1,5 м-ге жететін, көпжылдық шөптектес өсімдік. Тамырсабағы жуан әрі қысқа, қосымша тамырлары көп. Сабағы түзу, өн бойына созылған, салалары бар. Тамыр жапырақтары және төменгі сабақ жапырақтары үшбұрышты жүрек тәрізді, сабақтары ұзын, ұштары доғал тәрізді келеді. Жоғарғы сабақ жапырақтарының сабақтары қысқа. Барлық жапырақтарының астыңғы беттерін қысқа түк басқан. Гүлдері майда, жасыл түсті, сыпырғы сияқты шоғырланып тұрады. Маусым-шілде айларында гүлдейді.
Таралуы. Шабындықтарда, орманның шеттерінде, шалғынды жерлерде, жолдардың жиегінде өседі. Қазақстанда, Тобыл, Ертіс маңында, Ақтөбе, Тоғай, Зайсан, Алтай, Көкшетау тауларында кездеседі. Жалпы еліміздің еуропалық бөлігінде Батыс және Шығыс Сібірде, Қиыр Шығыста таралған.
Дайындалуы. Дәрілік мақсат үшін тамырын (Radices Rumicis conferti) күзде жинап алады. Қазып алады да жер беті бөлігін кесіп аклып тастайды, тамырын топырағынан тазартып, салқын сумен жуады. Таза ауада кептіріп алып, бүлінген бөліктерін бөліп тастайды. Сонан соң, қалын тамырларды, ұсақ бөлшектерге бөліп кеседі. 50-60⁰С температурада кептіргіште кептіреді.
Сыртқы белгілер. Бүтін немесе көлденең кесілген тамырлары қатты, әжімделген, тегіс немесе сәл қисықтау, ені 2-5 см, көлденеңі 3-10 см. Сыртқы түсі қоңыр, ішкі жағынан сарғыш-қоңыр не сұрғылт – қоңыр болады. Иісі әлсіз, дәмі ащылау.
Сандық көрсеткіштер. Ылғалдылығы 13% -тен, бөлінбеген сабақтары мен тамырлары 5%-тен, минералды қоспалар 0,5%-тен жоғары болмауы керек.
Химиялық құрам. Жер асты өнімдерінде антропен гликозидтер (0,86-1,6% ), эмодин, аробинозид эмодина, хризофанол, Франгулоэмодин, алоэ-эмодин, фисцион болады.
Сонымен бірге, илік заттар 6,6 – 15%6 антроциандар 5%, лейкопелларгонидин, лейкодельфинидин, лейкоцианидин, катехиндер (катехин, эпикатехинраллат), нафталин туындылары (некодин, непозид); фенол (галло, кофе), органикалық (алма, лимон), қышқылдары, эфир майы 0,2%, сапониндер, алкалоидтар С, К витаминдер кездеседі.
Қолданылуы. Бұл өсімдіктен жасалған дәрілер қабынуға қарсы әсер ететін, іш жүргізетін, өт айдайтын, қан тоқтататын, құрқұлаққа ем болатын қасиеттері бар. Аш ішектің және тоқ ішектің қабынуын, геморрой түйіндерін, қанның азаюын емдеу үшін де қолданылады. Ауыз уылғанда және тіс қабынғанда ауыз шаяды. Бұл өсімдіктен жасалған дәрі-дәрмектермен кейбір тері ауруларын емдейді.

жүктеу/скачать 6.72 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: