Аллаһын елчиси
жүктеу/скачать 0.7 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 1-СЕКУЛЈАРИЗМ
- АХИРәТЧИЛИК
- 3-ХАЛГЧЫЛЫГ
- 4-ВИЛАЈИ ҺӨКУМәТ
- 1-СИЈАСИ әН’әНәЛәРИН ИСәТЈИР
3-СИЈАСИ РәҺБәРЛИКИнсанын өзүнүн өдәмәјә гадир олмадығы еһтијаҹларыны дин өдәјә билирсә, о динин мә’насы вар. Бәшәр һәјаты иҹтимаиләшдикдән сонра бу һәјатын давамы вә низамланмасы үчүн сијасәтә еһтијаҹ јаранды. Иҹтимаи һәјат сијаси әсасларсыз јашаја билмәз. Низамсызлыг бу ишә әнҝәлдир. Она ҝөрә дә сијасәтин ролуну бүтүн ҹәмијјәтшүнаслар гәбул етмишләр. Әлбәттә сијасәтин һүгуг, демократија вә с. саһәләри үзрә ҝениш мүзакирәләр зәруридир. Амма бу мәсәлә мөвзумуздан кәнардыр. Мөвзујла әлагәли суал будур ки, ҹәмијјәтин сијаси гурулушу һансы јолла формалашмалыдыр? Бу ишдә илаһи вәһјә еһтијаҹ вармы? Јохса инсан тәҹрүбә, ағыл, чалышмаг јолу илә бу мәгсәдә наил ола биләр? әҝәр инсан бу иши баҹарсајды, һөкумәт вә сијасәт пејғәмбәрләрин мәгсәдләриндән олмазды. Беләҹә, чарәсиз олараг вәһјә үз тутулур. Вәһј диҝәр һүгуглар, әһкам кими сијаси һүгуглар да тәгдим етмәлидир. Мөвзунун бир гәдәр ајдынлашмасы үчүн бә’зи ујғун бахышлара тохунуруг. 1-СЕКУЛЈАРИЗМДиҝәр дүшүнҹә саһибләринин сон дөврә мәхсус бахышларындан бири секулјаризмдир. Ады дилләрдә, гәләмләрдә тез-тез хатырланан бу бахыш бә’зи гәрб зијалылары тәрәфиндән тәсдиг едилир. Гәрб фәлсәфәсиндә дә бу барәдә сөһбәтләр вар. Амма бу бахышын истәкләрини јалныз гәрбә аид етмәк олмаз. Секулјаризм тәҹрүбә вә дүнјәви биликләрин ҝөстәришләринә әсасланараг ҹәмијјәтә сијаси рәһбәрлији иҹтимаи тәҹрүбәнин өһдәсинә бурахыр. Бу инама ҝөрә сијасәт тамамилә инсан ишидир. Онун сәнәт вә технолоҝија кими бәшәр елминдә мәһдудлашдырыр, дини мәс’улијјәт вә рисаләтлә әлагәләндирмирләр. Она ҝөрә дә дини сијасәтдән ајры билирләр вә динсиз тә’бирләрдән истифадә едирләр. Секулјаризм әсасән һөкумәт диндән фајдаланмыр вә сијаси гурулуш дини өлчүләрә әсасланмыр. АХИРәТЧИЛИКДиҝәр бир дәстә динә јад мүнасибәтдә олмаса да, диндә јадмүнасибәтлидир. Демәк олар ки, онларын дүшүнҹәси гәрб мәдәнијјәтинин мүтләг азадлыг идејасындан тә’сирләнмишдир. Онлар дини сечим ады алтында дини бир башга ҹүр изаһ едирләр. Сијаси әсаслар һаггында дејирләр: «Бу ишә мүдахилә етмәк динә јарашмаз. Динин һәдәфи даһа да бөјүкдүр. Динин мәгсәди инсанын сәадәти, әгидәсинин ислаһы, ахирәтдир. Динин садә ишләрә гарышмаға еһтијаҹы јохдур. Дин ахирәт мәсәләсидир. Динин мүһүм мәс’улијјәти вардыр вә бу мәс’улијјәт ахирәт һәјатынын тә’мини әбәди һәјатдыр. Илаһи пејғәмбәрләрин дә һәјаты буна мисалдыр. Пејғәмбәрләр иҹраат вә сијаси ишләрә гарышмамышлар. Пејғәмбәрдән (с) сонра имамлар (ә) да сијаси ишләрә мүдахилә етмәмишләр. Дини мәнбәләрдә дә сијаси мәсәләләрә тохунулмур. Гур’ан пејғәмбәрләрин мәгсәди кими инсанларын инам вә әхлагынын ислаһыны ҝөстәрир. Сијасәтин диндән олмасы һеч бир рәвајәтлә тәсдигләнмәмишдир. Дин инсанлара әкинчилији өјрәтмәдији кими, сијасәти вә идарәчилији дә өјрәтмир! Сијасәтә мүнасибәтдә бу ики бахыш арасында елә бир фәрг јохдур. Һөкумәт һаггында данышыланда бунун дини мәс’улијјәт билмирләр. Әслиндә һәр икисинин шүары дини сијасәтдән ајры билир. Бунунла белә онлар арасында мөвзумуза аидијјаты олмајан фәргләр дә вардыр. 3-ХАЛГЧЫЛЫГБә’зиләринин дини рәнҝ вермәк истәдикләри, бәлкә дә дини һөвзәләрдә һавадарлары олан үчүнүҹ бахыш дини сијасәт, тәҹрүбәјә әсасланма вә халгын иштиракынын синтезидир. Бу бахыша ҝөрә ҹәмијјәтә сијаси рәһбәрлик пејғәмбәр вә ја мә’сум имам заманында онларын ишидир. Лакин имамын олмадығы бизим дөврүмүз кими бир дөврдә сијаси рәһбәр дини ҝөстәришләр әсасында халг тәрәфиндән сечилмәлидир. Һөкумәт вә һакимин сечилмәсиндә башлыҹа рол халга мәхсусдур. Дини ҝөстәришләр сијаси рәһбәрин шәртләрини ајдынлашдырмагдыр. Бу вахт рәһбәрлијин әсасы халгын сечкиси илә формалашыр вә бу сечки рәһбәрин тә’јини үчүндүр. Бу вахт халга рәһбәрлик халг тәрәфиндән олур. Бу рәһбәрлик әслиндә халг тәрәфиндән тапшырылыр вә демәк олар ки, милләт вәкиллији кимидир. Бу һөкумәт халга ујғунлашдырылмыш илаһи һөкумәтдир. Әлбәттә ки, бу бахышын призмасындан һәр шеј дин чәрчивәсиндә ҝөрүнүр вә сијаси һакимијјәт илаһи бир һакимијјәт олур. Бу бахышы гәбул етмәклә исламијјәт вә сијаси гурулуш арасында ујғунлуг јараныр. Бу үч бахыш арасында үчүнҹү бахыш әввәлки ики бахышдан әсаслы шәкилдә фәргләнир. Әввәлки ики бахыша ҝөрә сијаси һакимијјәтин динә еһтијаҹы јохдур вә сијаси әсаслар халгын истәјинә ујғун формалашыр. Лакин үчүнҹү бахыша ҝөрә сијаси һакимијјәт динин тәсдиги илә реаллаша биләр вә онун фәалијјәти дини өлчүләрлә низамланыр. Бу үч бахышын охшар, мүшрәтәк ҹәһәти будур ки, һәр бир сијаси гурулушун формалашмасыны халгын ихтијарына верир вә халгын сечкисини әсас ҝөтүрүр. Биринҹи вә икинҹи бахышдан бу ҝүнкү бахымдан һансыса һүгуги әсаслар мөвҹуд олар биләр. Лакин бу бахышларда дини өлчүләрдән данышмаға белә дәјмәз. Лакин үчүнҹү бахышы кимсә гајдаја салмаг, ону сүбут етмәк истәсә, јол тапа биләр. Бу дини сијаси гурулушла демократијанын бирлији вә сијаси сәһнәдә халгын иштиракы илә мүмкүндүр. (сон ҹүмләнин мә’насы?). 4-ВИЛАЈИ ҺӨКУМәТДөрдүнҹү бахыша ҝөрә һөкумәтин тәшкили вә дини-сијаси әсаслар «вилаји»дир. Бу бахыш ҹәмијјәтин сијаси әсасларыны инсанын иҹтимаи һәјатынын зәрурәтләриндән билир. Бәшәр бу еһтијаҹы тә’мин етмәјә гадир дејил. Онун үсулуну, рәһбәрләрини дә Аллаһ-таала тә’јин етмәлидир. Бу бахыша ҝөрә сијаси һакимијјәт Аллаһын тәсдиги илә гануниләшир вә бу ишдә халгын сечиминин һеч бир ролу јохдур. Лакин бу ишин ҝерчәкләшмәси вә гәбулу халгын өһдәсинәдир. Бу бахышын нәзәринҹә дини һөкумәт гурулушуну гәбул едән әксәријјәтин (мәһшур шиә фәгиһләринин) рә’јинә ујғун халг үзәриндә Аллаһ һакимијјәти гурулмалыдыр. Бу гурулуш халгын һүгугларыны вә азадлыгларыны демократијадан дәфәләрлә үстүн тә’мин едир. Бу гурулушун тәшкилиндә јох, гәбулунда халгын хүсуси ролу гејд едилир. Бәс бу һакимијјәтин республика, демократија, сечкиләрлә нә кими әлагәси вардыр? Бу барәдә ҝениш сөһбәт бизим мөвзумуздан кәнардыр. Садәҹә, дөрдүнҹү бахышы – сијаси һакимијјәтин вәһј јолу илә тә’јининин сүбуту үчүн дәлилләр ҝәтирәҹәјик. Бу дәлилләрдән әввәл бир нечә мүһүм нөгтәјә диггәт јетирмәклә јолу һамарлашдыраҹағыг. 1-СИЈАСИ әН’әНәЛәРИН ИСәТЈИРәввәлҹә ајдынлашдырылмалыдыр ки, сијаси ән’әнәләрин вәзифәси нәдир? Ҹәмијјәт һөкумәт гурулушундан нә ҝөзләјир? Бу еһтијаҹы бәшәри бир һөкумәт гурулушу тә’мин едә биләрми, јохса дини бир гурулуша еһтијаҹ вар? Бә’зиләри халгын сијаси гурулушдан истәкләрини белә бәјан едирләр: Сијаси гурулушун вәзифәси ҹәмијјәтин мәдәни, иҹтимаи вә игтисади истәкләрини тә’мин етмәкдир. Јә’ни рәһбәрлик ҹәмијјәти һәртәрәфли тәкамүлә доғру апармалыдыр. Бәндләр тикилмәли, әкинәҹәкләрә су верилмәли, һејвандарлыға јардым ҝөстәрилмәли, мә’дәнләр чыхарылмалы, сағламлыг үчүн тәдбирләр ҝөрүлмәли, елм вә сәнәтин, технолоҝијанын тәрәггисинә наил олмалы, аҹлыг вә јохсуллуг арадан галдырылмалы, мәдәни вә игтисади дирчәлиш әлдә едилмәлидир. Нәһајәт халгын рифаһы вә ҹәмијјәтин тәрәггисинә наил олунмалыдыр. Башга сөзлә, сијаси ән’әнәләр халгы рифаһа чатдырмалыдыр. Белә бир сијаси һакимијјәт алтында халг истәдији заман илаһи динә говуша биләр, һәм дүнја, һәм дә ахирәт сәадәтинә чатар. Она ҝөрә дә иҹтимаи вә сијаси тәдбирдә илкин олараг сијаси һакимијјәт ҹавабдеһдир. әҝәр бир гурулуш бүтүн бу садалананларла кифајәтләнсә иди, диҝәр әввәлки ики идеолоҝијанын нүмајәндәләри е’тираз едәрдиләр ки, бүтүн бу дејиләнләрин вәһјә нә дәхли вар вә вәһј нәјә ҝәрәкдир? (Иҹтимаи тәҹрүбәјә әсасланан јоллар бәшәријјәтин вәһјә олан еһтијаҹыны арадан галдырыр).
жүктеу/скачать 0.7 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|