Арнаулы бiлiмдендiру министрлiгi

Етістікті сөз тіркесінің грамматикалық діңгегі етістік болады да, соның негізінде 
басқа сөздер етістіктің маңына топтанады. Сөз таптарының қайсысымен салыстырсақ-
та, етістіктердің сөз тіркесін құрау қабілетінің молдығын байқаймыз. Етістіктер мен 
есімдердің барлық түрлері, сондай-ақ үстеулер, көсемшелер, шылаулы есімдер тіркесе 
алады. Алайда бұл сөздердің етістіктермен тіркесу дəрежесі , тіркесу тəсілдері мен 
формалары, сол сияқты мағыналық қатынастары да əртүрлі болып отырады. Толып 
жатқан есім сөздер етістіктермен ешбір қосымшасыз тіркеседі. Бұл ретте етістіктер мен 
есімдердің өзара байланыс түрі қабысу болады. Етістікті сөз тіркестерінің енді бір тобы 
есімдердің барыс, жатыс, шығыс, көмектес, табыс жалғаулары арқылы салт жəне 
сабақты етістіктермен меңгеріле байланысады. 
Қазақ тіліндегі етістіктердің басқа сөздермен байланысуының осы ерекшелігіне 
қарай етістікті сөз тіркестері; 1) қабыса байланысқан етістікті сөз тіркестері. 2) 
меңгеріле байланысқан етістікті сөз тіркестері дейтін екі топқа бөлінеді. 
Етістікті сөз тіркестері демеулер мен көмекші есімдердің қатысуы арқылы да 
құралады. Бұларды меңгеріле байланысқан етістікті сөз тіркестерінің құрамында 
қараймыз. 
Сөз тіркестерінің бұл көрсетілген топтары бұдан əрі де бірнешеге таралып кетеді. 
Қабыса байланысқан етістікті сөз тіркестері. Қабыса байланысқан етістікті сөз 
тіркестерінің құрамы əр түрлі болады. Етістіктер мен қабыса байланысатын сөздер; 
үстеулер, еліктеуіш сөздер, көсемшелер, сын есімдер, сан есімдер, жалғаусыз зат 
есімдер. Есімдіктердің ішінде тек сұрау есімдіктері ғана етістіктермен қабысу жолымен 
қалай оқиды? қанша сұрайды? Деген сөз тіркестерін құрайды. Қабыса байланысқан 
етістікті сөз тіркестері бағыныңқы сыңардың ыңғайына қарай; 1) үстеулі сөз тіркесі 2) 
еліктеуішті сөз тіркесі 3) көсемшелі сөз тіркестері 4) сын есімді сөз тіркестері 5) сан 
есімді сөз тіркестері; 6) зат есімді сөз тіркестері деген алты топқа бөлінеді. 

жүктеу/скачать 1.02 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: