үшінші шарты болған, адам баласының ішкі және сыртқы жын өрістерінің бірленіп, тазарып жарыққа айналып, көлеңке бақшасының да нұрлануы, 3-негіздегі қышқылдағы су құрамдарының және қан суларының, «төртеудің түгел бірлігі, бірқалыптылығы», ақпарттық қасиеттілігі т,б осындай көптеген жағдайлардың ақылмен, жүрекпен басқарылуда тұратын бірлігіне де тәуелді. Бұндай рухани өлімдерді меңгерудегі әулие бабаларымыздың қалыптастырған жан ғылымының сырлары қазіргі таңдағы жетілген масхаб, т,б сопылық ағымдар түгіл әлемдік психология ғылымда да кездеспейтін құпия сырлары бар болғандықтан әзірге әңгіме қылудың реті жоқ, себебі бұл басылымдар негізінен жолынан адасқан құран насихаттарының ғылымын бұрмалап жалғанға, ертекке бой ұрған дін ғалымдары емес, нақты ғылым саласындағы тәжірибе мен білімге негізделген ойлау жүйесі бар сауатты ел, сөз басшылары мен ата жолындағы сынақтардан шыңдалған, батаменен рухани дәндері өсіп-өніп, өркендеген білімді, сауаттылар тобына ғана арналады. Сондықтан аталарымыз меңгерген, қарапайым жан ғылымын өзін меңгеру, түсіну екінің –бірінің ақылына сыя бермейді. Өкінішке орай бұл басылымдарда көрсетілген, құран арқылы мысалдар берілген жайттардың бейнелі көрністері; хикметті құбылыс, аят көрністердің тылсым сырының ақиқатын ата-жолының аруақ батасымен және 9-жылдық сынақтардан шыңдалған аз ғана қауымы сырын түсінгенмен, білімділік, ілімділігі жетіспей, ал керісінше құран ілімін меңгеріп, қағаз жүзінде берілген қолмен жазылған кітаптардағы ілімге, білімге ғана иман келтірген және әлемдік іргелі білімді меңгерген, сауатты қауымның тылсымнан берілетін, көрсетілетін, оқылатын анықтық білім кітаптарының аяттарына, хикметті рухани өлім сатыларына кездеспей және ата жолында беріліп жатқан әулиелер батасын жылдар бойы тыңдап, өмір тәжірибесімен салыстырып ақ, қарысын айырып сөз астарын, құпия тылсым сырын анықтау тәжірибесі де жетілмегендіктен аталарымыз меңгеріп, жазып қалдырған иманның хикметтерін, бастан өткізетін ахуалын өз бетерінше анықтау да мүмкін емес. Себебі иман келтіру дегеніміздің өзі әрбір парыз және қарыз болған және артық хайыр, сауап жасаумен бірге Алла жолында мал жұмсап, өз нәпсіңмен күресу барысындағы жасаған намаз амалдарыңның көктік белгіге жалғануымен 10-ға толтырып отырумен бірге үнемі 10-мен дәрежеленумен «бірге» қосылып 11-ші аятқа зейнетке айналып яғни тағы 10-сүремен кітаптың, құранға айналуымен, 7-рет тылсым құран үнін мақамды жәнен 10-кітап насихатын меңгерумен ақирет өмірден қайта дүниелік бейнеге ауысуымен, осылай үнемі жартушы тарапынан «Бірге»-жүректерге, көздерге айналуға бұйрық үкім болып барып, артыңдағы тылсымдағы көмес жүректерге 4-үнмен бейнеленетін сосын ғана аян болып көрсетілетін иман қуаты болып зейнетеліп отыратын құпия сыры бар. Мұндай құранның және адам баласының ар қуатына тиісті барлық белгілерін, өз халіне қарай түгендеуді пайғамбар намазын орындау яғни «Ісра»-17 болып, миғражға, көктегі жолдарға жалғануды ескертеді. Енді мұндай тақуалық яғни иманның дәрежелерін меңгеру барысында міндетті болған, бұрынғы 2-4 басылымдарда дәлдер келтірген құранның 11-кітаптық насихатын меңгерудің, Арыстан баба, және Ясауи бабалар мөрінде 10-жапырақ ортасында 11-ші болып құран кітабы болып белгіленген хикметті белгінің яғни толық иман келтіріу қуатын белгілейді. Бұл белгіні, ашық дәлелелді аятта; «Алладан бұйрықсыз ешкімнің иман келтіруі мүмкін емес. Алла азапты ақылдарын жұмсамайтындарға береді.» (10-100) (10+100=110) Бұл санды кітап берілгендер қатарынан және өз рухына, жанына, сезімдеріне толық иелік еткен әулиелік дәрежемен, қожаларға ғана тән сұлтандық белгі болып саналады. Сондықтан құр тілмен иман келтірдік яғни сендік деп өздерін «намазхан», яғни аузы дуалы ханға, абызға немесе жанын оймен ағартып, тақуа және сопылық жолдамыз деп күнәлі болмыстарын ой жорумен, тілімен ғана өздерін ағартушылар, дін имамдары да шерік қатушы және Алланың аяттарына күдіксіз, білімсіз, ақылсыздықтан қарсы шығып ортақ қосушы болып та саналады. Алдағы басылымдарда құран ғылымынан, жан сырынан терең мысалдар келтіре жатармыз, әзірше осындай аз ғана Құран аяттарына жүгінумен, әйтеуір өтірік айтпағанымызға куәлік берумен ғана шектеліп отырмыз. Ал болашақ басылымдарда муфтияттық масхаб және сопылық ағымдағылардың қазақ еліне келген шындықты бұрмалап, халықты теріске қарай үгітеуімен өздерін-өздері азапқа салған, жалған сектаға айналғаны түгіл, бүкіл қазіргі таңдағы исламдық ғалымдардың зұлымдыққа түскен және ашық ғысырларға ұласқан өтіріктерін әшкерлеп және оны христян, өзге діндегі әлем ғұламаларына таныстыру арқылы тек солардың мойындауымен ғана ата жолының хикметті, шындықтарының хақиқаты ғылым, білім арқылы саралаумен, ақылмен иман келтіру арқылы ғана айқын болары сөзсіз хақ. Ал өз бетімен ата жолына иман келтіру, өзін екі жүзділіктің ақыл-ойына құрылған аю қапанынан өзін шығарып алу мұндай пенделердің мыңның бірінің ғана қолынан келетін іс. Сондықтан бұндай көмес шындықтардың ғайыптан келетін хақиқаттың, мұғжизаның арқасында шынға айналған сабыр қуатын меңгеру үшін де әуелі ақыл қуатын жетілдіріп яғни жартушымыздың ғайыптан, көмеске, көместен аныққа айналдыра білетін хикметін тек жүрек көзімен қаншалықты өлшеп алумен және қараңғылық күштерді жүктеп, жарыққа айналдыру намаздарын орындай білумен ғана осындай рухани өлім сатыларынан, кедергілерден өте аламыз. Бұл кедергілер бұзықтық пен жақсылықтың арасын ажырата білумен таза есті ақылдың пайда болуымен ғана ерекшеленеді. Ал жақсылықты хикметтерді жын-шайтаннан деген қарапайым рухани білімі де жоқ надандардың, ой жорумен елді қаралай үркітумен болатын қараңғылықтарға қарай жетелейтін рухани өлімнің яғни иман келтірудің тек жалған екі жүзді «мұнафықтық» тәубелік бейнесі ғана қалыптасады. Кімде екі жүзді тәубе болса, ондай пенде алдымен екі тілді, оймен тілдің арасын арап сөзінен тікелей алған атаулармен бұзып, (ықтипатта болу, мағфират етеу, мүбәрәк болсын, пайғамбар салах салам, ғалек салам, ыстықпар етіп, т.б сияқты атау сөздермен) сөз астарын меңгере алмаудан және шариғат парыздарын шала –шарпы тек көрсету үшін, намаз оқу үшін ғана орындаумен және мүлде басын, аяғын дене мүшелерін жалаңаш ұстау, ал әйел затының жынысына сай бой киімін кимеу және тек құранның арапша тілдің ұшынан ғана шығатын дұғаларымен ғана рухын тазалап, бірақ білімін ғылымынан хабар болмай, жүректен шығатын ана тілді тілектерінің ұзармауынан, қатын басты еркеке айналып; сөзі, тілегі қысқа шашы (жын-шайтаны) ұзын иірлген жібін тарқатқан еліктегіш қатындарға ұқсауы да даусыз. Мұндай топтағыларға үмметтік ұлтық жол-жобаға, әдет-ғұрыптық намаздарға ескіліктің қалдығы немесе адасушылық деп қарап, тарихат, мағрипат жолын мүлде терістеп, оның орнына құранды жаттап қари аталу сопылық, тақуалық деп түсінетін барлық исламдық топтары мен масхабтар жатады. Ал, жоғарғы іргелі білімді меңгерумен бірге құран ілімін де меңгерген дін ғалымдарынан басқасының бәрі жансыздар яғни шерік қатушы жындар тобына жатады. Олай болса бұндай топтағыларға құран аяттарына шерік қату ортақ заңдылық болып қалыптасуымен, күдіксіз аяттардың ғылымына ортақ қосып, өздерін жоғары ардақтаған Алланың сүйікті құлдарымен жанды, қанатты періштелеріне теңдес жасауымен түрлі шеріктер қосылып, жындары сезімнің жетегінде кетіп, арты бұзықтықтарға ұласуы даусыз және Алланың өз қауымын түзеп, тазарта білмегендерге, үмметік сипаттарын жоғалтқандарға берілген тұрақты азабы болып саналады. Бұндай жағдай қазіргі таңдағы барлық әлемдік діни топтардың сыртқы қалыпты қалыптастырумен, өздерінің ерекшеліктеріне қарай намаздарын оқып, орындаумен өзін-өзін кереметей сезініп, яғни жанмен тәннің арасындағы қараңғылық пердесін ашпай, намаз оқу арқылы рухын тазартумен ғана тән мен рух пердесін ашумен шектелумен, тек ішкі тәндік сипаттағы рухани бес сезімге өнер, білімсіз тек малдық күш қуатпен, ақылы толмаған жансыз тек орындаушы әскерге айналып, жалған тәңірге шоқынушылық ырымдарымен және исламдық «масхаб тура жол»,- деп үлгі алған негізінен ескі қызылбастық жолдың соңы арап әлемінде қандай жемісін беріп жатқаны да әлемге жасырын емес. Бұл жағдайдың арап елдерінде білім-ғылымның, түрлі кәсіптік өнерлерді меңгерудің маңызын яғни дін-жанын таза білім арқылы жетілдірудің маңызын және тіршілік арқылы орындалатын намаздары мен тылсымнан берілетін таза білімді, аян, уахиларды мүлде тастап қойуымен керісінше түрлі жағдайларда шеріктермен жүктеліп, дінінің азғындығын және жалпы елге келетін сынақтар, азаптармен жер мен көктің ауыр жағдайын қиямет мезгілінің туындауын ғана қалыптастырады. Оған ашық дәлел болға кешегі Иран мемлекетіне ораза айында, ораза ұстаушы, намаз оқушы пенделеріне түскен қайғы-қасірет, Алланың құдірет қолы қамшысының үсті-үстіне түсуінің өзі, бізідің масхаб ғалымдарымыздың өтіріктерін ашық әшкер қылып тұрғаны сөзсіз. Және Рабымыздың арларыңда бір мүмін адам баласы болса онда Алла оларды жазалаушы емес дегені қазақ жерінде батамен көгеріп, көктеген мүмінге айналған жандардың бар екендігі де айқын көрініп тұр. Бұдай қияметтік жанның өсімі тоқтауын туындатудың негізгі себебі де, діннің негізгі адамзат өркениетін қалыптастыратын 6-түрлі кірпіштің қабырғасы іргелі ғылымдарды жетілдіру, өндіріс, шаруашылық істерінің, халықтың жалпы мәдениет, шығармашылық құндылықтарының, ұлтық тіл, сөз білімінің маңызын, орындалау намаздарын, меңгеретін білім сабақтарын жалбарыну құлшылығынан төмен санап, білімсіз жандарының жетілмеуінен және тәндерін тазалау әдістерімен ар-білімін заманына қарай жетілдіре білмеуден, ал заманына қарай қалыптасып жетілген білімдерге қарсы кейінен, нәсілдік сипатардың дәуірлерге байланысты келуімен, жартылыумен пайда болған күнәлі тылсым күштеріне қарсы тұру, бақсылық істерін меңгермегендіктен, тән мен жан және сезіммен, көктік нәрселері таза рухтың арасында қараңғылық пердесі пайда болып, нәтижесінде бүкіл халықтың жансыз шеріктік бейнедегі, сезім арқылы оңай басқарылатын адамзат тобырына айналғанын көрсетеді. Бұндай көктік несібесі тұмшалаған Иран, Ирак, Ливан, Сирия т,б қызыбастық елдерге жаратқанның соғыс, шейіттер алу және табиғи апаттар мен ауру азаптарды, аштық, құрғашылық сияқты сынақтардың түсіретіні жалпы халықтың жан ғылымынның, жан өсімінің тоқтауынан ғана болады. Жанның өсімін тек жаңадан сәбилердің туылуымен рухтық дүние істерін меңгеру болмысына емес, олардың жандық дарындылық мықты тағдырлық сапасына тәуелді екенін ұмытпағаныңыз да жөн. Туғанан тәндік ақаулармен келген сәбилер, жан түгіл ата-анасынан рухани азықтық жетімсіз, қауымдық тазарудың жоғалу белгісін, ата-ана тағдырының әлсіздігін, ар білімінің, діл білімінің азғандығын есертеді. Яғни сапасыз ұрық қандай таза су және білім беріп өсіргенмен, жандық жоғары дәреже қалыптасу мүмкін емес. Бұл тек құдайдан ғана берілетін арнаулы нығмет, несібе екенін ұмытпағаныңыз жөн. Бұндай жағдайға түсіп, көктік несібесі кесілген қазақ елі де егемендік алғанымен осы қалпымыздан, бағытымыздан таймай, тек дүние байлығының соңынан ғана кеткенімізде, әлі де мұндай жетістіктерге жетіп қалалар салып, өндірістерді тұрғызып, шаруашылығымыз дөңгеленіп кетуі неғбайыл еді. Жалпы рухани болмысымыз, дін тазалығымыз көптеген көрші және азия мемлекетінен әлде қайда төменде болғаны жасырын емес және қырғыз елдерінің басына келген сынақтардан біздерде айналып өте алмас едік. Қазақ бабаларымыздың жаратқан алдындағы тіліктері мен берген уәдесін қабыл қылғандықтан, әулие-әмбилердің аруағы көтерілумен ғана жартқанан қазақ еліне түсірген ерекше нығметі Ақ ұл арқылы берілген мұғжиза хақиқаттың және жүрек ашылуға байланысты қазақ елінің көптеген ел қорғаған әмбилер,хандар, билер, бақсылар мен батырлардың, қасиетті аруақтарының бастары көтеріліп, жаппай ұрпақтарға шындықтың-аяндардың көрсетілуі болып, көктен нұр болып рухани егінің себілумен, жаңадан киелі ұрпақтардың өз несбесімен өмірге келумен және европа, арапшыл салтымыздағы бұзықтық пен жақсылықтың арасын ажыратпағанда, жер рухы мен көк рухы арсындағы қараңғылықтың перделері жыртылмағанда, қазақ елінің жаратқанан ерекше берілген сезімдік, жаңашылдық, өзгертуге құштарлық рухани болмысымызбен әлде қашан өз ара таққа, дүниеге, жерге таласқан жағдайда; сынақтардың, жер сілкіну апаттарының, шейттер алынатын қан төгіс соғыстың болуы сөзсіз еді. Ал, егер ата жолының ілімімен салыстырар болсақ; онда мемлекет тұрғындарының біліммен қаруланған сондықтанда жандылар тобына жататын сауатты, білімді мүшелерінің өздерінің күнәлі болмысының сыртқы бейнесін ғана көріп, тәубеге келіп, алғашқы сатыларын меңгергенмен, кейбіреулері намаз оқушы т,б сауаптық мұсылмандық парыздарды орындағанымен, тек мұндай тарихынан тамырынан ата-анасына шүкірліктен бөлек құлшылықтардың рухпен сезім арасындағы байланысын қалыптастырумен ған шектелумен яғни тек білімен ғана көрінген нәрселерді, өзге елдің жетістіктерін, ұнаған әдеттерін, салттарын, құлшылықтарын дүниемен бағалап ақылсыз орындаушылар ұлттық сиапаттағы үмметтік өлшеммен рухани жансыздар (жындылар, мастар) болып аталады. Жан қашанда тарихымызбен шежіремізбен және жеті ата бұтағымен толық байланысқан жағдайда яғни тарихат жолы арқылы ғана жалғанып қалыптасады. Бұндай рухани өлімнің шариғаттан тыс жоғарғы дәрежелерін меңгеру үшін ғұрыптық дін ұстанымызды теріске алудан, тарихаттық-шежіре, ғұмырын және мағрипаттық - ішкі жан, діл білімін ұғына алмағандықтан және қазақ еліндегі сопылық топтар да меңгере алған жоқ. Ал, олардың да арасынан мүмкін санаулы ғана тағдыры мықты, дарындылықты, қасиетерін, қол шеберліктерін меңгерген мүшелері болмаса, негізінен көріпкелдік «И-Мандық» қабілеті жоқ болса, онда жансыздар қатарынан табылатыны да даусыз және оған нақты құран арқылы дәлелдер де бар. Ал масхабтық өздерін тілмен ағартқан топтардың, жеке діншілердің де құран аяттарының заманға қарай түсірілген білімін, насихатын меңгермей, тек жансыз арапаша жатап алумен, немесе арап еліне шариғаттық дін ісі негізінде берілген ондаған ғасыр бұрын түсірілген үгітін ғана меңгерумен, заманына қарай ондаған ғасыр бойы жетілген күрделенген күнәлі болмыстың маңызы ескерілмей, сондықтанда аяттарды теріске алумен исламдық тұтастық қалыптасқан түркілік дін ілімі бөлшектеуші секталарға айналып алғандары да шындық. Жалпы ислам дін ұстанымы тура жолдың қисығына немесе діннің бір бөлшектерін ғана ұстануымен, жалпы дін ғалымдарымыздың жан сырын және рухани негіздегі Құран білімін теріске алумен бұндай хикметке, шындыққа жолыға алмаған діншілер арасында елімізде болып жатқан бұзықтықтар осыған ашық дәлел бола алады. Негізінен алғашқы рухани өлім яғни бір жағдайдан келесі бір даму сатысына өтудің тағдыр жазуына да тәуелді түрде де және алған білім, ілім дәрежесіне қарай жанның жетілуімен де, немесе әрбір пенденің туғаннан пайда болатын қабілет, қасиетімен және ата-ана, қоғамдағы ортадан алған тәрбиесімен, өмір сүру тәжірибесіне ақылдың жетіліп толуына, жас кезінен алған тәрбиесі мен тәннің қандай жағдайда өсіп жетілген, арлылық, ұяттылық қуатарының жағдайына да тәуелді болмақ. Енді қысқаша мысалдармен шектелсек; Адам баласының бәріне сыртқы жағдайларға тән жалығу мен құштарлық және қажеттілік осы үш нәрседен үнемі тағдырындағы өзгерістерді өз еркімен алған білімі, көрген тәрбиесіне, тұрмыстық жағдайына қарай, өтпелі кезеңдерден яғни белгілі мүшелдік уақыттарынан бір жағдайдан екінші жағдайға ерікті түрде өзгертіп отыруға қабілеті жаратылыстан сыйға берілген. Екіншіден; адам ішкі дүниесінің «Карма» заңдылығымен, түйсіктік білім және ішкі сезім жетегімен белгілі бір жағдайлардың алмасуына мұқтаждық болып, рухани өзгерістерді қажет етіп ізденуден пайда болмақ. Осындай түрлі себептерден де бөлек тағдырдың белгілі жағдаймен, уақыттарға, адам жасына, істеген түрлі жаманды жақсы әрекеттеріне де байланысты жаратқаннан берілетін қияметтік мезгілі жетіліп, немесе мүшелдік әрбір 12-жыл кезеңінің ішіндегі адам баласының рухани уақыты 13-санды «Уақ»-тық кезеңдерге тап болуымен сынақ, ауру, азаптар мен түрлі тұрмыстық мұқтаждықтан пайда болатын себептерден де осы күнәлі рухани болмысының шамасын түсінуіне қарай ғана алғашқы тәубе яғни рухани өлімнің белгілі дәрежелері пайда болмақ. Және осылардың бәріне ортақ құбылыс жаратқанның тұрақты үкімі; «Баланы екі жасқа дейін емізу керек, 40-қа келгенде ақылы толады», «Ақылын жұмсамағандарға азап беремін» деген сияқты жүздеген аяттардың тағдырлық жазуына яғни еркектің әрбір 8-жыл сайын үнінің өзгеріске түсуімен, қыз баланың бойының тез жетілуімен, дүниетанымдық ақылы да соған лайықты қалыптасып, жыныстық қуатының жетіліп қалыптасуымен де пайда болады. Ұлттық тәрбиенің әлсіздігімен және соған байланысты ар қуаты да толық жетілмегендіктен кей жағдайда жын қуаттарының жасына тәуелді жетіліп, қандағы шайтанмен бірігіп, мінезде өзгерістердің немесе басқалай әдеттердің қалыптасуына байланысты келесі бір кезеңдік оқиғаларға өту үкімінің аян, ескерту болып түсумен және әр пенденің оны қалай жорып қабылдауымен де байланысты болатын рухани өлімнің міндетті түрі де кездеседі. Бірақ мұндай жағдайдағы тәубенің адамзатқа ортақ белгісі екі жүзділік, күмәнді тұрақсыз болуы да даусыз. Бұндай жағдайда жасынан алған тәрбиесі және білімінің сапасы, еңбек ету қабілеті ғана қауымдық жеті ата аруағының қалыпты болумен ғана дұрыс бағытқа жетелеп әкелері сөзсіз. Ал осындай екі аралық кезеңдерге тап болған аруақ қуаты әлсіз болған жағдайда және көктік «Ман» қуатарымен байланыс үзіліп, жанның жетімеуінен кейбір жастардың да үлкен кісілердің де өзіне-өзі қол салу немесе түрлі теріс ықпалды пенделердің жетегіне еріп бұзықтық, зұлымдыққа түсуі де осындай ғасырлар бойы қалыптасқан ғұмырлық дін ұсанымды елемей немесе өзге елдің салтына еліктеп, ұлттық жан-ділінен сай әдет-ғұрып тәрбиесінен мән бермеуден, тағдырының әлсіреуінен пайда болады. Енді масхаб немесе түрлі сопылық ағымдағы діни топтарының негізінен осындай өздері рухани өлім сатысына түсіп, онан шешім қабылдап, жақсылық ізгілікке қарай рухани ізденуге жолға шыққан пенделерді тек намаз оқуға шақырып, ал негізгі парыз иманның жан ғылымына, рухани білімге мүлде мән бермей, тек тілмен ғана сендік деумен, тәнмен жансыз бес сезімдік қуаттарға жалғануға үйретеді. Ол үшін шайтан жамағаттарына міндетті болған және ғасырлар сынынан өтіп тексерілген тәсіл; құран насихатын тек пірлерінің түсіндірумен немесе арап тілін меңгеріп, түп нұсқадан яғни бәрібір сол пірлер сияқтылардың заманға сай білімі жетілмеген дайын атаулар ұғымын тек дайын тәпсірінен меңгеруді жүктеп, ойларын да, көзқарастарында жүктеп алуымен, ақылдарына аю қапан құрып және өз ойларына естілік, ақылдарын да жіпсіз байлап, ерік күшін тұмшалап ұстайды. Сондықтан да алғашқы тәубелік сынақтан кейінгі екінші сәл жоғары тәубе кедергісі яғни 19-санды екінші дәрежелі тәубеге келумен, «сопылық жолдасың, тақуа, намзхан болдың»-деп Алла жолында мал-жанмен соғысудан яғни хаж амалдарымен жер кезіп, құрбандық шалып, артық хайыр жасап, емшілік, тазарту, көріпкелдік, бақсылық, дарындылық істермен, кітаптарға, тазарған ойларға жалғанумен жан ғылымын меңгеру амалдарынан «шерік –арам қосу» деп бас тартқызады да керісінше осы қалпымен түп негізге «умра қажы», қажылық сияқты 3-дәржелі рухани сүнетелу 99-таспихты толық меңгеруден кейінгі амалына еріксіз жалғауға тырсады. Бұндай өз отаны, жер есіктері ата-анасы арқылы иіріліп берілген дін-жанының жіптеріне жалғанбағандықтан аталарымыз; «Қысқа жіп күрмеуге келмейді» ескерткен. Демек «Аллауақбар»(Алла-бар+уақ; Бар+зақ) болып дін мағрипаты саналған аруақтық қуаттармен пайғамбар шапағатымен жалғану белгісін меңгермей, тек күнәлік болмыстың қаншалықты аяттарын меңгеріп, үгітелумен ғана жан үйлері тазарып, бірақ қараңғылықтан босаған әуретті жан үйлерін иман нұрымен, аяттардың жетілген хикметті білімімен толтыру орнына, ондай рухани несібе орындарды құран жатаумен, пара-мал-ақша яғни үнмен бейнеленген аяттармен, дайын білімі ескірген, тозған тәпсірлермен зейнет киімін қалыптастырып, немесе арап тілін меңгеру арқылы ғана рухын жетілдіруге, кемелденуге тырысып, осы құдайдан келген нұр, түп негізден алынған таза білім деп түсіндіреді. Сонымен бұндай аралас білімдегі ақпарттар рухани азық болып, білімі де тәнге мал қуаты болып зейнетеліп, берік бекігенен кейін, адам баласының мұндай аралық рухани өлімнен кейін қандай нәрсемен азықтандырып қорқуды үйретсе ол санада мықты бекіп, енді тек намаз оқуды бүлдіріп, қаза қылып алмаудан, барлық хайырлы мұсылмандық қарыздардан, адамгершілік парыздардан көрі жұмадан қалып қоймаудан, сақалын өсіріп мұртын күзеп, араптық болмысқа немесе табынған пірлерінің болмысына; сөзі де, қылығы да араптардың өзіне ұқсай алмаудан, әрбір ісінде шариғатта бұрын надандық дәуірлерде қалай орындаса солай ұқсатуға тырысумен немесе ақыл білім жинауда тек арап тіліне ғана шоқынып, ұлттық болмысына ғана тән тарихи естілікті де түп негізден ғана аласың, деген сөз ғылымынан қайшы пәтуамен, құранды теріске алып, артынан түрлі шайтандардың азғыруына еріп, сыртын түзеумен ғана айналысып, жер, көк есіктерінен ғана «алыстағы дем» болып келетін иманның жарықтың зейнетелмеуінен надан дінші болып қалыптасуы сөзсіз. Бұл жерде психоллогия ғылымының да тек пәндік сипатының қалыптасуымен және аталарымыз меңгерген жан ғылымының сыры зертелмей, қалыс қалуымен де «Ес» қуаты, ерік күші, сезім күштері, түйсік сияқты адамның рухани құндылықтары жеке-жеке ғана қарластырылып, өз ара ара қатынасы бір-біріне беретін әсерлері мен аралық перделердің, ар, ұят білімнің және жанның өсіп, өнім беруінің маңызы түгіл, сана қуаты деген ұғым дін ғылымы тиелогия түгіл, психология пәнінде де мүлде жоқ. Керісінше психология пәнінде ерік күшін тек кеудемен, омыртқа сүйектермен ған байланысты қарстырып, бастың, аяқтың басқалай дене мүшелері мен жүректің маңызы қан тазалығы сияқты тәндік сипаттағы қуаттар маңызы да қарастырылмаған. Және естің негізі адамзаттың жартылыс негізгі тұғыры нәсілдік денесі, ерік күшінің еңбекке және сезім қуаттарының да тек тәндік болмысы емес сыртқы әсерлермен бірге үш түрлі жағдайына тәуелділігі мен жын қуаттарының адам болмысының есту қабілетіне, біліміне, құраннан алған пара-ақша, малдық, қозғалыс негізін құрайтын маңызын ескермек түгіл, мүлде бұл пәндерде мүлде қарастырылмаған. Бұндай рухани да, жандық та жетілмеген жағдайда тәрбиеленіп, білім алған елбасшылары, саясатшылар мен ғалымдардың және түрлі саладағы білімді, сауатты жанды топтағылардың көш басшыларының осындай жанмен сезім арасын бөліп тұратын нәпсі пердесін тазартып, меңгеру тәсілдерін және сезім арқылы жанға берілетін «Ман» қуаттарын төбеден, аяқтан жеу тәсілін теріске шығарумен жандары болғанымен сезімсіздер тобына жатып әулиеліктері, қожалықтары жетілмей қалған. Тек кейбіреулері мықты тағдырмен өмірге келгендіктен, қауымдық аруақтарының жетістігемен ғана төрелікті меңгеріп «кемеңгер, батыр» аталып бірін-бірі мақтап, дәріптеп гүл беріп, дүние қызығына алданып, білімдеріне мардамсып, өзге діннің азғындығын да қоса қабылдап, екі жүзділік тәубамен шоқынушылыққа түсіп кеткен. Ақ ұлдың мөр мұғжизасын меңгерумен бүкіл шапырашты аруағының көтеріліп, жоғары дәрежелі жағалы әулиелердің кітабына жалғанбағанда, ел басшымыздың мұндай жетістіктерге жетуі мүмкін емес еді. Сондықтан ел басшымыздың Назарбай атаның аруағының арқасында осындай дәрежеге жеткенін және Ақ ұлдың басына келіп тағзым етіп, кешірім сұрағанын Әбіш атаның да, анасының аруағы күтіп жатқанын әй қайдам жанмен ойланып, сезініп біле қояр ма екен? Ондай жағдай болғанда ол кісілердің де аруағы шатанып, біздерге ордаларға шыраққа келіп, батасын алып, бастарына керуен кіргізіп, шежіре ағашын көкпен жалғауға құран оқып дұға тіліктермен тамырына нәр беруге жәрдем де берер едік. Ал аруақтар ол жақта жүзге бөлінбейді. Сондықтан аталарымыз; «Атаңа не істесең алдыңа сол келер» деп бекер айтпады дейсіз бе? Әйтеуір өздеріміз ата жолдықтар өмірден озғанан кейін ұрпақтарымыз басымызға шөп қойып, яғни «ит аяқтан су бермейтіне» кепілдік алдық. Оған да жеткізетін жаратқанға мыңда бір шүкір қылудан, аруағымызға сыйынудан тыйушы екі жүзділердің кесірінен сақта!- деп жалбарынамыз. Ал көшелерге әулиелердің бастарын жалаңаштап, мүсіндерін қойып, басына ұстанған дінің осындай еді деп, мал құсатып шөп салып, Астанаға төбеден нөсер, дауыл болып және өрттермен арты адам өлімдеріне соқтырған сынақтарды қолдан жасаған жағдайдағы ел, көш басшыларының өздері шайтан жамағатарына «білдімандарға» айналумен надан діншілердің яғни шет елдердің мүдесін қорғаған немесе арнаулы рухани дайындықпен жіберілген, бірақ ұлттық тілімен, ойдың арасын өзге сөздермен, атаулармен бөліп, рухынан ажыратылғандықтан жаны жетілмеген «жансыздандың» құрығына оңай түсіп, сондықтан Құранға жалпы қазақ елі негізінен ортақ қосушы болып саналамыз.
Достарыңызбен бөлісу: |