Қазақ тілі лексика, фонетика, морфология мен синтаксис



Pdf көрінісі
бет140/337
Дата26.09.2023
өлшемі3.22 Mb.
#478549
түріОқулық
1   ...   136   137   138   139   140   141   142   143   ...   337
аза тілі лексика, фонетика, морфология мен синтаксис

дейді. 
 
Мысалы: орманды жер, қамысты көл, елсіз дала, қорғансыз адам, 
саяси мәселе, түскі тамақ, басыңқы сөйлем, оралымды жігіт, жалғамалы 
тілдер, ымырашыл адам, кеңестік  дәуір, қоғамдық жұмыс, кіршең мата т.т. 
Сын есімдер морфологиялық құрамына қарай жалаң сын есім және 
күрделі сын есім  болып екіге бөлінеді. 
Жеке бір сөз бір нәрсенің сындық белгісін білдіріп тұрса, ж а л а ң
с ы н е с і м дейді. Мысалы: қызыл, жасыл, нәзік, кең, тар, ойлы, 
құнарсыз, сүзеген, сөзшең, жасқаншақ, көпшіл, еңгезердей, сенгіш. 
Екі не бірнеше сөздер тіркесіп немесе қосарланып айтылып, бір 
нәрсенің сындық белгісін білдіріп тұрса, к ү р д е л і с ы н
е с і м дейді. Мысалы: теңбіл көк (ат), қара сұр (жігіт), ұзын бойлы 
 ( адам), қара бұйра сақалды (шал), азды-көпті (жұмыс), ойлы-қырлы (жер), 
үлкен-үлкен (үйлер), ұзынды-қысқалы (көшелер).
 
Тақырып бойынша сұрақтар : 
1) Қандай сөздерді сын есімдер дейді ? 
2) Сын есімдер морфологиялық құрамына, яғни, тұлғасына қарай қалай 
бөлінеді ? 
3) Туынды сын есімдер қандай жолдармен жасалады ? 
4) Қандай жұрнақтар есім сөздерінен туынды сын есім жасайды ? 
5) Қандай жұрнақтар етістік сөздерінен туынды сын есім жасайды ? 


6) Сын есімдер мағынасы мен граммаикалық ерекшеліктеріне қарай 
қаншаға бөлінеді ? 
7) Сапалық сын есімдерге қандай сын есімдер жатады ? 
8) Қатыстық сын есімдерге қандай сын есімдер жатады ? 
9) Қандай сын есімдер жалаң және күрделі сын есімдер деп аталады ?
 
88-жаттығу.
  
Көшіріп жазыңдар да, сапалық сын есімдердің астын бір, қатыстық 
сын есімдердің астын екі сызыңдар. 
 
Қақтаған ақ күмістей кең маңдайлы. 
Аласыз қара көзі нұр жайнайды. 
Жіңішке қара қасы сызып қойған,
Бір жаңа ұқсатамын туған айды.
Маңдайдан тура түскен қырлы мұрын, 
Ақша жүз, ал қызыл бет тіл байлайды.
Аузын ашса, көрінер кірсіз тісі,
Сықылды қолмен тізген, іш қайнайды. 
Сөйлесе, сөзі әдепті әм мағыналы,
Күлкісі бейне бұлбұл құс сайрайды. (А.Қ.). 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   136   137   138   139   140   141   142   143   ...   337




©dereksiz.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет