Қазақ тілі лексика, фонетика, морфология мен синтаксис

жүктеу/скачать 3.22 Mb.

Pdf көрінісі

бет	280/337
Дата	26.09.2023
өлшемі	3.22 Mb.
	#478549
түрі	Оқулық

1 ... 276 277 278 279 280 281 282 283 ... 337

аза тілі лексика, фонетика, морфология мен синтаксис

175-жаттығу. Сөйлемдерді көшіріп жазыңдар. Бірыңғай мүшелер мен жалпылауыш
сөздерді тауып, тиісті жеріне тыныс белгілерін қойыңдар.
1) Бұл жерде ағаш та шөп те атымен жоқ. 2) Орыс тілдерінде қазақ
жазушылары мен ақындарының Абайдың Жамбылдың Әуезовтың
Мұқановтың Тәжібаевтың Әбішевтің Жароковтың шығармалары шығуда. 3)
Біздің алдымызда жатқан соғыс жылдарындағы газеттердің бетінен ерлік
істерімен тылда да майданда да даңқы шыққан совет адамдарының бейнесін
көресің. («ҚазССР») 4) Қазір онда киік те елік те бұғы да құлан да қаптап
кеткен. 5) Қинода спектакль де концерт те осы клубта болады. 6) Жаманшұбар
мен Досты басып темір жол өтеді деген ой не өңімде не түсімде менің басыма
кірген емес. 7) Ол әнге әлдеқайдан гармонь гитар скрипка сияқты музыка
кұралдарының күшті және сазды дыбыстары қосылып кетті. (С. М.)
§ 131. Айқындауыш
Айқындауыш мүше — анықтауыштың бір түрі. Анықтауыштар белгілі бір
есім сөзін анықтап, оның түрін, түсін, заттық және қимылдық сапасын, сандық
мөлшерін көрсетіп тұрады. Сөйлемде өзінің анықтайтын сөзінің алдында
келіп, не қабыса, не матаса байланысады.
Айқындауыштар өзінен бұрынғы сөзді екінші бір сөзбен айтып түсіндіреді.
Айқындауыштардың біркқатары өзінен бұрынғы сөзбен тең мағыналас болып
та келеді.
Қазақ тілінде айқындауыш екі түрлі болып келеді: 1) оңашаланған
айкындауыш мүшелер, 2) қосарлы айқындауыш мүшелер.
1. Оңашаланған айқындауыш. Өзі қатысты сөзден кейін айтылып,
өзінің алдындағы сөздің заттық, шақтық мағынасын дәлдеп түсіндіретін
бір сөзді я бірнеше сөздердің тіркесін о ң а ш а л а н ғ а н а й қ ы н д а
у ы ш м ү ш е д ейді.

303
Өзінің айқындайтын, дәлелдейтін сөзі қандай мүше болса, оңашаланған
айқындауыш мүше де сөйлемнің сол мүшесі болып тұрады. Оңашаланған
айқындауыш мүше өзінің айқындайтын сөзінен және сөйлемнің өзге
мүшелерінен дауыс ырғағымен ерекшеленіп айтылады.
Жазуда оңашаланған айқындауыш мүшенің екі жағынан да үтір
қойылады. Қейде оңашаланған айқындауыш мүше күрделі болып келсе,
үтірдің орнына сызықша да қойылады. 1. Олар, тың және тыңайған

жүктеу/скачать 3.22 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 276 277 278 279 280 281 282 283 ... 337