Қазақ тілі. ӨЗдік жұмыстарға арналған мәтіндер
жүктеу/скачать 1.43 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 10.14 Жақсылық Үшкемпіров
- 10.15 Анатолий Храпатый (1963 - 2008 жж.)
- Жәңгір хан ..................................................................................... 4.5 Қасым
- ...............................................................................
10.10 Серік Сапиев Серік Сапиев — бокстың 64 кг-дық тұғырында 2005, 2007 жж. Әлем чемпионы. 1983 ж. қарашаның 16 күні туған. 2005 ж. – Дилшод Махмұдовты, 2007 ж. – Геннадий Ковалёвті жеңіп, әлем чемпионы атанған. 2006 ж. Дохада өткен Азия ойындарында таиландтық боксер, Олимпиада чемпионы Манус Бунджумноңды нокаутқа кіргізсе де, ұпаймен (18:22) жеңіліп, қола медаль жүлдегері атанған.
10.11 Бақыт Сәрсекбаев Бақыт Сәрсекбаев (1981 ж., Солтүстік Қазақстан обл., қарашаның 29-ы күні туған) – 69 килограмм салмақтағы бокстан 29-шы жазғы Олимпиада ойындардың чемпионы. 2004 жылғы Олимпиада ойын...ынан кейiн Өзбекстан атақонысы.... көшiп келген Бақыт Қазақстанда 69 килограмм салмақта өзi... тең келер боксшы жоқ екенiн дәлелдеп бердi. Бақыт Олимпиада ойындарын өте жоғары деңгейде өткiздi. Алғашқы жекпе-жекте Канада боксшы...н тас-талқан етiп ұтқан Бақытқа молдовалық боксшы да қарсы келе алмады. Ширек финал... Сәрсекбаев өзiнiң ежелгi қарсылас... Дильшод Махмудовты жеңдi. Жартылай финалда кездескен кәрiс боксшысы да Бақыттың мықтылығын мойындады. Ақтық айқаста бүкiл Куба халқы... үмiт артқан боксшы... Карлос Сураестi ойнап жүрiп ұтты. Бақыттың бұған дейiн де талай жарыс... бағы жанғанын жанкүйерлер жақсы бiледi. Азия құрлығында екi дүркiн чемпион атанған Бақыт Чикагода өткен Әлем бiрiншiлiг...нде бесiншi орын... табан тiреген-дi. 2006 жылы Дохада жалауы көтерiлген Азия ойындар...нда боксшыларымыз... жеңiп алғаны жалғыз алтын медаль болса, сол жалғыз алтынның ие... де осы Бақыт Сәрсекбаев болды.
салмақ – вес атақоныс – земля предков көшу – переехать тең келер – равный дәлелдеу – доказать жоғары деңгей – высокий уровень өткізу – проводить жекпе-жек – поединок тас-талқан етiп ұту – победить ежелгi қарсылас – старый противник ақтық айқаста – решающая схватка үміт артқан – возлагал надежду бағы жанған – улыбнулось счастье жанкүйер – болельщик Әлем біріншілігі – чемпионат мира, первенство мира табан тіреу – зд. занял
Берілген тірек сөздердің көмегімен мәтіннің қысқаша мазмұнын қалпына келтіріңіздер: салмақ, чемпион, көшіп келу, тең, боксшы, дәлелдеп беру, жоғары деңгей, алғашқы, тас-талқан, қарсы келе алмау, ежелгі қарсылас, жеңу, мықтылығын мойындау, айқан, үміт артқан, бағы жағу, әлем біріншілігі, табан тіреген, жалау көтеру. Мәтін бойынша синквейн ( 5 жол өлең- пятистишие) құрастырыңыздар. Көп нүктенің орнына жалғауларын қосыңыздар. Мәтіннен Сіз үшін жаңа сөздермен сөйлем құрастырыңыздар. Мәтіннен көмекші сөздерді қатысты сөздермен теріп жазыңыздар. Мәтін бойынша кез келген сөздерді қолданып, келесі тапсырмаларды орындаңыздар: дыбыстық талдау, морфологиялық талдау, сөз құрамына талдау, синтаксистік талдау. Есімдіктерді жазып алып, олардың мағынасына қарай түрлерін белгілеңіздер. Мәтіннен алынған келесі сөздердің синонимдерін келтіріңіздер: ұту, алғашқы, ежелгі, халық, жалау, туған, айқас, бақ.
Қысқы Олимпиадаларда Қазақстанға егемендік алғалы жалғыз алтын медаль әкелген осы – Смирнов. Норвегиялық жоғары шаңғылық марапат – Холменколлен медалімен, Қазақстан Республикасының Екінші дәрежелі «Данқ» орденімен және «Халықтар достығы» орденімен марапатталған. Ол әлемдегі ең күшті шаңғышылар – бірінші үштік тобына кіреді. Владимир Смирновтың таңқаларлық шеберлігіне барлық шаңғышылар қызығады.
Щучинск қаласында ---------------------------------- иегері еңбек сіңген ------------------------------------ президенті «Халықтар достығы» орденімен ---------------------------- марапатталған таңқаларлық шеберлігіне ------------------------------------ спорт шебері екі дүркін қола медаль --------------------------------------- туған Қазақстанның биатлон федерациясыны ----------------------- қызығады
10.13 Дәулет Тұрлыханов Қазақстанның еңбегі сіңген спорт шебері, КСРО- ның жеті дүркін, 1987 жылғы Европа, 1987 және 1989 жылғы әлем кубоктарының жеңімпазы, 1988 жылғы XXIV Олимпиаданың күміс жүлдегері, 1992 жылғы XXV Олимпиаданың қола жүлдегері. Дәулет Тұрлыхановтың грек-римдік күресте зор табыстарға жетуіне әрі бапкер, әрі тәрбиешісі болған әкесі Болат Тұрлыхановтың ықпалы зор. Өзінің спортпен айналысқан ғұмырында Дәулет әлем жеңімпаздарымен сайысқа түсіп, көптеген жеңістерге ие болған. Үш Олимпиадаға қатысты. Сеулдегі Олимпиада Дәулет үшін біріншісі. Ол онда күміс жүлдегер атанады. Атлантадағы Олимпиадада Дәулет Тұрлыханов жарысқа да қатысты, бапкер де болды. Өз командасына және сол Олимпиаданың жүлдегері болған шәкірті Юрий Мельниченкоға демеу бере білді. Сөздік күрес – борьба зор табыстар – большие успехи жету – достичь бапкер – тренер ықпалы зор – большое влияние ғұмыр – жизнь жеңімпаз – победитель сайыс – соревнования шәкірт – ученик демеу бере білу – уметь поддержать Тапсырмалар
Дәулет Тұрлыхановтың бапкері әкесі Болат Тұрлыханов болған. Д. Тұрлыханов 1990 жылғы XXVI Олимпиаданың қола жүлдегері. Ол көптеген жеңістерге ие болған. Дәулет Тұрлыханов -Қазақстанның еңбегі сіңген спорт шебері. Д. Тұрлыхановтың шәкірті - грек-рим күресінен Атланта Олимпиадасының чемпионы Юрий Мельниченко. Ол 1988 жылғы XXIV Олимпиаданың күміс жүлдегері. Дәулет Тұрлыханов екі олимпиадаға қатысты.
10.14 Жақсылық Үшкемпіров Жақсылық Үшкемпіров 1951 ж. Байзақ ауданының, Тегістік ауылында туған. Бірінші қазақ спортшысы, олимпиада чемпионы. 1980 жылы ХХІІ Олимпиада ойындарында Мәскеуде жеңіске ие болды. Бірнеше рет греко-рим күресінен КСРО біріншілігінің жеңімпазы, КСРО халықтарының VI жазғы спартакиадасының жеңімпазы, 1981 Дүниежүзі чемпионы, 1982 жылы Дүниежүзі кубығының күміс жеңімпазы. 1974-1984 жылдар Қазақ КСР мемлекеттік спорт комитетінде нұсқаушы. 1984 жылы Красноярск қаласында жалауын көтерген КСРО кубогында 33 жастағы Жақсылық Үшкемпіровты үлкен спорттан шығарып салу рәсімі жоғары деңгейде ұйымдастырылды. 1984-1993 жылдары республикалық кәсіподақ комитетінің спорт мектебінің директоры. 1993 жылдан «Жақсылық» спорт клубының директоры. Жақсылық Үшкемпіров КСРО спорт шебері, Қазақ КСР еңбек сіңірген жаттықтырушысы. Спорттағы жетістіктері үшін «Құрмет белгісі» орденімен, бірнеше медальдар, «Қазақ ҚСР еңбек сіңірген жаттықтырушысы» атағы берілді. Тапсырмалар
10.15 Анатолий Храпатый (1963 - 2008 жж.) Храпатый Анатолий Михайлович – қазақстандық ауыр атлетші, 1963 жылдың 20 қазанында Целиноград облысының Атбасар қаласында туылған. Қазақтың дене шынықтыру институтын бітірген, жаттықтырушы. «Спорт» клубының директоры. Сеулде (1988) алтын медальді ауыр атлетші Анатолий Храпатый ауыр салмақ санатында жеңіп алды. Сол жылдары оған теңесер ешкім болмады. Ол бірінің артынан бірі өз рекордын жаңартып отырды. Сеул алаңында жұлқып көтеруден ол 187,5 килограммды, ал итеріп көтеруден өзінің бәсекелесі Наиль Мухамедьяровты 10 килограммен асып түсіп, 225 килограммды көрсетті. Храпатый осы алуларымен тоқтап қалмады. Сол жылы жұлқып көтеруден 228 килограмм салмақты алып, жаңа рекорд жасады. Сегіз жылдан кейін тәуелсіз Қазақстан құрамасының құрамында жүре отырып, Атланта Олимпиадасының күміс медалін жеңіп алды. А.М. Храпатый әлемнің бес дүркін чемпионы, 1988 ж. Олимпиада чемпионы, 1996 ж. Атланта Олимпиадасының күміс жүлдегері, Азия ойындарының көп дүркін чемпионы, ауыр атлетикадан Еуропа және әлем чемпионаттарының, халықаралық турнирлердің бірнеше дүркін жеңімпазы. 2008 жылғы тамыздың 11-інде Анатолий Михайлович Храпатый жол апатына ұшырап қайтыс болды. Сөздік ауыр атлетші – тяжелоатлет салмақ – тяжесть дене шынықтыру – физкультура жаттықтырушы – тренер ауыр салмақ санаты – тяжелая весовая категория теңесер ешкім болмады – не было равных бірінің артынан бірі – один за другим рекордын жаңартып отыру – зд: бить рекорд жұлқып көтеру – в рывке итеріп көтеру – в толчке ????? бәсекелес – соперник жол апаты – дорожная авария
Сөйлесім. Тақырып бойынша сұхбаттасыңыздар. Мәтін бойынша синквейн ( 5 жол өлең- пятистишие) құрастырыңыздар. Берілген сөз тіркестерін сәйкестендіріңіздер: Анатолий Храпатый -------------------------- күміс медалі жаңа рекорд ------------------------------------- жеңіп алды Атланта Олимпиадасының--------------------------- тоқтап қалмады оған теңесер--------------------------- жасады қазақстандық ------------------------------------- көп дүркін чемпионы күміс медалін----------------------------------- ешкім болмады осы алуларымен ----------------------------------- қазақстандық ауыр атлетші Азия ойындарының-----------------------------------ауыр атлетші Мәтінді оқып, мазмұнын айтып беріңіздер Мәтінге сұрақтар құрастырыңыздар. Асты сызылған сөздерді формалдық белгілері арқылы қай сөз табына жататынын анықтаңыздар. Мәтіннен етістіктерді, етістік формаларын жазып алып, құрамын көрсетіп, түсіндіріңіздер. Есімдіктерді жазып алып, олардың мағынасына қарай түрлерін белгілеңіздер. Мәтіннен сын есімдерді жазып алып, сапалық және қатыстық екенін белгілеңіз.
Ольга Шишигина – спринтерлі орғу бойынша әлем чемпионаты мен Олимпиада ойын...ында жеңіс... жеткен жалғыз қазақ жеңіл атлеті. Кедергілерден 100 метрлік спринтерлі орғу. Алдымен 1994 жылы Хиросимада өткен Азия ойындарындағы жеңісі, 1995 жылдар...ғы жазғы (Гетеборг) және қысқы (Барселона) Әлем чемпионаттары... күміс медаль иегері. Одан кейін 1999 жылғы жабық жайда өткен (Маэбаши, Жапония) әлем чемпионат...нда алтын жүлде мен 2000 жылғы Сидней олимпиада...ндағы жеңісі. 2007 жылы Канаданың Эдмонтон қаласы... өткен Әлем чемпионатында күміс жүлдені иеленді. Содан кейін спортшы жарақат алуына орай үлкен спорт... қоштасты. І дәрежелі «Барыс», «Құрмет», «Дарын» орден...імен марапатталды. Сөздік
Тапсырмалар
10.17 Бейбіт Шүмен Бейбіт Шүмен (19 тамыз, 1983 жыл) – кәсіпқой боксшы, ІВА тұжырымы бойынша Дүниежүзі чемпионы, WBO Asіa Pacіfіc, WBC Asіan және PABA-ның алтын белбеуі иесі. Қазақстан Олимпиада құрамасының мүшесі. 2003 жылы Үндістанда өткен Бірінші Африка-Азия ойындарының күміс жүлдегері. 2004 жылы Филиппинда өткен Азия чемпионатының алтын медаль иегері. Әдебиеттер 1 Тарихи тұлғалар – Танымдық-көпшілік басылым. Мектеп жасындағы оқушылар мен көпшілікке арналған. Құрастырушылар : Тоғысбаев Б., Сушикова А. – Алматы : «Алматы кітап» ЖШС, 2006. – 376 б. 2 «Қазақтар». Көпшілікке арналған тоғыз томдық анықтамалық. Тарихи тұлғалар. – 2-ші басылым. – Алматы: «Білік» баспа үй, 2003. – 2. Т. – 373 б. 3. Ж.Жатқанбаев. Экология негіздері. Оқулық – Алматы: «Зият»,2004 4 http://kk.wikipedia.org/wiki/ 5 Қазақ мәдениеті энциклопедиялық анықтамалық. – Алматы : 2005 «Аруна Ltd»,2005; ЖШС. – 656 б. 6 http://referatik.kz/load/қazaқsha_referattar/әdebiet/ 7 Ахметсұлтан Кенесарыұлы, Кенесары және Сыздық сұлтандар, А., 1992. Т. Рсаев. 8 «Қазақ тілі», В.Ю. Франк, «Болашақ Балапандары», Алматы, 2006, 134 б.
Мазмұны Кіріспе...............................................................................................3 1 1.1 Қазақстан Республикасы ..........................................................4. 1.2 Қазақстан тарихы ......................................................................5 1.3 Қазақстан тәуелсіздігі ............................................................ 1.4 Мемлекеттік рәміздер 1 нұсқа .................................................... 1.5 Қазақстан Республикасының Мемлекеттік туы ....................... 1.6 Мемлекеттік әнұраны .................................................................. 1.7 Мемлекеттік рәміздер 2 нұсқа .................................................... 1.8 Н. Ә. Назарбаев ............................................................................ 1.9 Астана – Қазақстан Республикасының елордасы 1 нұсқа …... 1.10 Астана — Қазақстан Республикасының елордасы 2 нұсқа ... 1.11 Астана – арман қаласы 3 нұсқа ................................................ 1.12 Қазақстанның табиғаты ............................................................ 1.13 Қазақстан өнеркәсібі ................................................................. 2 Қазақ халқының салт -дәстүрлері ................................................ 2.1. Бесікке салу ................................................................................ 2.2 Той малы ...................................................................................... 2.3 Дәмету .......................................................................................... 2.4 Қалың мал .................................................................................... 2.5 Күйеуаяқ ...................................................................................... 2.6 Түйемұрындық ............................................................................. 2.7 Қыз қашар .................................................................................... 2.8 Құйрық бауыр.............................................................................. 2.9 Құрсақ шашу (дәстүр). ............................................................... 2.10 Ат мінгізіп, шапан жабу .......................................................... 2.11 Ай санау.......................................................................... 2.12 Байлау.............................................................................. 3. БАТЫРЛАР ..................................................................................... 3.1 Ағыбай батыр ............................................................................... 3.2 Бөгенбай батыр ............................................................................ 3.3 Кенесары батыр ........................................................................... 3.4 Қабанбай батыр ........................................................................... 3.5 Наурызбай батыр ......................................................................... 3.6 Олжабай батыр ............................................................................ 3.7 Олжашы батыр ............................................................................. 3.8 Өтеген батыр ............................................................................... 3.9 Райымбек батыр .......................................................................... 4 ХАНДАР ......................................................................................... 4.1 Абылай хан ................................................................................... 4.2 Әбілқайыр хан .............................................................................. 4.3 Есім хан ........................................................................................ 4.4 Жәңгір хан ..................................................................................... 4.5 Қасым хан ..................................................................................... 4.6 Кенесары хан ............................................................................... 4.7 Керей хан .................................................................................... 4.8 Тәуке хан ....................................................................................... 4.9 Уәли сұлтан .................................................................................. 5 ЖЫРАУЛАР ................................................................................... 5.1 Асанқайғы ..................................................................................... 5.2 Ақтамберді ................................................................................... 5.3 Бұқар Қалқаманұлы .................................................................... 5. Қазтуған Сүйінішұлы ................................................................... 5.5 Шалкиіз ......................................................................................... 6 ШЕШЕНДЕР .................................................................................. 6.1 Жиренше шешен .......................................................................... 6.2 Сырым Датұлы ........................................................................ 7 ҒАЛЫМДАР ............................................................................. 7.1 Әбу Насыр Әл-Фараби 1 нұсқа .................................................. 7.2 Әл-Фараби 2 нұсқа ...................................................................... 7.3 Ахмет Байтұрсынұлы .................................................................. 7.4 Ә.Б.Бектұров ................................................................................ 7.5 Әлкей Марғұлан.............................................................. 7.6 Қ.И. Сәтбаев.................................................................................. 7.7. Н. Т. Сауранбаев ......................................................................... 7.8 Шоқан Уәлиханов ....................................................................... 8 ЖАЗУШЫЛАР. АҚЫНДАР ......................................................... 8.1 Жүсіпбек Аймауытов.................................................................... 8.2 Марфуға Айтхож................................................................... 8.3 Мұхтар Әуезов ............................................................................. 8.4 Қасым Аманжолов ....................................................................... 8.5 Естай Беркімбайұлы .................................................................... 8.6 Сәбит Дөнентаев .......................................................................... 8.7 Ілияс Есенберлин ............................................................ 8.8 Ілияс Жансүгіров ......................................................................... 8.9 Мағжан Жұмабаев........................................................................ 8.10 Абай Құнанбаев........................................................................... 8.11 Мәшһүр-Жүсіп Көпейұлы......................................................... 8.12 Мұхтар Мағауин ......................................................................... 8.13 Бейімбет Майлин ........................................................................ 8.14 Мұқағали Мақатаев..................................................................... 8.15 Жұбан Молдағалиев .................................................................. 8.16 Фариза Оңғарсынова .................................................................. 8.17 Сәкен Сейфуллин ....................................................................... 8.18 Сұлтанмахмұт Торайғыров ...................................................... 8.19 Мұхтар Шаханов ...................................................................... 9 ӨНЕР АДАМДАРЫ ....................................................................... 9.1 Шәкен Айманов............................................................................ 9.2 Асанәлі Әшімов ............................................................................ 9.3 Иса Байзақов ................................................................................. 9.4 Күләш Бәйсейітова ...................................................................... 9.5 Роза Бағланова .............................................................................. 9.6 Досқан Жолжақсынов ................................................................. 9.7 Шәмші Қалдаяқов ........................................................................ 9.8 Әмина Өмірзақова ....................................................................... 9.9 Еркеғали Рахмадиев .................................................................... 9.10 Роза Рымбаева ............................................................................. 9.11 Құрманғазы Сағырбайұлы ......................................................... 9.12 Бибігүл Төлегенова .................................................................... 9.13 Майра Шамсутдинова ............................................................... 10 СПОРТШЫЛАР ............................................................................ 10.1 Бақтияр Артаев .............................................................. 10.2 Вал Баркер кубогі ...................................................................... 10.3 Александр Винокуров ................................................................ 10.4 Галиб Жафаров .............................................................. 10.5 Илья Ильин ..................................................................... 10.6 Дмитрий Карпов ........................................................................ 10.7 Мәулен Мамыров ......................................................... 10.8 Юрий Мельниченко .................................................................. 10.9 Александр Парыгин .................................................................. 10.10 Серік Сапиев ................................................................ 10.11 Бақыт Сәрсекбаев .................................................................... 10.12 Владимир Смирнов ..................................................... 10.13 Дәулет Тұрлыханов ..................................................... 10.14 Жақсылық Үшкемпіров .............................................. 10.15 Анатолий Храпатый.................................................................. 10.16 Ольга Шишигина ..................................................................... 10.17 Бейбіт Шүмен ............................................................. . жүктеу/скачать 1.43 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|