Қазақcтан Республикасы білім және ғылым министрлігі
–ші дәріс Педагогикалық шеберлік және мұғалімнің беделі
жүктеу/скачать 1.11 Mb.
|
| 11–ші дәріс Педагогикалық шеберлік және мұғалімнің беделі.
1. Мұғалімнің беделінің мәні және мазмұны. 2.Мұғалімнің беделінің қалыптасуы үшін басшылыққа алынатын принциптер. 3.Мұғалімнің беделінің қалыптасуына әсер ететін субъективті және объективті факторлар. 4. Беделдің құрылымы. 5. Беделдің түрлері, деңгейлері және белгілері. Әдебиеттер: Синица. Педагогикалық әдеп және ұстаздық шеберлік. Алматы, 1987. Әбиев Ж., Бабаев С., Құдиярова А. Педагогика, /Дарын/, Алматы, 2004.-448 бет. Андриади И.П.Основы педагогического мастерства: Учебное пособие для студ. Сред. Пед. учеб. Заведений.- М.:Издательский центр «Академия»,1999.-стр.93-139 Макаренко А. С. Мудрость воспитания. Книга для родителей. -М.:1989 Мұғалім – елдің болашағын көркейтіп, рухын биікке көтеретін, жас ұрпақты тәрбиелейтін жуапкершілігі мол киелі мамандық. Ондай мамандық иесі әрқашанда өресі биік болып, сөйлеген сөзінен, ойлар ойынан ілтипаттылығы мен парасаттылығы, біліктілікке ұштасқан ізденімпаз, елжанды, адамгершілігі жоғары жайсаң адам болуы керек. Мұғалімнің беделді болуы - өсіп келе жатқан ұрпақты ойдағыдай тәрбиелеудің ең маңызды шарттарының бірі. Қандай жастағы болсын балаларға ықпал етудің нәтижесі - тек оларды неге және қалай үйретуде, оларға нені және қалай айтуда ғана емес, сондай-ақ, кімнің айтып, кімнің үйрететіндігімен де анықталады. Мұғалім – ұлы есім. Оны қадірлемейтін, қастерлемейтін адам өмірде жоқ та шығар. Қандай дана адамның өзі, ең алдымен мұғалімнің ұлағатты сөздерін естіп өскені айдан анық. Мұғалім болу үшін адамның ішкі дүниесінің қалауы болу керек. Өзінің жеке қасиеттерімен өзіне деген құрметті, сыйластықты тудыра білуі қажет. Баланы жастан әдептілікке, сыйластыққа, отансүйгіштікке баулу маңызды. Бұл тұрғыда ұлы әл-Фараби бабамыз: “Тәрбиесіз берілген білім – адамзаттың қас жауы”, - деп бекер айтпаса керек. Ал тәрбие бастауы – этикалық нормаларды үйретумен қатар, өнер дарыту. Беделді зерттеген ғалымдар: А.С. Макаренко, С.В.Ковалев, А.Фромм, А.В Петровский А.Н.Леонтьев , М.Ю. Кондратьева, Р.Х Шакурова, И.П. Андриади т.б. Бедел –дегеніміз латын тілінен алғанда «билік» деген мағынаны білдіреді. Бір адамның білімі, тәжірибесі, адамгершілік қасиеттері арқылы басқа адамдармен қабылдануы, басқа адамдарға ықпал жасауға мүмкіндігі. Билік деген ұғым туралы сөз болғанда әділдік, мәдениет деген ұғымдар туралы айту орынды. Психологияда беделді билік жасаумен байланыстырады, ғылымда ондай биліктің алты түрі бар. Олар: зорлық көрсету арқылы, сыйлық беру, лигитимдік – заңды түрдегі билік, эксперттік - білімге байланысты, информациялық – қажетті ақпараттың болуы, референттік – басқаларға үлгі беретін, басқалар оны қабылдайтын. Бедел - ол динамикалық өзгерісте болып отырады. Бедел субъект - субъектілік іс-әрекет арқылы қалыптасады, ол үшін бірлескен әрекеттесу нәтижелі болу мәнді. Тәрбиешінің нағыз беделінің мән-жайын аша отырып, А.С.Макаренко оның түп-тамыры бір нәрседе – барлығын: жұмысты, ойды, дағдыларды, мүдделерді, сезімдерді қоса алғанда мінез-құлықта екендігін дәлелдейді. Балалардың қандай болып шығатындығын көргісі келетін ұстаз беделге ие болуы тиіс. Мұғалімнің беделінің қалыптасуы үшін басшылыққа алынатын принциптерге келетін болсақ, келесі принцитерді атап өткен жөн: - бірлескен әрекетте жетістікке жетуге ұмтылу принціпі; - беделдің бірлескен әрекеттің мазмұны, жағдайы арқылы, мұғалім басқарған ұжымның құрамы, даму деңгейіне байланысты бағалану принципі; - мұғалімнің, оның басқарған ұжымының құндылық бағыттары, қызығушылығы, қажеттіліктері сәйкес келген жағдайда мұғалімнің қарым-қатынастық беделінің қалыптасуына мүмкіндік тууы; - осы жағдайдан келесі принцип айқындалады - құндылық бағыттар мен түрткілерді, қажеттіліктерді есепке алу принципі; - мұғалімнің талабын оқушыларға сенім, құрмет көрсету мен ұштастыру принципі; - мұғалімнің белсенді позициясы, оқушыларды адамгершілікке тәрбиелеуде мұғалімнің адамгершілік үлгі-өнегесінің ықпалы арқылы беделдің қалыптасуы; - оқушылардың жас шамаларына қарай мұғалімнің беделінің әртүрлі бағалануы; - мұғалімнің беделінің сақталуы үшін үнемі жетілдіріп отырылуы; - мұғалімнің еңбегін бағалауда әлеуметтік перцепцияны есепке алу т.б. Мұғалімнің беделінің қалыптасуына субъективті және объективті фактор -лар әсер етеді. Объективті факторлардың негізін қоғамның қажеттіліктері құрайды. Объективті факторларға: мұғалім мамандығының әлеуметтік тұрғыда бағаланып қабылдануы, мамандықтың қоғамдық мәнге ие болуы жатады. Әлеуметтік қабылдау қоғамдағы мұғалімдік мамандық туралы қалыптасқан әлеуметтік стереотиптерге байланысты болып келеді. Қоғамда әртүрлі мамандықтарды қабылдау туралы түрлі көзқарастар болады. Ол стереотиптер әлеуметтік мәнге ие болып, сол саладағы мамандық иелерінің беделінің қалыптасуына ықпал етеді. «Әлеуметтік перцепция» деген ұғымды енгізген американ психологі Дж. Брунер(1947) әлеуметтік тұрғыда бағалап қабылдауды факті ретінде есептеледі. «Стереотип» және «имидж» деген ұғымдар бір-бірімен байланысты болып келеді. «Стереотип», «имидж» деген ұғымдардың маңызды атрибуты болып саналады. Мұғалімнің имиджінің оқу-тәрбие үрдісінің мақсатына сәйкес келуі мұғалімнің беделінің қалыптасуына ықпал жасайды. Қоғамның қажеттіліктеріне сәйкес қалыптасқан мұғалімнің имиджі әлеуметтік жүйені басқаруға мүмкіндік беретін маңызды фактор. «Имидж» деген ұғымның мазмұнына мұғалімнің тәрбиелілігі, эрудициясы, іскерлігі, дара қасиеттері, мінез-құлық ерекшеліктері, қызметтегі стилі т.б. жатады. Мұғалімнің беделінің қалыптасуына әсер етудің тағы бір маңызды жағы – мұғалімнің статусына байланысты сипаттары. Мұғалімнің статусына байланысты оның рөлдік тәртібінің моделі іске асады. Статусына байланысты мұғалім басқа әлеуметтік топтармен байланыс жасайды. Беделдің рөлдік компонентіне: атқаратын қызметі, құқығы, міндеттері кіреді. Объективті факторлар арқылы әрбір педагогтың қоғамдағы статусы, рөлі анықталып, имиджі қалыптасады. Субъективті факторларға: мұғалімнің білімі, іскерлігі, шығармашылығы, жеке тұлғалық қасиеттері, мінез- құлық ерекшеліктері, темпераменті, құндылық бағыттары, қызығушылығы, қажеттіліктері, мәдениеті, адамгершілік-рухани және интеллектуалдық қасиеттері, іс-әрекет жасауға дайындығы, белсенділігі, әдебі, шыдамдылығы т. б. кіреді. Бедел құрылымына жеке тұлғаның моральдық-психологиялық қасиеттерін және кәсіби қабілеттерін жатқызамыз. Мұғалімнің беделі белгілі ортаның оған деген қатынасынан байқалады. Беделдің мазмұны мұғалімге деген екі түрлі қатынас арқылы байқалады: әлеуметтік, спецификалық. Бедел құрылымына жатады: жүктеу/скачать 1.11 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|