Қазақстан халқы ассамблеясы қарағанды облысының Әкімдігі
жүктеу/скачать 7.5 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ҰЛТТЫҚ ИДЕЯНЫҢ ҚАЛЫПТАСУ АЛҒЫШАРТТАРЫ Ш. Тухмарова
| Әдебиеттер тізімі:
1. Назарбаев Н.Ә. Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру // «Егемен Қазақстан», 12 сәуір 2017 жыл. 2. Қазақ білімпаздарының тұңғыш съезі. Баспаға даярлаған Ш.Құрманбайұлы. – Алматы, 2005. – 144 б. 3. Досмұхамедұлы Х. Таңдамалы еңбектері. – Астана: «Астана-Полиграфия», 2008. – 400 б. ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ҰЛТТЫҚ ИДЕЯНЫҢ ҚАЛЫПТАСУ АЛҒЫШАРТТАРЫ Ш. Тухмарова, Қорқыт Ата атындағы Қызылорда мемлекеттік университеті Қазақстан тарихы кафедрасының аға оқытушысы, саясат.ғ.к., Қызылорда қ., Қазақстан Адамзаттың әрбір даму дәуіріндегі қоғамдық формацияны құру, адамдардың физиологиялық қасиетіне тікелей байланысты бола отырып қоғамдық сананың даму деңгейіне тәуелді. Әрбір қоғамдық формациядағы өндіріс күшінің пайда болып, дамып сапасының өзгеріп отыруы адамдардың табиғи қоғамдық саналарының дамуымен тікелей байланысты. Бастапқыда адамдардың бірігіп әрекет жасауынан басталған қарапайым арақатынастар келе-келе күрделі қауымдастықтар мен қоғамдық жүйе қалыптастырып, мемлекеттердің пайда болуына алып келді. Алғашқы қауымдастықтар мен мемлекет қаңқасын құруға мұрындық болған тайпалар мен халықтар болса, қазіргі кезеңде мемлекеттерді сол аймақта тұрып жатқан этностар өкілдерін өз маңына біріктіріп тек бір ұлт құрайтыны белгілі. Және де ол адамзат дамуындағы табиғи заңдылық. Оны әлемдегі дамыған мемлекеттер мен дамып келе жатқан мемлекеттердің тәжірибесінен көреміз. Сол себептен, егер біз қазақ елінің дербес, тәуелсіз мемлекет болуына мүдделі болсақ. Онда біз болашақ тәуелсіз мемлекетіміздің темірқазығы ұлттық идеяны анықтап, заңдастырып бекітуіміз және осы бағыттағы ұстамымыздан ауытқуға жол бермеуіміз қажет. Әлемдегі мемлекеттердің саяси ұстамының, яғни ұлттық идеяларының өзегі барлық мемлекеттерге тән бір ортақ заңдылыққа бағынады. Ол заңдылық (ұлттық идея) – мемлекет өз ұлтының экономикалық, саяси, рухани тәуелсіздігінің, ел мен жер біртұтастығының мәңгі сақталуына және ұлттық байлығы тек халқының игілігіне жұмсалып, жұртының әлеуметтік жағдайының үнемі жақсарып отыруы мен өз ұлтына тән рухани дамуына арналған бағытты қатаң ұстануы. Осы заңдылық барлық мемлекеттердің даму үрдісінің ұлттық идеясының негізгі өзегі ретінде барлығына ортақ. Өйткені тек осы құндылықтар ғана әр елде барша халықты ортақ мүдде ретінде топтастыра алады. Сондықтан, қазақ халқы құрып отырған мемлекетінің ұлттық идеясының да темір қазығы осы құндылық болуы заңдылық.. Біз бұны дамыған ірі мемлекеттер Ұлыбритания, Франция, Қытай, Германия, Ресей, Жапония, Индия, Түркия, Италия т. б.-дың саяси ұстамынан анық көріп отырмыз. Осы заңдылық әлемдік экономикалық дағдарыс кезінде өте айқын көрінді. Осы бағытта дамуды бекіту, «жаһандану мен әлемдік демократиялық стандартқа сай боламыз» деген ұғыммен алпауыт елдердің қитұрқы экономикалық экспансиясының ықпалдық шеңберіне кіріп кетуден сақтайды. Қазіргі біздің биліктің демократиялық ашық қоғам құрамыз деген желеумен ұлттық идеясы бекімеген, мемлекеттің кімнің мүдесін, қандай құндылықты қорғап отырғанын және осы қоғамды кім үшін құрып отырғанын айқындай алмай жатып, енді ғана дамып келе жатқан елімізді алпауыт елдердің мүддесіне қызмет ететін халықаралық ұйымдардың ұстамының құшағына ойсыз, «Тарихтан тағылым – өткенге тағзым» 91 ғылыми негізсіз, «біз дамыған ел боламыз» деп еліктеумен кіргізуге талпынуы ұлт келешегіне қауіп әкеледі. Тәуелсіз ұлттық мемлекет болғымыз келсе, экономикалық және саяси кіріптарлық шеңберіне түсіп қалмау үшін жаһандануға тән халықаралық интеграцияға кіру саясаты өте сақ, өз тәуелсіздігінің келешегіне нұқсан келтірмейтіндей, ұтымдылықпен жүргізілуі тиіс. Осы қатерден аман қалу жолы ең алдымен ұлттық идея негізінде мемлекет құруды жүзеге асыру болады. Ұлттық идея негізінде мемлекет құруға тән заңдылық – оның экономикасының, ішкі және сыртқы саясатының, ғылымының, заң жүйесін құруының, экологиялық қауіпсіздігінің, білім беру жүйесінің, мәдениетінің, ақпарат тарату, ұрпақ тәрбиелеу, қоғамдық сана қалыптастыру мен рухани дамуының идеологиясы мемлекет құрушы халықтың (ұлттың) мүддесін қалтқысыз қорғап, оның ұлтық ерекшелігін сақтауға арналады [1]. Бүгінде ұлтқа берілген анықтама ондап, жүздеп саналады. Біздің ойымызша, ұлт дегеніміз – өзінің қазақ (орыс, неміс, жапон) екенін тарих тереңінен бастау алған төл санасымен ұғатын және басқалардан тілдік, рухани, геосаяси, т.б. өзгешелігін айыра алатын адамның үлкен қауымдастығы. Идея – грек сөзі, образ, ұғым, түсінік. Ал атқаратын міндетіне қарай идея алуан-алуан қырымен көзге түседі. Мәселен, бірде ол сырт дүниені бейнелейтін қоғамдық сананың пішіні болса, енді бірде адамның басты сенімі орнынан көрініс табады, яғни, ұлттық идея мәселесінің мәні ұлттың тілегі, ниеті, ойы дегенге саяды. Сондықтан ұлттық идеяны ұлт мұраты деп алып, қабылдайтын болсақ, мәселенің тоқ етерін тапқанымыз. «Алтау ала болса, ауыздағы кетеді, деген екен бабаларымыз. Ал ондайлар алтаудан да көп болғандықтан, этностың өз ішіндегі ала-құлалық ұлттың, мемлекеттіліктің болашағына қатер туғызбай қоймайды. Алғашқыда ұлттық тұтастықтан, содан мемлекетінен айрылудың әкелер қасіретін-бек ұлдардың құл болатынын, пәк қыздардың күн болатынын осыдан XIII ғасыр бұрын Күлтегін тасына қашап жазған байырғы түркілер даналығына қалайша бас имейміз. Олай болса, Елбасымыз, Н.Ә. Назарбаевтың: «Қазақтың сана-сезімі өткендегі, қазіргі және болашақтағы – тарих толқынында өзінің ұлттық «Мен» дегізерлік қасиетін түсінуге тұңғыш рет енді ғана мүмкіндік алып отыр. Бірақ бұл мүмкіндік қана: ол шындыққа тек қазақтардың ғана емес, барлық қазақстандықтардың жаппай санасына орныққан фактіге айналуы қажет» [2], деп жазуында өмірлік мәні бар шындық жатыр. Ұлттық идея барша халықтың күш-жігерін, іс-әрекетін уақыт алға қойып отырған аса жауапты тарихи міндетті шешуде жол таба отырып, ашатын, бүкіл халықты баурап әкететін күш болуын қалаймыз, әрі сенеміз. Жалпы, кез келген мемлекетке ұлттық идея қажет, ал оның ұғым – түсінігі, атау-термині әр кезеңде, яғни, әр түрлі қоғамдық формацияларда әр қилы болып келуі объективті заңдылық. Қазақстандағы Ұлттық идеяның мән-мағынасын дәл қазіргі таңда «Қазақ елі, Азаттық, Бірлік» деген ұғым түсініктер ашатын болса, онда Ұлттың ұлы идеясы деп Қазақстанның әлемдегі бәсекеге қабілетті 50 елдің қатарына кіру стратегиясын алға қоялық. Демек, қазақ-жаңа формация жолына түсіп, жаңа форма мен пішін іздеп, өз бойынан пассионарлық қуат тапқан ұлт. Шынтуайтында, Қазақстан Республикасы бүгінгі күні Ренессанстық, Қайта өрлеу табалдырығында, яғни, жаңа қоғамдық формацияға ену үстінде тұрған мемлекет екендігінде күмәніміз жоқ. Жаңа саты жаңаша ойлауды, әдіснамалық негізде әдіс-тәсілдерді пайдалануды, толғануды, келешек туралы теориялық талдаулар мен тәжірибе жүзінде нақтылы бір қандай да нәтиже беретін өзінің логикалық жалғасын табатын, әрі жауапкершілікті еріксіз талап ететін-өзіміздің кім екенімізді танып, өзгеге де танытатын уақыттың туғандығының айғақ белгісі. Бұл тәуелсіздік алған жылдары нендей жетістікке жеттік, қандай жағдайларды басымыздан өткеруіміз ықтимал деген болжам-жорамал замана қағидалары болып, заңдылыққа айналғаны мәлім. Ренессанс заманы-мүмкіндік заманы, ағайын!!! Осындай қоғамда туындап отырған өтпелі кезеңде ұлт болып ұйысуымыздың да замана талабы қойып отырған талапқа жауап ретінде қажеттілік екенін түсініп жұмылған жұдырықтай болып, ендігі жерде білекті түріп |