Қазақстан республикасы білім және ғылым министрлігі ы. Алтынсарин атындағЫ Ұлттық білім академиясы

БІЛІM - ОБРАЗОВАНИЕ, ISSN 1607-2790
№3, 2020
31
www
.nao.kz
ОҚЫТУДЫҢ ТЕОРИЯСЫ МЕН ТӘЖІРИБЕСІ / ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА ОБУЧЕНИЯ / THE THEORY AND PRACTICE OF TEACHING
PIRLS-2016 тестілерінде 4-сынып 
оқушыларына 12 мәтін (6 ақпараттық,
6 әдеби) және осы мәтіндер бойынша 
175 сұрақ құрастырылады. Басты 4 дағ-
дыны (рефлексия жасау, баға беру, тал-
дау, қорытындылау) бақылау үшін әр 
мәтінге деңгейлік сұрақтар мен тапсыр- 
малар беріледі.
PIRLS-2016 зерттеуінде мәтінді оқу 
және түсіну сапасы бойынша Қазақстан 
ортадан жоғары нәтиже көрсеткен. Қа-
зақстандық оқушылар оқу сауаттылығы 
жөнінен 50 елдің ішінде 27-орынды 
(536 балл) иеленген. 4-сынып оқушыла-
ры әдеби мәтіндерге қарағанда ақпа-
раттық мәтіндерден жоғары көрсеткіш 
көрсеткен (544 ұпай және сәйкесінше 
527) [1].
Бұл көрсеткіш салыстырмалы түр-
де жаман емес. Италия, Бельгия, Жаңа 
Зеландия т.б. Еуропаның алдыңғы қа-
тарлы елдерімен салыстырғанда біздің 
қазақстандық оқушылар өздерінің қа-
білетті екенін дәлелдеді. Дегенмен зерт-
теу нәтижелері бойынша оқушылардың 
«Идеялар мен ақпараттарды біріктіру 
және түсіндіру» қабілеттерін тексе-
ру блогы бойынша «мәтіннің әртүрлі 
бөлімдерінен ақпаратты тауып жазу» 
(29%); «өз ойларын тұжырымдау, оқиға-
лар арасындағы себеп-салдарлық бай-
ланыстар негізінде дәлелдемелер мен 
пайымдаулар келтіру» (27%); «кейіп- 
кердің ойы мен әрекеттері арасындағы 
байланысты табу» (38%) т.б. тапсырма-
ларды толық орындай алмаған [5].
Мысалы, бастауыш мектептің «Әде-
биеттік оқу» және «Қазақ тілі» пән-
дерінде «мәтінге тақырып қой» деген 
тапсырма жиі кездесетіні белгілі. Алай-
да балама тақырып беріп, «неліктен осы 
тақырып мәтінге сәйкес келетінін түсін-
дір» деп берілген тапсырманы, яғни 
мәтін мазмұнына талдау жасау негізінде 
ойларын жазбаша білдіруді талап ететін 
тапсырманы оқушылардың тең жарты-
сы, яғни 57%-ы орындай алмаған.
PIRLS-тың 
бағалау 
құралдары 
оқушылардың мәтінді (оқығанын) түсіну 
деңгейін анықтауға құрылған. Бұл жер- 
де «оқығанды түсіну» дегеніміз тек қана 
оқу техникасын тексеру немесе мазмұн-
дау емес, әртүрлі мәтінмен жұмыс істеу 
дағдыларын, оқыған мәтініне рефлек-
сия жасау, баға беру, талдау дағдыларын 
қамтиды.
Оқушыларға мәтіннің 2 түрі беріледі: 
ғылыми-ақпараттық мәтін және көркем 
әдеби мәтін. Зерттеуде оқушының оқу 
сауаттылығы 4 дағды деңгейі бойынша 
бағаланады:
• мәтіндегі анық түрде берілген 
ақпаратты табу;
• ақпараттың негізінде қарапайым 
қорытынды жасау;
• мәтіндегі ақпаратты біріктіру 
және ондағы ақпараттар мен идеялар-
ды интерпретациялау (өңдеу);
• мәтіннің тілдік ерекшеліктері 
мен құрылымын, мазмұны мен форма-
сын бағалау [6].
Бұл дағдылар 2013 жылы бекітілген 
білім берудің мемлекеттік жалпыға мін-
детті стандартына сәйкес әзірленген
«Әдебиеттік оқу» пәнінің жаңар-
тылған білім беру бағдарламасында 
қамтылған ба? Қандай оқу мақсатта-
рында қамтылған? Енді соны анықтай-
ық.
Деңгейі
PIRLS халықаралық зерттеу бойынша 
мәтінді оқу дағдылары
4-сынып бойынша 
«Әдебиеттік оқу» 
бағдарламасында көрсе-
тілген оқу мақсаттары
Әдеби мәтін: 
Оқушылар орындай 
алады...
Ақпараттық мәтін: 
оқушылар орындай 
алады ...

БІЛІМ - ОБРАЗОВАНИЕ, ISSN 1607-2790
№3, 2020 
ОҚЫТУДЫҢ ТЕОРИЯСЫ МЕН ТӘЖІРИБЕСІ / ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА ОБУЧЕНИЯ / THE THEORY AND PRACTICE OF TEACHING

жүктеу/скачать 3.97 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: