Ќазаќстан Республикасы Білім єылым министрлігі
Қолданылатын әдебиеттер тізімі
жүктеу/скачать 1.2 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Қосымша әдебиеттер
- 16 Лекция
- Лекцияның мазмұны
| Қолданылатын әдебиеттер тізімі.
Негізгі әдебиеттер: 1.Адам және жануарлар физиологиясы. И.Төленбек.Алматы 2002ж. 2.Адам және жануарлар физиологиясы. Т.Несіпбаев.Алматы 2003ж. 3.Адам және жануарлар физиологиясы. Қ.Рымжанов. Алматы 2001ж Қосымша әдебиеттер: 4.Тыныс физиологиясы.Қ.Рымжанов. Алматы 2001ж. 5.Эндокринология. Ж.Нұрғалиев. Алматы 2000ж. 6.Адам физиологиясы.Қ.Сәтпаева.Ғылым. 1998ж. 7.Жалпы физиология. Ю.Чусов.Просвещение. 1981 г. 8.Нерв жүйесінің физиологиясы.Қ. Сәтпаева. 1998ж. № 16 Лекция Лекцияның тақырыбы: Қанның ұюы. Лекцияның жоспары: Лекцияның мақсаты: Студенттерге қанның ұюы мен таныстыру. Лекцияның мазмұны: Қанның физикалық қасиетхерінің өзгеріп, сүйық күйден қойырт-пақтанып қатқылдануын үю деп атайды. Қанның ұюы оның маңыз-ды қорғағыш қасиеттерінің бірі. Ол организмді қансыраудан сақтай-ды. Қансырауды тоқтатуға (гемостаз) қан тамырларының қабырғасы, тамыр маңыңдағы ұлпалар, қан плазмасы құрамыңдағы үю фактор-лары, барлық қан торшалары қатысады. Бүл процесте биологиялық белсеңді заттар да маңызды рөл атқарады. Олар физиологиялық өсеріне қарай қанның ұюын жеңілдететін, қанның үюына кедергі жасайтын және үйықты ерітетін заттар болып бөлінеді. Қанның үюы тізбектелген реакциялардан түратын күрделі про-цесс. Оның мөні қан қүрамындағы фибриноген белогының физика-химиялық қасиеттерінің езгеруінде. Үю процесі барысында фибри-ноген белогынан қышқыл пептид болінеді де, ол ерімейтін белок -фибринге айналады. Қанның ұю процесі механизмінің негізіне 1871 ж. А.Шмидт үсынған ферменттік теория алынған. Бүл теорияға сөйкес үю процесі үш кезеңде отеді де, плазма қүрамындағы 13 фактор мен тромбоцит факторларының (10-нан астам) қатысуымен жүреді. Плазма факторлары ашылу ретіне қарай номірленіп, рим цифрлары-мен, ал тромбоцит факторлары араб цифрларымен белгіленеді. Егер плазма қүрамындағы факторлардың біреуі жетіспесе, онда қан ұю қабілетінен айырылады (мысалы, \ТИ-фактор жетіспегенде гемофи-лия дерті байқалады). Қанның үю процесі үш кезеңде орбиді. Бірінші кезең тромбоциттердің белсенділігінің күшеюімен сипатталады. Екінші ке-зеңде плазма қүрамыңдағы факторлардың белсеңділігі артып, үш са-тылы тізбектелген ферменттік процесс жүреді. Үюдың соңғы үшінші кезеңіңде үйық ретракциясы (фибрин талшықтарының тығыздалуы) жүреді (1- схема). Денедегі жарақат сипатына, зақымданған тамыр табиғатьша қарай үю процесі екі жолмен жүреді: не ол тамыр мен тромбоциттер реакциясымен шектеледі (тамыр-тромбоциттік механизм), не плазма қүрамындағы факторлардың қатысуымен тізбектелген ферменттік процесс басталып, фибрин ұйығы пайда болады (коагуляциялық -үю механизмі). Тамыр - тромбоциттік механизм қан қысымы томен майда та-мырлар зақымданғанда іске қосылады. Бүл жағдайда тромбоциттер-ден болінген заттардың әсерімен тамыр тарылады, тромбоциттер за-қымдалған жерге жабысып, бір-бірімен желімденеді де, плазма оңай өтетін, тромбоциттерден құралған, борпылдақ тығын пайда болады. Одан өрі тромбоциттердің қайтарымсыз агрегациясы жүріп, олар плаз-маны өткізбейтін біртекті массаға айналады. Тромбоциттерден бөлінген заттардың әсерімен қан тамыры тарыла түседі, 3-фактор - тромбо-цит протромбиназасы арқьглы қанның ағуын тоқтатудың коагуля-циялық (ұю) механизмі іске қосылады. Осыдан кейін тромбоцит ұйығы тығыздалып, қан үйығының ретракциясы нөтижесінде тром-боцит тығыны зақымданған тамырға бекиді, қанның ағуы тиьглады. Ірі тамырларда тромбоцит үйығы үлкен қысымға шыдамайды, шайылып кетеді. Мүндай жағдайда қанның ағуын тек фибрин үйығы тоқтатады, коагуляциялық механизм іске қосылады. Бүл кезең үш сатыда етеді. Кезеңнің бірінші сатысында XII, XI, VIII, VII, IX, IV, V - фактор-лар мен тромбоциттердің 3-факторының әрекеттесуі нөтижесінде күрделі процесс жүріп, тромбопластин (ІІ-фактор) пайда болады. Тромбопластин үлпалар мыжылып зақымданғанда да пайда болады, оны үлпа тромбопластині деп атайды. Үюдың екінші сатысында тромбопластин плазманың IV, V, VI, VII факторларымен әрекеттесіп, тромбоциттердің 1 және 2 факторла-рының қатысуымен К дермендәрісі жеткілікті болған жағдайда бауырда түзілетін бүйығы фермент протромбинге өсер етіп, оны белсенді фер-мент - тромбинге айналдырады. Зақымдаушы әсер 1-кезең жүктеу/скачать 1.2 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|