Ќазаќстан Республикасы Білім єылым министрлігі
жүктеу/скачать 1.2 Mb.
|
| Тромбоциттврдің Т
активтенуі Ұлпалар мен тамырлар- п . дың жаракаттануы Г "оТбодит"?-^-"1 Г ~*~і~^к~^ Г ~&~~~Т~~\? ^_уы_мен _а_д_у_^_ ^аттардаңбөлінуі_ _—*>_ Р__^ _ _ _ Тромбоцит тыгынының пайда болуы II- кезең 1-саты Ішкі жол сыртқы жол Плазмалық факторлардың Плазма факторларының Плазма факторларының активтенуі I коллагеннің катализдік ұлпа факторларымен бетімен өрекеттесуі ерекеттесуі Тромбопластиннің түзілуі 2-саты I ~| , I _і ~ — " "I I Протромби_ _ ► _ _Громбин_ Тромбиннің түзілуі 3-саты і 1 і __ 1 Фибриноген ,. Фибрин I 1 І-^->-І I Фибрин үйықтарының пайда болуы Қанның үюының үшінші сатысында тромбин ферменті кальций иоңдары мен тромбоциттер факторларының қатысуымен фибрино-ген белогын фибринге айналдырады. Бүл процесс екі сатьща отеді. Алғашқы ферменттік сатыда тромбиннің әсерімен фибриногеннен пептид болінеді де, ерігіш фибрин талшықтары - мономер пайда болады. Екінші полимерлеу сатысында оларға ХШ-фактор мен каль-ций иоңдары әсер етіп, ерімейтін фибрин талшықтары түзіледі. Қаң үюының 3-кезеңінде тромбоциттер қүрамынан болінетін ректрактозимнің өсерінен фибрин талшықтары тығыздалып, жиы-рьшады - ретракция процесі жүреді. Адамньщ немесе бір түр дарақтарының иммунологиялық белгіле-ріне - эритроциттер қүрамында агтлютиногендердің, плазмада -агглютининдердің болу-болмауына қарай, - ерекшеленетін қан белгілерінің бірлестігін қан топтары дейді. Австрия ғалымы К.Лан-дштейнер (1901) мен чех ғалымы Я.Янский (1907) зерттеулері нәтижесінде эритроциттерде А және В деген екі түрлі агглютиноген-дер (антигеңцер), ал плазмада екі түрлі агглютининдер (антиденелер-жабыстырғыш заттар), - а және р, болатыны анықталған. Қан қүра-мында олар жеке-жеке, қос-қос немесе тіпті болмауы мүмкін. Агг-лютиноген А(В) мен агглютинин а(р) аттастар деп аталады. а агглю-тинин А агглютиногені бар эритроциттерді, ал р агглютинин - В агаготиногені бар эритроциттерді жабыстырады. Сондықтан бір адам-ның қаныңца өр тектес агглютиноген мен агглютинин ғана болады. Адамда олар торт түрлі бірлестікте немесе топта кездеседі: 1(0) топ қанының эритроциттеріңде агглютиногендер болмайды, ал плазма-сында а мен р агглютининдері болады. II (А) топта - агглютиноген А мен агглютинин р, III (В) топта - агглютиноген В мен агглюти-нин а болады. IV (АВ) тобында А және В агтлютиногендері болады да, агглютининдер болмайды. Егер қан қүйғанда донор (қан беруші) қанының эритроциттері реципиенттің (қан қабылдаушы) аттас агглютининімен кездессе, эритроциттер агглютинациясы (жабысу) жүреді. Мүндай қандар сәйкес емес қандар деп аталады. Қаны /топқа жататын адамға тек /топтың қанын қүюға болады, ал /топ қанын басқа топтардағы адамдардың барлығына қүюға бола-ды. Сондықтан қаны /топқа жататын адамдарды әмбебап донор дейді. Қаны ТУтопқа жататындарға барлық топ қанын қүюға болады, олар-ды әмбебап реципиенттер дейді. Ятоп қанын - Яжәне /Утоптарға, ал 77/топ қанын - Шжәне /Ғтоптарға қүюға болады ( 4- сурет). Қазіргі кезде АбОжүйесінен басқа 200 -ден астам өр түрлі агглютиногендердің болатыны анықталған. Бүл агглютиноген-дерге қарсы дайын агглютинин-дер болмайды жөне организмде түзілмейді, сондықтан оларды ескермейді. Олардың арасында тек бір агглютиноген - резус-факторға (Кһ) ғана коңіл ауда-рады. Дүние жүзіндегі адамдар- дың 85 пайызының қаныңца ре-зус фактор болатын корінеді (резус оң қан, КҺ+), ал 15 пайызында бүл агглютиноген болмайды (резус теріс қан, Кһ-). Теріс резус-фак-торлы адамга оң резус-факторлы қан қүйылса реципиент организмінде қорғағыш денелер - антирезус-фактор түзіледі. Осындай реципиент-ке екінші рет оң резус-факторлы қан қүйылса, дайын антирезус-фактордың өсерімен эритроциттер жабысып, агглютинация процесі жүреді. Теріс резус-факторлы ана оң резус-факторлы бала котерсе де осыңдай қүбылыс байқалады^ Қанның тобы мен резус-фактор белгілі зандылықпен түқьгм куалайды. Мал қанының топтарында әлі күнге дейін белгісіз жәйттер көп. Мал эритроциттеріңде коптеген агглютиногеңдер болады, сондықтан қанды торт топқа біріктіру мүмкін емес. Әрбір топты бірнеше агглю-тиногендер түзеді, сол себептен мал қаны генетикалық жуйеге болінеді. Мөселен, ірі қарада 85 агглютиноген болғаңцықтан оларды 11 гене-тикалық жүйеге боледі. Жылқьща 16 агглютиноген 8 жүйе, қойда -26 агглютиноген 7 жүйе, шошқада 50 агглютиноген 14 жүйе, тауық-та 60 агглютиноген 14 жүйе болады.Қалыпты жағдайда тамырларда қан үйығы пайда болмайды. Оған қан тамырларының ішкі астарлы қабатының (интима) тегістігі, тром-бопластин түзілуінің күрделілігі және қан қүрамында антикоагулянт-тардың болуы себеп. Қанды үйытпайтын заттарды антикоагулянт-тар деп атайды. Қазіргі кезде қан үюының әрбір кезеңіне өсер ететін антикоагу-лянттар белгілі. Олар үю процесіне қатысатын факторларды не бүзып, не бейтараптап отырады. Антикоагулянттарға мына заттар жатады: жүктеу/скачать 1.2 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|