Ќазаќстан республикасы денсаулыќ саќтау министірлігі
жүктеу/скачать 3.66 Mb.
|
| Тамырлануы. Асқазанның қабырғасын қоректендіретін артериялар сірі және бұлшықетті қабықшалар арқылы өтіп, оларға сәйкес тармақтарды береді де, бұдан әрі қарай шырыш асты негізіндегі қуатты өрімге ұласады. Бұл өрімнің тармақтары шырышты қабықшаның бұлшықетті табақшасы арқылы оның меншікті табақшасына өтіп, сол жерде екінші өрімді құрайды. Бұл өрімнен ұсақ артериялар тарайды. Олар қан капиллярларына ұласып, бездерді қоршайтын және асқазан эпителийінің қоректенуін қамтамасыз етеді. Шырышты қабықшада жатқан қан капиллярларынан қан ұсақ веналарға жиналады. Тікелей эпителийдің астымен ірі жұлдызша пішінді посткапиллярлық веналар өтеді. Кейде кездесетін асқазан эпителийінің зақымдануы әдетте бұл веналардың жарылуымен және едәуір қан кетуімен бірге жүреді. Шырышты қабықшаның веналары біріге отырып, меншікті табақшадағы артериальдық өрімнің маңында вена өрімін қалыптастырады. Екінші вена өрімі шырыш асты негізде орналасады. Асқазанның барлық веналары, шырышты қабықшада жатқан веналардан бастап, қақпақпен (клапанмен) жабдықталған. Асқазанның лимфалық торының тұйық ұштары тікелей шырышты қабықшаның меншікті табақшасындағы асқазан шұңқырлары мен бездерінің эпителийі астында орналасатын лимфа капиллярларынан басталады. Бұл тор шырыш асты негізде жатқан лимфа тамырларының үлкен орамды торымен байланысады. Лимфа торынан бұлшықетті қабықшаны бойлап өтетін жекелеген тамырлар тарайды. Оларға бұлшықетті қабаттардың арасындағы өрімдерден лимфа тамырлары құйылады.
Жүйкеленуі. Асқазанның эфференттік иннервациясының екі: парасимпатикалық (кезбе нервтен) және симпатикалық (шекаралық симпатикалық баған) көзі бар. Асқазанның қабырғасында үш: бұлшықет аралық, шырыш асты және сірі асты нерв өрімдері орналасады. Нерв ганглийлері кардиальдық аймақта аз болып, шыға беріс қақпаларға (привратникке) қарай саны мен өлшемдері жағынан ұлғая береді. Ең қуатты бұлшықет аралық өрімнің ганглийлері негізінен І тип жасушаларынан және ІІ типті жасушаларының азғантай мөлшерінен құралады. Көпшілігі асқазанның пилорикалық аймағында байқалады. Шырыш асты өрім нашар дамыған. Жылжымалы нервтің тітіркенуі асқазанның жиырылуын тездетуге және бездерден асқазан сөлінің бөлінуін күшейтуге алып келеді. Симпатикалық нервтердің тітіркенуі, керісінше, асқазанның жиырылушылық қызметін баяулатады және асқазан секрециясын әлсіретеді. Афференттік талшықтар бұлшықетті қабықшада орналасқан сезімтал өрімді түзейді. Оның талшықтары нерв түйіндерінің, тегіс бұлшықеттерінің, дәнекер тіннің рецепторлық иннервациясын жүзеге асырады. Аш ішек Аш ішекте қоректік заттардың барлық түрлерінің – ақуыздар, майлар мен көмірсулардың химиялық қайта өңделуі жүреді. Ақуыздарды қорытуға қарапайым белоктарды ыдырататын энтерокиназа, киназоген және трипсин ферменттері, пептидтерді амин қышқылдарына дейін ыдырататын эрепсин (пептидазалардың қоспасы) және күрделі ақуыздар – нуклеопротеидтерді қорытатын нуклеаза қатысады. Көмірсулардың қорытылуы – амилаза, мальтаза, сахароза, лактоза және фосфатаза, ал майлардың қорытылуы – липаза ферменттері арқылы қамтамасыз етіледі. Аш ішекте сондай-ақ ақуыздардың, майлар мен көмірсулардың ыдырау өнімдерінің қан және лимфа тамырларына сіңірілу үрдісі жүзеге асады. Ішектер сонымен қатар механикалық қызмет атқарып, химусты каудальдық бағытта жылжытады. Бұл қызмет ішектердің бұлшықеті қабықшасының перистальтикалық жиырылуының арқасында орындалады. Арнаулы секреторлық жасушалар атқаратын эндокриндік қызмет биологиялық белсенді заттарды – серотонин, гистамин, мотилин, секретин, энтероглюкагон, холецистокинин, панкреозимин, және гастрин ингибиторын өндіруден көрінеді. Аш ішектің ұзындығы – 6-7 м. Ішектің ұзына бойына үш бөлімді ажыратады: ұзындығы 25—30 см болатын ұлтабар, аш ішектің 2/5 бөлімін құрайтын ащы ішек, қалған бөлімі - мықын ішек. Дамуы. Аш ішек эмбриогенездің 5-ші аптасында дами бастайды. Аш ішектің бүрлерінің, криптілерінің және дуоденальдық бездерінің эпителийі ішек энтодермасынан құралады. Жіктелудің алғашқы кезеңдерінде эпителий – бір қатарлы текшелі, одан соң – екі қатарлы призмалық болып келеді де, ақыры 7-8-ші аптада бір қабатты призмалық эпителий түзіледі. Эмбриональдық дамудың 8-9-шы аптасында бүрлер мен криптілер (тереңдемелер) пайда болады. Дамудың 20-24-ші аптасының ішінде айналмалы қатпарлар қалыптасады. Бұл кезге қарай дуоденальдық бездер де дамиды. 4-апталық ұрықтың ішек эпителийінің жасушалары әлі жіктелмеген және жоғары пролиферативтік белсенділікпен сипатталады. Эпителиоциттердің жіктелуі дамудың 6-12-ші аптасында басталады. Бағаналы (жиекшелі) эпителиоциттер пайда болады. Оларға резорбциялық бетті үлкейтетін микробүрлердің қарқынды дамуы тән. Гликокаликс эмбриондық кезеңнің аяғы – ұрықтық кезеңнің басына қарай жетіле бастайды. Бұл кезде эпителиоциттерде резорбцияның ультрақұрылымдық белгілері – везикулалардың, лизосомалардың, мультивезикулярлық және мекониальдық денешіктердің көп мөлшері байқалады. жүктеу/скачать 3.66 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|