Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрлігі


Лексиканың салалары мен түрлері



бет5/14
Дата09.05.2024
өлшемі1.04 Mb.
#500787
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   14
Ағылшын тілі сабағында лексикалық жаттығулар арқылы оқушылардың сөздік қорын молайту әдісі. (1)

1.2 Лексиканың салалары мен түрлері


Қолданылу аясы мен шеңберіне қарай лексика мынандай бірнеше салаларға бөлінеді:

  1. ауызекі сөйлеу тілі лексикасы;

  2. тұрмыстық лексика – күнделікті жиі қолданылатын аса қажетті, сондай-ақ халықтың тұрмыс-жағдайы, салт-сана, әдет-ғұрпына, өмір тіршілігіне қатысты сөздер.

  3. Кәсіби-жазбаша лексика – ғылыми әдебиетте, публицистикада, ресми іс-қағаздарында сөйлеудің кітаби стиліне байланысты.

  4. Ғылыми лексика – белгілі бір ғылым саласында қолданылатын тілдердегі сөздердің лексикасын айтамыз.

  5. Қоғамдық-публистикалық лексика – қоғамның өндірістік күштерінің алға жылжу сатысына байланысты қоғамда қолданылатын тілдің лексикасын айтады.

  6. Өндірістік-техникалық лексика – өндірістік – техникада және күнделікті тұрмыста жұмыс барысында қолданылатын сөздердің лексикалық қорын айтады.

  7. Ресми-іс қағаздары лексикасы – ғылыми-әдебиетте, публицистикада,

ресми-іс қағаздарында сөйлеу тілі стилдерінің қолданылуы.

  1. Аймақтық лексика – сол аймақтың тіліне ғана тән сөздердің лексикасы болып табылады.

  2. Әлеуметтік лексика;

  3. және т.б. деп те көптеген түрлерге бөлінеді.

Белгілі бір стильдік қабаттары мен қолданылу ерекшеліктеріне қарай тіл-тілдің лексикасы былайша топқа бөлінеді:

  1. Бейтарап – белгілі бір сөйлеу тіліне телінбеген сөздер тобы.

  2. Жалпылама – бұны кейде қарапайым лексика да деп атай береді. Ол ауызша сөйлеу тілінде де, жазбаша сөйлеу тілінде де бірдей қолданыла береді.

  3. Қарапайым – фамильярлық лексикамен де қоян-қолтық болады.

  4. Эмоционалды – тілдің эмоционалды бояулары мен құралдарын пайдалана отырып жасалған лексика.

  5. Экзотикалық – бір тілге кейбір басқа тілден енгенкірме сөздер, белгілі бір халықтың өзіне ғана тән ерекшеліктерін білдіретін сөздер жатады.

  6. Фамильярлық - Фамильярлық лексика – көбінесе ауызекі сөйлеу тіліне тән, кейде интимдік, икейде шолжаң, тым еркін, бөспе мағыналы лексика.

  7. Интернационалдық.

  8. Көтереңкі.

  9. Вульгарлық.

  10. Актив.

  11. Пассив деп те бөлінеді.[22; 10-11]

Тілдегі сөздер жалпы бола отырып, өмірдегі, айналадағы сан алуан құбылысты белгілейді, солардың атауы ретінде қызмет етеді: затты, сапаны, белгіні, іс-әрекетті т.б. білдіреді. Осындай ірі-ірі белгілеріне қарай тілдегі сөздерді әдетте, ірі-ірі үш топқа бөледі:

  1. атауыш сөздер; 2) көмекші сөздер; 3) аралық сөздер.

Атауыш сөздерге – зат есім, сын есім, сан есім, етістік, үстеу сияқты топтарға қатыстылар жатқызылады да, бұлар әрі дербес, әрі толық мағыналы сөздер деп аталады.
Екінші тобы – тілде жеке тұрғанда дербес мағынасы жоқ, атауыш сөздердің жетегінде жүріп, грамматикалық мағына білдіретін көмекші сөздер. Бұлар – сөз бен сөзді, сөз тіркестерін, сөйлем мен сөйлемді байланыстырып, дәнекерлеушілер: жалғаулықтар, септеуліктер, демеуліктер, көмекші сөздер, көмекші етістіктер, предлогтар.
Үшінші тобы – аралық немесе орынбасар сөздер. Бұл топқа әдетте, есімдіктер, сан есімдер, одағайлар жатады. Бұлар – заттың, я құбылыстың тікелей атауы емес, атаулардың орынбасарлары ғана.




Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   14




©dereksiz.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет