Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым Министрлігі Ы. Алтынсарин атындағы ұлттық білім беру Академиясы Әлемдік педагогикалық ой сана
жүктеу/скачать 0.72 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Ұғымдарды анықтауда жіберілетін қателіктер.
- Белгісізді белгісіздік арқылы анықтау.
| Генетикалық анықтамалар. Генетикалық анықтама – бұл заттың шығу тегі көрсетілетін анықтама. Мысалы геометриялық ұғымдар қатары мен шеңбер анықталады: «Шеңбер дегеніміз – жазықтықта орналасқан нүктелердің геометриялық орны».
Генетикалық тәсілмен алынған анықтамада жақын түбір және түрлік айырмашылықтар айқын көрсетіледі. Ұғымдарды анықтау – бұл қоршаған әлемді танудың табалдырығы. Бұл табалдырық заттар мен құбылыстарды терең танытуы үшін, қысқаша анықтама заттарды толықтай бейнелемейтінін еске ұстау керек. Осылайша, ұғымды анықтау – бұл анықталатын заттың басты және шынайы қасиеттерін қысқаша формада білдіру. Ұғымдарды анықтауда жіберілетін қателіктер. Педагог ұғымдарды анықтаудың ережелерімен қатар, оқу тәжірибесінде жіберілетін қателіктерді де білуі керек. Логикада басты 6 қателікті ажыратады: өлшемдік ережесінің бұзылуы (2 қателік), анықтамадағы тавтология, анықтамадағы шеңбер, белгісізді белгісіздік арқылы анықтау, анықтамаға ұғымның жоқ белгілерін енгізу. Ықшам анықтама мысалдары: 1). Молекулярлық құрылысы бар зат деп аталады. 2). Қозғалтқыш – электрлік энергияны механикалыққа айналдыратын машина. Ауқымды анықтама мысалдары: 1). Материя зат деп аталады. 2). Қозғалтқыш – машина. Тавтологияның мәні – зат өзі арқылы анықталады, тек тұжырымның сөздік формасы өзгереді. Тавтология оқушылар құрған анықтамаларда жиі байқалады. Мысалы, химия, физика сабағында оқушы келесі анықтаманы береді: «Жылу беруде алынатын немесе берілетін энергия ішкі энергия деп аталады», «Ішкі энергия дегеніміз – ішкі энергия», т.б. Анықтамадағы шеңбер оқушылардың жауабында сирек кездеседі, бірақ оқу және әдістемелік әдебиеттерде қателер байқалады. Ешкім оны байқамайды. Қателіктің мәні – бір ұғым өзге арқылы анықталады, ал бұл өзге – жаңа арқылы. Мысалы: «Айналу дегеніміз не?» – «Ось айналасындағы қозғалыс» – «Ось дегеніміз не?» – «Ол – айналасында айналым жүретін нүкте». Белгісізді белгісіздік арқылы анықтау. Бұл қателіктің мәні – ұғым белгілері белгісіз, әлі анықталмаған ұғым арқылы анықталады. Анықтамаға жоқ белгілерді енгізу. Ол жиі кездеседі. Мысалы, 6-сыныптың «Пружинді динамометр» ұғымын анықтауда былай дейді: «Бұл – пружина мен зәкірден тұратын құрал». Мұнда жоқ белгі – зәкір, түбір де дұрыс көрсетілмеген – «құрал». Ең жақын түбір – «динамометрді» алу керек. Мұғалім қандай да бір ұғымды анықтағанда, келесіні ескерген жөн: 1. Ұғымдар анықтамасы тек анықталатын заттар мен құбылыстардың жалпы және айрықша қасиеттерін бейнелейді. 2. Анықтаудың міндеті – зат немесе құбылыс туралы ұмытылған білімді қысқаша формада белгілеу. 3. Ұғымдар анықтамасы әрдайым өзгеріссіз қалмайды. жүктеу/скачать 0.72 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|