Азақстан республикасының Қоршаған ортаны қОРҒау министрлігі «еуразия су орталығЫ» Ғылыми-өндірістік бірлестік» акционерлік қОҒамы

Атырау облысы Ресей Федерациясы бар шекарада ел батыста орналастырған. Аудан 118, 6 мың км2, халықтың тығыздығын құрайды - 4 адам 1 км2ге. Облыстың аумақтарына 2 қала, 11 поселкелер, 184 ауылдарда болады. Тұрғындар көбiнесе облыстық Атырау қаланын орталығында дәурен сүредi.

Облысының ауа райы ыстық қурап қалған жаздыкүнi бейнеленедi, желдермен қатал қары аз қыстыгүнi. Облыстың аумақтары жартыны сор және сортаңды кешендер, сонымен бiрге Пескилерде орналасады. Шөл өсiмдiктерi бар шөл бурыл топырақтар басым болады. Облыстың аумақтары бойынша (Жайық ) Орал өзенi, (Жем ) Ембi, сағыздар ағады. Өзi облыстың iрi Көлдерi - (110, 5 км2) Индер.Түрiкменстанмен оңтүстiкте сыбайлас маңғыстау облысы 2, 2 адам халықтың тығыздығы бар 165, 6 мың км2 республиканың оңтүстiк-батысында және алылатын аудан 1 км2ге орналастырған. Облыстың аумақтарына 3 қалада болады

Түрiкменстанмен оңтүстiкте шектес Маңғыстау облысы 2, 2 адам халықтың тығыздығы бар 165, 6 мың км2 республиканың оңтүстiк-батысында және алылатын аудан 1 км2ге орналастырған. Облыстың аумақтарына 3 қала, 6 жұмыс поселкелерi, 49 ауылдарда болады. Облыстық орталық - Ақтау қаласы.

Тән континенттiк ауа райы және қатты желдер, жаз облыстар үшiн шаңды дауылдармен жиi жарысайды. Аумақтар көбiнесе бурыл топырақтарға жусанды - сораң шөлi, бұталы өсiмдiк өсiмдiктерi бар бөлiмшелерiмен шұғылданған.

Каспий маңындағы Қазақстан өлкесi бағалы биологиялық қорлар, түбегейлi минералды - шикiзат потенциалы және географиялық орналастырылудың ерекшелiктерiнiң есепке алуымен орналастырады экономикағана емес, елдiң сыртқы саясатында да тек қана маңызды стратегиялық мәндi алады.

Қай масштаб әлеуметтiк-экономикалық өрнектеулерi өлкеде экологиялық ахуалдың маңызды кедергiлерiне қабылдану емес дер кезiнде және бiрдей шаралардың жағдайында келтiре аладылуға күтiледi.

Басқа каспий маңындағы мемлекеттердiң үкiметтерiмен сонымен бiрге, тұрақтану және каспий маңындағы Қазақстан өлкесiндегi экологиялық ахуалдың жақсартуына арналған шаралардың қатарлары бiрқатар жылдар iшiнде iске асатын Қазақстан үкiметiмен. Теңiздiң айдынында көмiрсутек қорлардың жоспарлалатын кең ауқымды игеруi шарттарының әрбiрiнiң күштерiнiң каспий маңындағы мемлекеттер жеке атырау теңiзiнiң экологиялық күйi жақсартудың проблемасының шешiмiн табу үшiн жеткiлiксiз дегенмен.

Сондықтан, (Ислам Иран республикасы) Тегеран қаласында 2003 жылдың қарашасында каспий маңындағы елдермен 2006 жылдың 12 тамызы күшiне енетiн (Тегеран конвенциясы) Каспий теңiзiнiң теңiз ортасын қорғау жөніндегі негіздемелік конвенцияға қол қойылды.

Тегеран конвенциясы Қазақстанда №97-шi 2005 жылдың 13 желтоқсанындағын ҚР заңымен бекiтiлген. ҚР қоршаған ортаны қорғау министрлiгі Каспий теңiзiнiң теңiз ортасын қорғау жөніндегі негіздемелік конвенцияны iске асыруы бойынша кейбiр шаралар туралы №749 2007 жылдың 28 тамызындағы Қазақстан Республикасының Үкiметтерi қаулысымен Қазақстан аумағындағы конвенцияның жағдайларының орындау басқаратын ұлттық органмен анықталған.

Каспий маңындағы елдердiң қоршаған ортасының министрларының өтiнiшiне Тегеран конвенциясының тараптарының конференцияның үшiншi сессия қабылданған. (Қазақстан ) Ақтау қаласында болған 2011 жылдың тамызында, Тегеран конвенциясы бойынша Ұлттық жоспар әсерлерге әзiрлеудi маңыздылық болды және iске асыруға жеткiлiктi қаражаттарды ерекшелеудi қамтамасыз ету.

Тегеран конвенциясының тараптарының конференцияның үшiншi сессиясының осы шешiмiнiң орындаулары мақсатпен Қазақстандағы Каспий теңiзiнiң теңiз ортасын қорғау жөніндегі негіздемелік конвенцияны iске асыруы бойынша Ұлттық әрекеттер жоспарының (КІҰЖ) осы жобасын жасалды.

КІҰЖ жоба тараптардың барлығына мүдделестерiн бiрiктiру және күштердi үйлестiрудi негiзде каспий маңындағы Қазақстан өлкесiндегi экологиялық ахуалдың сауығуы бойынша өндiрудi және үйлесiмдi шаралардың iске асыруына бағытталған, соның iшiнде орталық және жергiлiктi басқару органдары, сектордың бөлiндiсi, қоғам, тағы басқа тараптардың халықаралық донорлары.

Әрекеттер Ұлттық жоспарындағы негiзгi екпiн табиғи ортаны қорғау және қор сақтаушы шаралардың Каспий маңындағы өлкесiнде және Каспий теңiзiнiң теңiз ортасын қорғау жөніндегі негіздемелік конвенцияны күшке енуiнiң табиғи қорларының жоспарлалатын масштаб игеруi шарттарындағы олардың тиiмдiлiгiнiң жоғарылатуларына мүмкiндiк туғызатын шаралардың орындауына нәтижелердi талдауға iстелген.

Экологиялық ахуалдың кедергiсi тұрғынның тұруы шартқа негативтi ықпалы тяды және медицина - өлкедегi демографиялық жағдайды. Пайда болатын экологиялық мәселелердiң қатарлары шарттардың нақтылы күйiнделер жағалаудағы елдердiң өзара әрекеттесуiнде негативтi сәуле түсе алғанын шекарааралық сипаты болады.

Ерекше Каспийдың Севернге өзендердiң Каспий ойшаң науаларының майда сулықпен және үлкен ықпалымен байланысты ерекше өте сезгiш сыртқы әсер табиғат жағдайларына орын алатынын асты сызылуы керек. Экосистемаға ластағыштарының ықпалы сондықтан бұл жерде сан рет теңiздiң бiр бөлiгi қалған жағдайлардаға қарағандасы күштiрек.

Өлкенiң негiзгi экологиялық мәселелерiнiң санына келесi жатқызуға болады.

1.1.1. Алауларда жолсерiк газдың өртеуi

Алаулардағы мұнайлы-газды кешеннiң кәсiпорындарының қызметтерi ар жағында әрдайым газ маңыздылау саны жаққан. Жолсерiк газдардың өртеуi осыған дейiн созылады. Алауларда ластайтын заттардың атмосферасына түсулер негiзгi көздi атырау облысында жолсерiк газдардың өртеуiнде (бұдан әрi Тшо) Тенгизшевройл ЖШСы болып табылады.

1.1.2. Кесек-кесек күкiрттiң жинауы

Каспий Қазақстан өлкесiндегi мұнай шығарулары дамытумен байланысты, кесек-кесек күкiрттiң жинауын мәселе, мұнайды олжаның болатын қосымша өнiмiмен пайда болды.

Ыза сулар, айнала күкiрттi карталардың күкiрт сутектiң деңгейiнiң бақылауының 11 датчиктерiнiң күйiне 205 бақылаушы ұңғымақтары күкiртте болатын айнала күкiрттi карталардың қоршаған ортаның күйiн барлау үшiн (Тшо ) Тенгизшевройл серiктестiгiмен қоршаған ортаға 12 станциялары орнатылған.

Тенгизшевройл серiктестiгiмен сақталған күкiрттiң көлемдерiнiң кiшiрейтуi және оның сатуларының көлемдерiнiң үлкеюi бойынша күштердi қатарды қолданады. Тшоның күштердiң осы уақытқасы бес күкiрттi карталар тоғыз тазалаған. 2008ден 2011 жылда Тшона дейiн 250 дерлiк миллион долларларды күкiрт бойынша iргелi жобаларға жыл сайын сату көлемi жоғарылатуға жалғастыра ерекшеледi. Оның олжасының деңгейiнiң достичнетiнiң күкiрттiң сатуларын деңгей жақында күтiледi.
1.1.3. Радиоактивтi қалдықтардың шаңдануының мәселелерi

Бұл мәселелер Қошқар қалдық қоймасымен байланған - Қошқар бытқылындағы Ақтау қаласы Манғыстауской облысының аумағында бағзы 60-шi жылдарындағы осы маңай жасалған ата - Каспий маңындағы тау-металлургиялық комбинаттың өндiрiсiнiң қалдықтарының уран туған жерiнiң өңдеуiнен складированиея үшiн атырау теңiзiнен 7-8 км қашықтықтағы ата.

Қалдық қоймадан Каспий теңiзiнiң қоршаған ортасына байбалам комбинаттың өндiрiстiк қызметiн төмендету артынан кеңес одағының ыдырауынан кейiн өткiрлендi, радиоактивтi элемент қағынған оның Түбiнiң кептiруiне келтiрген қалдық қоймаға комбинат лақтырып тасталатын суларын көлемi өйткенi қысқартты.

Қалдық қоймаға суын деңгей дәл қазiр қалалық канализациялық ғимараттар және Ақтау қаласының шағынаудандарының тазаланбаған тұрмыстық науаларынан сарқынды суды тастауын жолымен сүйейдi.

Мәселенiң мәнi радионуклидтер, ауыр метал есебiнен жел пылепереноса және болған басқа зиянды химиялық элементтер жабысып тұратын аумақтарға тарайтындығында.
1.2. Су ресурстарының ластануы
1.2.1. Теңіздің мұнаймен ластануы
Мұнай теңiздi ластау теңiздiң биологиялық ресурстары үшiн маңызды келеңсiз салдарына мүмкiн алып келсiн, бұлшықет ұлпасының жiктеуiне, қырылысының қабық балтырының птиц суда жүзетiн әлсiретуiне саны том және тағы басқалар.

Мұнай бұл ретте ерiтiлген мұнай ұңғымаларынан теңiзде мүмкiн кiргiзiлiлсiн, соттарда авариялық жағдайларды пайда болуда және мұнай құбырлары және тағы басқалар.

Елеулi жағалаудағы аумақтар атырау теңiзiнiң деңгейiн жоғарылаудан кейiн ерiтiлген болды, металлдық обсадкалар олардың үшiн бағзысын 60 – 80-шi годысына тағы теңiз суының агрессивтi свойствтарының шарттарын есептеу бұрғыланған мұнай ұңғымаларында болатын бөлiмше сан том сол, және саға. Ұңғының уақытымен теңiз маңызды ластану көздерде айналдырылды.

Өз үлкенi қауiп-қатер танкер мұнайдың құйылулары апаттардың нәтижесiнде болып көрiнедi немесе мұнай құбырлары. Бәрi теңiз апаттарында мұнаймен түйiспе сайысшы ширақ бiтедi және жағдай болжамсыз, апатты мiнездi төселедi. Ең құртатын жағалау жолақ тиетiн теңiз апаттардың экологиялық зардаптарын болып көрiнедi.

Мұнай құбырларында мұнайдың құйылуларының пайда болуын тәуекел апаттарда және теңiз туған жер Қашаған жүйесiн нефтегазотранспортной дамумен байланыста танкерлердiң апаттарында кенет үлкеедi. Қалай құртатын бейненi еңмен теңiз мұнай шығаруды тәжiрибе, мұнайдың көрсет балыққа әрекет жасайды, физиологиялық өзгерiстер, стресс жағдайларында болады, айырбастау процестерiн бұзады.
1.2.2. Ағынды суларды тұндырғыш «Шiрiк арқалық»

Атыраудың Каспий теңiзiнiң потенциалдық көз ластануы тұндырғыш қалдық суларды болып көрiн «Шiрiк арқалық» қалаға бiрi. Тұндырғыш сүзiлу алаңдарда осы уақытқа м3 күштi ластанған сұйық қалдықтар 50 шақты 70 миллион жиналды. Қалдық сулардағы хлоридтар, аммонийдың тұздары, сульфаттар, (мыс, цинк, хром) ауыр металдарды биiк шоғырлануда болады. Қалдық сулардағы мұнай өнiмдерiнiң шоғырлануы 200 дейiн, фенол 20мен 80мен аралығындағы құрайды. Каспий теңiз су көтерiлудiң нәтижесiнде деңгейi тұндырғышқа қабаттастырыла (10 кмге дейiн) жақындады. Тұндырғыштан теңiзге дейiн қашықтық айдау уақытында 3 – 4 кмге дейiн қысқартады. Каспий теңiзiне бұл сулар дәл тигiзудiң жағдайында маңызды экологиялық зардаптар мүмкiн.

Орал өзен Ресей Федерациясы шегiнде ; комбинаты –Уральскийi никелi оңтүстiк ; мұнай өңдеу зауыт металлургиялық комбинаты Орлық – Халиловскийi ; Орынбор мұнай өңдеу зауыт сандары том нефтехимиялық саланың объектiлерiнiң өнеркәсiптiк науаларымен кiрлейдi: Орлық.

Маңызды ластану тағы басқа қосылудың хром, қарағайлы тоғай болатын тағы басқа кәсiпорындардың хром қосындыларын Ақтөбелiк зауыттың науа қабылдайтын Елек өзен Орал өзенге кiргiзедi.

Тысқары Оралының өзенiнiң кiрлететiн веществтерiн шекарааралық тасымалдауы экологиялық құрайтын, өзiме болады да Қазақстанының аралығында достық қарым-қатынастарының шарт мемлекетаралық кернеулiктiң элементi, және Ресейiмен қазiргi уақытта күштi емес көрiнетiн

Өткiзiлген ғылыми зерттеулердiң барлық түрлердiң популяцияларындағы шоқыр мекиендердi санның жас құрылым рыб, қысқартуы өлшемдi – салмақ көрсеткiштер, бұзу төмендету белгiленген көрсеттi. Бұл өзгерiстер әсiресе өткiр – шоқырдың шоқыр рыбтарын ең көп түрде айқындалды. Жыныстық ерекшелiк табылған. Зоологиялық ұзындықтың мағыналарына арналған iшiнде Орал популяциясының мекиенi және салмақ шегесiз жасалған жыныстың жетiлу, ерте өлiм-жiтiмiн олардың бұрынырақ бiлдiретiн сенiмдi iрiрек.

Биологиялық ресурстарды қатты қысқарту есептей, Н Қазақстан Назарбаев шоқыр, президентi сан том.Ал. (Әзiрбайжан ) 2010 года г.Баку қаласы каспий маңындағы елдердi қарашада государств саммитте бас шоқыр атырау теңiздерiне ауланымына тоқтату туралы бастамамен сөз сөйледi. Бастама бұл каспий маңындағы елдермен қазiргi уақытта интенсивтi түрде көп iстейдi.

Санның төмендетуi байқалады және арасында басқа кәсiпшiлiк жануар, Каспий итбалықтардың саны том.

Кейбiр бөлiмшелерге Атырау және жағалық сызық Маңғыстау облыстарын түбiне қарай жылжытып қой аса кептiр қарағанда 70 кмге, аса миллион гектарлар ерiтiлген бол кептiр, 7 мұнай кенiштер, (700 қолданыстағы ұңғыларға дейiн) туған жерлерi тағы басқалардың ұңғылары 1400 шақты бұрғыланған бұрын тағы 30 шақты, ең iрi – теңiз, Қаламқас, Қаражанбас сан том және құбырларды 800 км, су басудың түзуiн қорқытумен болады. Көтерiлудiң нәтижесiнде Каспийдың деңгейi құрылымдар, қолданыстағы мұнай кәсiптерi, құбырлардың береговоелерiн су басу артынан оның су қоймасысының ластануын маңызды көбеюге әкелдi және басқа экологиялық қауiптi объектiлер. Қазiргi уақытта ерiтiлген ұңғылардан мұнайдың Каспийын ластану мұнай кәсiптерiнен ортақ ластануды үштен бiр дерлiк ендi құрайды.

Едәуiр бөлiк табиғи жем жайылымдардың теңiз деңгейiнiң жоғарылауы артынан сельхозоборотадан шықты. Су басу аймақта 1978ден 1996 жж дейiн кезеңге ауылшаруашылық жайылымдардың гасы 1 миллионнан артық көрсеттi. Табиғи жем жайылымдарының пайдалану қиындалған 800 шақты мың гасының сгонно – айдағыш оқиғалары артынан одан басқа.

Теңiз деңгейiнiң жоғарылауынан зиян бар бағалар бойымен теңге 31, 4 миллиардты жыл сайын құрайды.

Халықтың денсаулығына шөлденудiң процестерiн әсер қоршаған ортаның шарттары ортақ өмiр деңгейiнiң құлауы арқылы, сонымен бiрге нақты нашарлау арқылы үдетедi. Аридизации процесс, табиғи средтердi микроэлементтiк құрамда өзгерiстермен бiрiгiп, өзгерiске вирустық әсер етедi және адамның микробты ортасы. Бұл санитарлық – эпидемиологиялық жағдайды қырқыстырады. Шөлдену аймақтарындағы тiршiлiк ортаның факторларын кешеннiң әсерi хромосомалық өзгерiскен мұндай сияқтыларды шығарады.

1. шарт күрделi табиғи-климаттық (шөл, жартылай шөл, ауа райының қатты континенттiгi)

2. Жел және почв судан бүлiну, тұздалу

3. Теңiз деңгейiнiң тербелiсi және периодсыз желқума құбылыстар.

Жасандысы:

1. тарихи ластанулары және екiншi әсер олардың (өткен жылдар)

2. Тазарту бойымен қолданылатын технологияларды кемелiне жетпеген және кiрлететiн заттардан тазарту

3. Экологиялық жағдайға бақылаудың жүйесiн кемелiне жетпеген

4. Тиiмдi дерек беру, үйрету жүйенiң жоқтығы және қоршаған ортаны қорғаудың сұрақтарында қоғамның тартуы.
2.2. Каспий теңiзiнiң ластануын басқы себеп
1. Каспий теңiзiнiң су қоймасысы көз тарихи ластануларын орналастырылу маң

2. (су басу, желқума құбылыс, топырақ водтарды деңгей, желдiң әсерiн көтерiлу) фактор табиғи-климаттық әсерге қатысты екiншi ластануды

3. Өзеннiң сулардың теңiзде кiрлететiн заттарды тасымалдау

4. Теңiздiң тұйықтығы - өздiгiнен тазарту мүмкiндiктерi шектеулi және, нәтижеде, ластанудың потенциалдық қорлануы

5. Жүргiзудiң нәтижесiнде теңiз мұнай операциялардың теңiздi ластаудың тәуекелдерiн шельф аймағында көбею

6. Кемелiне жетпеген қолданыстағы нормативтiк - құқықты құжаттар

7. Табиғат қорғау заңнаманың бұзуы
2.3. Әртүрлi тiршiлiктiң қысқартуын басқы себеп
1. Мекендеудiң аймақтарының азғындауы және жемшөп қордың қысқартуы

2. Орал, Қиғаштың ө лайлану және балықтар уылдырық шашуға өту шарттарын нашарлау

3. Тiрi қалу төменгi деңгей шоқыр жасар және бас тоғандарда балық өлiмі

4. Миграциялы бекiтуiрек балықтың бұзу, итбалықтар, құстар және жер бетiндегi жануар

5. Шығарудың жеткiлiксiз көлемi шоқыр теңiзде жасар, көпшiлiктiң жанында кезеңге бұл қырылған шығарудың жетiлмеген технологиясы теңiзде

6. Тауарлық шоқыр өсiру шаруашылығының жоқтығы

7. Мемлекеттiк бақылаудың селiсiм жүйесiн жоқтық және биоресурстарды басқарудың тиiмсiздiгi

8. Ғылыми зерттеулердi жеткiлiксiздiк және келiсiлген халықаралық зерттеулердi әзiрлемелер, жоқтық және бағдарлама

9. Табиғат қорғау заңнаманың бұзуы

10. Кемелiне жетпеген бол заң шығарушы және биоресурстарды қорғаныс бойымен нормативтiк құжат және теңiздiң жағалаудағы аймағы

11. Жеткiлiксiздiк ерекше қорғаудағы табиғи аумақ

12. Теңiздiң биологиялық ресурстарын тиiмдi пайдалану бойымен толық масштабты халықаралық келiсiмдердi жоқтық

13. Бөгде түрлердi (мекендеушілер) басып кiру және жоқтық олармен күреске өлдi

14. Браконьерлiктiң деңгейi, бақылаудың тиiмсiз жүйесi өте биiк және сақтап қалу бойымен браконьерлiктiң бұлтартпауы, әлсiз заң шығарушы база және жазаға. Сыртқы браконьерлермен күрестiң тиiмсiз шекаралық әрекетi.

2. Болжауға, пiшiндеу бойымен жүйенiң жоқтығы және Каспий орналасқан мұнайлы-газды кешендердiң объектiлерiнде өнеркәсiптiк апаттардың техникалық тәуекелдерiнiң бағасына және жағалық аймақ жағалай кептiр

3. Каспий теңiзiнiң қазақстандық секторы объектiлерiнде мұнай операцияларды қауiпсiз жүргiзуге тиiмдi бақылау үшiн мемлекеттiк инспекторларды жеткiлiксiз штат.

4. Мұнай-газ теңiз кешенi объектiлерiнде қауiптi өнеркәсiптiк қызметтiң бақылауының жетiлмеген жүйесi.

5. Теңiздегi мұнай операция қауiпсiз жүргiзу бойымен (техникалық регламенттер ) нормативтiк құқықтық актiлердi жеткiлiксiз көлем.

6. Ғылыми зерттеулердi жеткiлiксiздiк және ескертудiң төңiрегiдегi әзiрлемелерi және көпке өнеркәсiптiк апаттарды жою және Қазақстан Республикасы сутағандары.

Бағытталған мемлекеттiк органдардың күштерiн шоғырлануды, секторының бөлiндiсiнде ұлттық жоспар және аймағын негiзгi экологиялық проблемаларын шешiмi бойымен қоғамы және мақсаттарды анықталынған есептеу және Қазақстанның негiзгi программалық құжаттарын және халықаралық келiсiм-шарт арналған елдiң міндеттері, Каспий теңiзiнiң теңiз ортасын қорғаныс жөніндегі негіздемелік конвенция.

Ұлттық жоспар мақсатқа жету бағыттардың келесi бағыттарына күштердi шоғырлану арқылыны жүзеге асырылады:

Ластанудың тәуекелiнiң төмендетуi және Каспий теңiзiнiң экожүйесiн күйдiң жақсартуы үшiн негiздiң жасауы

Сақтау үшiн негіз жасау және баланс жасалған пайдалану биологиялық және Каспий теңiзiнiң көрiнiс әр түрлiлiгi және онының жағалаудағы аймағы

Қамтамасыз ету кешендi және Каспий теңiзiнiң жағалаудағы аймағын орнықты пайдалану

Каспий теңiзi қоршаған орта басқаруда жағалаудағы аймақты халықтың қатысуын қамтамасыз ету

Ұлттық жоспардың әрекеттерi басым бағыт кешеннiң орындауы табиғи ортаны қорғау ескер өлдi және ластану деңгейдiң кезеңдi төмендетуi, тарихи ластануларды жоюды, биологиялық әр түрлiлiктiң сақтауы, қамтамасыз ету кешендi ескередi және жағалаудағы аймақты орнықты пайдалану.

Қойылған міндеттерді өткiзу бiрнеше кезеңдерде белгiлейдi. Бастапқы кезең, ең жақын үш (2012 – 2014 жж) ж, аймақта экологиялық жағдайды тұрақтану арналған нақты басты әрекеттердi жүзеге асыруды белгiлейдi. (2014 – 2020 жж ) келесi жылдға жасауға жорию және Каспий теңiзiнiң қазақстандық секторының экологиялық қауiпсiздiктiң қамтамасыз етуiнiң басты мәселелерiн түбегейлi шешiм бағытталған болашақ жобаларды қатар iске асыру.

Мақсат және Ұлттық жоспардың мiндетi басымдылық Мемлекеттiк сәйкес келедi және ҚОҚМ, ЭМРМ, АШМ, ККМ салалық бағдарламаларға, сонымен бiрге дамудың програмы басымдылық жеке алғанда Атырау және Маңғыстау облыстары.

Ұлттық жоспардың өткiзуi келесi бағыттар бойымен жүзеге асырылады:

3.1. Ластанудың тәуекелiнiң төмендетуi және атырау теңiзiнiң экожүйесiн күйдiң жақсартуы үшiн негiздiң жасауы, сан том:

Осы басым бағыт келесі міндеттерді шешуді қажет етеді:

Сақтап қалу және Каспий теңiзiнiң теңiз ортасын ластанудың төмендетуi жер бетiндегi көз

Сақтап қалу және мұнаймен теңiздi ластаудың төмендетуi, сонымен бiрге кемелерден теңiз ортаны ластану

Бақылаудың тиiмдi жүйесiн жасау және Каспий теңiзiнiң теңiз ортасын ластанудың бақылауы.

Сақтау үшiн негіз жасау және баланс жасалған пайдалану биологиялық және Каспий теңiзiнiң көрiнiс әр түрлiлiгi және онының жағалаудағы аймағы

Шеңберiнде осы басым бағыт келесi мiндеттер шешуге керек:

Қалпына келтiру азғынданған су және жағалаудағы экожүйелер, жайып семiртудiң орны және балық уылдырық шашатын жерлерi, сонымен бiрге мекендеудiң орны кәсiпшiлiк жануар

Сақтау үшiн тиiмдi жүйенi жасау және атырау теңiзiнiң биологиялық ресурстарын баланс жасалған пайдалану, биологиялық және онының жағалаудағы аймағын көрiнiс әр түрлiлiгi

Бақылаудың жүйесiн әбден жетiлдiру биологиялық және Каспий теңiзiнiң көрiнiс әр түрлiлiгi және онының жағалаудағы аймағы.

Қамтамасыз ету кешендi және Каспий теңiзiнiң жағалаудағы аймағын орнықты пайдалану

Осы басым бағыт келесi мәселелердің шешуін қажет етеді:

Бойымен шарттарды жақсарту кешендi және Каспий теңiзiнiң жағалаудағы аймағын орнықты пайдалануға

Азғынданған жағалаудағы аумақтарды қалпына келтiру.

Каспий теңiзi қоршаған орта басқаруда жағалаудағы аймақты халықтың қатысуын қамтамасыз ету

Әрекеттердi бұл басым бағыттың мiндетi мәселелердің шешуін ескередi:

Нормативтiк - заңға сүйенген базаны әбден жетiлдiру

Азаматтық қоғамды хабарлы болудың жоғарылауы

Каспий теңiзi бойымен табиғи ортаны қорғау қызметiнде азаматтық белсендiлiктi ынталандыру

Қорғаныста азаматтық қоғамды потенциалдың ұзартуы және Каспий теңiзiнiң қоршаған ортаның қалпына келтiру.