- Ҳадиси Имом Ҳасан (Алайҳис салом)

4- Аҳодиси Зайд ибни Арқам

Лозим ба ёдоврист, ки Абӯтуфайл, ки ин ҳадисро аз Зайд ибни Арқам ривоят карда, худ саҳоба аст ва қабл аз ба пирӣ расидани Зайд ибни Арқам ӯро дида ва ин ҳадиси шарифро аз ӯ ривоят кардааст. Бинобар ин, алфози ривоёти ӯ дақиқтар аз дигарон дар китобҳои ҳадисӣ сабт шудааст, ки акнун ба тартиб бо онҳо ошно мешавем.

1- Аҳодиси Абӯтуфайл аз Зайд ибни Арқам

Ибни Касир чунин нақл кардааст: Зайд ибни Арқам мегӯяд: Вақте Паёмбар (Саллаллоҳу алайҳи ва олиҳ) аз Ҳаҷҷатул видоъ баргаштанд ва вориди Ғадири Хум шуданд, дастур доданд то маконе барои хутба ва суханронӣ омода шуд. Сипас (барои суханронӣ) бахоста фармуданд: Гӯё ман (ба охират) даъват шудам ва қабул кардам. Ман байни шумо ду чизи боарзиш мегузорам, ки яке бузургтар аз дигарӣ аст. (Ва он ду иборат мебошанд аз:) Китоби Худо ва Аҳли Байтам. Пас диққат дошта бошед, ки баъд аз ман бо ин ду чӣ хоҳед кард ва он ду ҳаргиз аз ҳам ҷудо намешаванд то ин ки дар сари ҳавз бар ман ворид шаванд.

Сипас фармуданд: Худо мавлои ман аст ва ман мавлои ҳар мӯъмин ҳастам. Сипас аз дасти Алӣ гирифта фармуданд: Ҳар ки ман мавлои ӯ бошам, ин (Алӣ) низ мавлои ӯст. Худоё! Дӯст бидор ҳар касеро, ки Алиро дӯст дорад ва душман бидор ҳар касеро, ки Алиро душман дорад!

Абӯтуфайл мегӯяд: Ба Зайд гуфтам: Ин ҳадисро ту аз Паёмбар (Саллаллоҳу алайҳи ва олиҳ) шунидӣ? Гуфт: Ҳар ки дар он ҷо ҳузур дошт, бо ду чашмаш он ҳазратро дид ва бо гӯшҳояш ин ҳадисро шунид.¹

Ибни Касир мегӯяд: Ин ҳадисро танҳо Насоӣ ривоят карда ва устоди мо Заҳабӣ онро саҳеҳ донистааст.

Ин ҳадисро Ибни Абиосим бо санади дигар ривоят карда ва санади он низ саҳеҳ аст.

Абўтуфайл аз Зайд ибни Арқам ривоят карда, ки гуфт: Вақте Паёмбар (Саллаллоҳу алайҳи ва олиҳ) аз Ҳаҷҷатул видоъ баргаштанд, дар Ғадири Хум фуруд омада дастур доданд то макони кушод ва бузурге омода карда шуд. Сипас фармуданд: Гӯё ман (ба охират) даъват шудам ва қабул кардам. Ман байни шумо ду чизи боарзиш мегузорам, ки яке бузургтар аз дигарӣ аст. (Ва он) китоби Худо ва Аҳли Байтам ҳастанд, пас диққат дошта бошед, ки баъд аз ман бо он ду чӣ хоҳед кард ва он ду ҳаргиз аз ҳам ҷудо намешаванд то ин ки дар сари ҳавз бар ман ворид шаванд.

Сипас фармуданд: Худо мавлои ман аст ва ман мавлои ҳар мӯъмин ҳастам. Сипас аз дасти Алӣ гирифта фармуданд: Ҳар ки ман валии ў бошам, пас ин (Алӣ) низ валии ӯст. Худоё! Дўст бидор ҳар касеро, ки Алиро дўст дорад ва душман бидор ҳар касеро, ки Алиро душман дорад!

Абӯтуфайл мегӯяд: Ба Зайд гуфтам: Ин ҳадисро ту худ аз Паёмбар (Саллаллоҳу алайҳи ва олиҳ) шунидӣ? Гуфт: Ҳар ки дар он ҷо ҳузур дошт, бо ду чашмаш он ҳазратро дид ва бо гӯшҳояш ин ҳадисро шунид.¹

Санади ин ҳадис комилан саҳеҳ аст.

3- أخبرنا محمد بن المثنى قال: حدثني يحيى بن حماد قال: حدثنا أبو عوانة عن سليمان قال: حدثنا حبيب بن أبي ثابت عن أبي الطفيل عن زيد بن أرقم قال: لما رجع رسول الله صلى الله عليه ( و آله ) و سلم عن حجة الوداع ونزل غدير خم أمر بدوحات فقممن ثم قال كأني قد دعيت فأجبت إني قد تركت فيكم الثقلين أحدهما أكبر من الآخر: كتاب الله و عترتي أهل بيتي. فانظروا كيف تخلفوني فيهما فإنهما لن يتفرقا حتى يردا علي الحوض. ثم قال: إن الله مولاي وأنا ولي كل مؤمن ثم أخذ بيد علي فقال: من كنت وليه فهذا وليه اللهم وال من والاه و عاد من عاداه! فقلت لزيد: سمعته من رسول الله صلى الله عليه ( و آله ) و سلم؟ فقال: ما كان في الدوحات أحد إلا رآه بعينيه و سمعه بأذنيه.

Абўтуфайл аз Зайд ибни Арқам ривоят карда, ки гуфт: Вақте Паёмбар (Саллаллоҳу алайҳи ва олиҳ) аз Ҳаҷҷатул видоъ баргаштанд, дар Ғадири Хум фуруд омада дастур доданд то макони кушод ва бузурге омода карда шуд. Сипас фармуданд: Гӯё ман (ба охират) даъват шудам ва қабул кардам. Ман байни шумо ду чизи боарзиш мегузорам, ки яке бузургтар аз дигарӣ аст. (Ва он) китоби Худо ва Аҳли Байтам ҳастанд, пас диққат дошта бошед, ки баъд аз ман бо он ду чӣ хоҳед кард ва он ду ҳаргиз аз ҳам ҷудо намешаванд то ин ки дар сари ҳавз бар ман ворид шаванд.

Сипас фармуданд: Худо мавлои ман аст ва ман мавлои ҳар мӯъмин ҳастам. Сипас аз дасти Алӣ гирифта фармуданд: Ҳар ки ман валии ў бошам, пас ин (Алӣ) низ валии ӯст. Худоё! Дўст бидор ҳар касеро, ки Алиро дўст дорад ва душман бидор ҳар касеро, ки Алиро душман дорад!

Абӯтуфайл мегӯяд: Ба Зайд гуфтам: Ин ҳадисро ту худ аз Паёмбар (Саллаллоҳу алайҳи ва олиҳ) шунидӣ? Гуфт: Ҳар ки дар он ҷо ҳузур дошт, бо ду чашмаш он ҳазратро дид ва бо гӯшҳояш ин ҳадисро шунид.¹

Абўтуфайл аз Зайд ибни Арқам ривоят карда, ки гуфт: Вақте Паёмбар (Саллаллоҳу алайҳи ва олиҳ) аз Ҳаҷҷатул видоъ баргаштанд, дар Ғадири Хум фуруд омада дастур доданд то макони кушод ва бузурге омода карда шуд. Сипас фармуданд: Гӯё ман (ба охират) даъват шудам ва қабул кардам. Ман байни шумо ду чизи боарзиш мегузорам, ки яке бузургтар аз дигарӣ аст. (Ва он) китоби Худо ва Аҳли Байтам ҳастанд. Пас диққат дошта бошед, ки баъд аз ман бо он ду чӣ хоҳед кард ва он ду ҳаргиз аз ҳам ҷудо намешаванд то ин ки дар сари ҳавз бар ман ворид шаванд.

Сипас фармуданд: Худо мавлои ман аст ва ман мавлои ҳар мӯъмин ҳастам. Сипас аз дасти Алӣ гирифта фармуданд: Ҳар ки ман валии ў бошам, пас ин (Алӣ) низ валии ӯст. Худоё! Дўст бидор ҳар касеро, ки Алиро дўст дорад ва душман бидор ҳар касеро, ки Алиро душман дорад!

Абӯтуфайл мегӯяд: Ба Зайд гуфтам: Ин ҳадисро ту худ аз Паёмбар (Саллаллоҳу алайҳи ва олиҳ) шунидӣ? Гуфт: Ҳар ки дар он ҷо ҳузур дошт, бо ду чашмаш он ҳазратро дид ва бо гӯшҳояш ин ҳадисро шунид.¹

Ровиёни ин санад низ ҳама сиқа ва ин санад саҳеҳ аст, вале дар ин санад иштибоҳ сурат гирифта. Саҳеҳ ин аст, ки Нисоӣ ин ҳадисро аз Муҳаммад ибни Мусанно ва ў аз Яҳё ибни Ҳаммод ривоят карда, вале дар баъзе чопҳо ин ду ровиро ба Аҳмад ибни Мусанно ва Яҳё ибни Маоз табдил кардаанд.

Абўҷаъфари Таҳовӣ чунин ривоят кардааст:

Абўтуфайл аз Зайд ибни Арқам ривоят карда, ки гуфт: Вақте Паёмбар (Саллаллоҳу алайҳи ва олиҳ) аз Ҳаҷҷатул видоъ баргаштанд, дар Ғадири Хум фуруд омада дастур доданд то макони кушод ва бузурге омода карда шуд. Сипас фармуданд: Гӯё ман (ба охират) даъват шудам ва қабул кардам. Ман байни шумо ду чизи боарзиш мегузорам, ки яке бузургтар аз дигарӣ аст. (Ва он) китоби Худо ва Аҳли Байтам ҳастанд. Пас диққат дошта бошед, ки баъд аз ман бо он ду чӣ хоҳед кард ва он ду ҳаргиз аз ҳам ҷудо намешаванд то ин ки дар сари ҳавз бар ман ворид шаванд.

Сипас фармуданд: Худо мавлои ман аст ва ман мавлои ҳар мӯъмин ҳастам. Сипас аз дасти Алӣ гирифта фармуданд: Ҳар ки ман валии ў бошам, пас ин (Алӣ) низ валии ӯст. Худоё! Дўст бидор ҳар касеро, ки Алиро дўст дорад ва душман бидор ҳар касеро, ки Алиро душман дорад!

Абӯтуфайл мегӯяд: Ба Зайд гуфтам: Ин ҳадисро ту худ аз Паёмбар (Саллаллоҳу алайҳи ва олиҳ) шунидӣ? Гуфт: Ҳар ки дар он ҷо ҳузур дошт, бо ду чашмаш он ҳазратро дид ва бо гӯшҳояш ин ҳадисро шунид.¹

Таҳовӣ мегўяд: Санади ин ҳадис саҳеҳ ва ҳеҷ як аз ровиёни он таъна нашудаанд ... Ҳамоно ин ҳадис аз Саъд ибни Абиваққос низ ривоят шудааст

6- حدثنا أبو مسعود الرازي حدثنا زيد بن عوف حدثنا أبو عوانة عن الأعمش، عن حبيب بن أبي ثابت عن أبي الطفيل عن زيد بن أرقم قال: لما رجع رسول الله صلى الله عليه ( و آله ) و سلم من حجة الوداع كان بغدير خم قال: كأني قد دعيت فأجبت وإني تارك فيكم الثقلين أحدهما أكبر من الآخر كتاب الله و عترتي فأنظروا كيف تخلفوني فيهما ولن يتفرقا حتى يردا علي الحوض. وإن الله مولاي وأنا ولي المؤمنين ثم أخذ بيد علي رضي الله عنهما فقال: من كنت وليه فعلي وليه. فقال: أنت سمعت هذا من رسول الله صلى الله عليه ( و آله ) وسلم؟ فقال: ما كان في الركاب إلا قد سمعه بأذنيه و رآه بعينيه. قال الأعمش: فحدثنا عطية عن أبي سعيد بمثل ذلك.

Абўтуфайл аз Зайд ибни Арқам ривоят карда, ки гуфт: Вақте Паёмбар (Саллаллоҳу алайҳи ва олиҳ) аз Ҳаҷҷатул видоъ баргаштанд, дар Ғадири Хум буданд, ки фармуданд: Гӯё ман (ба охират) даъват шудам ва қабул кардам. Ман байни шумо ду чизи боарзиш мегузорам, ки яке бузургтар аз дигарӣ аст. (Ва он) китоби Худо ва Аҳли Байтам ҳастанд, пас диққат дошта бошед, ки баъд аз ман бо ин ду чӣ хоҳед кард ва он ду ҳаргиз аз ҳам ҷудо намешаванд то ин ки дар сари ҳавз бар ман ворид шаванд.

(Сипас фармуданд): Худо мавлои ман аст ва ман мавлои ҳар мӯъмин ҳастам. Сипас аз дасти Алӣ гирифта фармуданд: Ҳар ки ман мавлои ӯ бошам, пас ин (Алӣ) низ мавлои ӯст.

Абӯтуфайл мегӯяд: Ба Зайд гуфтам: Ин ҳадисро ту худ аз Паёмбар (Саллаллоҳу алайҳи ва олиҳ) шунидӣ? Гуфт: Ҳар ки дар он ҷо ҳузур дошт, бо ду чашмаш он ҳазратро дид ва бо гӯшҳояш ин ҳадисро шунид.

Аъмаш мегўяд: Атия аз Абўсаиди Худрӣ низ мисли инро ба мо ривоят кард.¹

Ровиёни ин санад низ ҳама сиқаанд ва ин санад саҳеҳ мебошад.

Зайд ибни Арқам мегўяд: Вақте Паёмбар (Саллаллоҳу алайҳи ва олиҳ) аз Ҳаҷҷатул видоъ баргаштанд, дар Ғадири Хум фуруд омада дастур доданд то макони кушод ва бузурге омода карда шуд. Сипас барои эроди хутба бархоста фармуданд: Гӯё ман (ба охират) даъват шудам ва қабул кардам. Ман байни шумо ду чизи боарзиш мегузорам: яке китоби Худо ва (дигарӣ) Аҳли Байтам ҳастанд, пас диққат дошта бошед, ки баъд аз ман бо ин ду чӣ хоҳед кард. Он ду ҳаргиз аз ҳам ҷудо намешаванд то ин ки дар сари ҳавз бар ман ворид шаванд.

Сипас фармуданд: Худо мавлои ман аст ва ман мавлои ҳар мӯъмин ҳастам. Сипас аз дасти Алӣ гирифта фармуданд: Ҳар ки ман валии ў бошам, пас ин (Алӣ) низ валии ӯст. Худоё! Дўст бидор ҳар касеро, ки Алиро дўст дорад ва душман бидор ҳар касеро, ки Алиро душман дорад!

Абӯтуфайл мегӯяд: Ба Зайд гуфтам: Ин ҳадисро ту худ аз Паёмбар (Саллаллоҳу алайҳи ва олиҳ) шунидӣ? Гуфт: Ҳар ки дар он ҷо ҳузур дошт, бо ду чашмаш он ҳазратро дид ва бо гӯшҳояш ин ҳадисро шунид.

Аъмаш мегўяд: Атия аз Абўсаиди Худрӣ низ мисли инро ба мо ривоят кард.²

Ровиёни ин санад низ ҳама сиқа ва ин санад низ саҳеҳ аст.

Зайд ибни Арқам мегӯяд: Паёмбар (Саллаллоҳу алайҳи ва олиҳ) чун аз Ҳаҷҷатул видоъ баргаштанд ва вориди Ғадири Хум шуданд, дастур доданд то маконе барои хутба ва суханронӣ омода шуд. Сипас (барои суханронӣ) бархоста фармуданд: Гӯё ман (ба охират) даъват шудам ва қабул кардам. Ман байни шумо ду чизи боарзиш мегузорам, ки яке бузургтар аз дигарӣ аст. (Ва он) китоби Худо ва Аҳли Байтам ҳастанд, пас мувозиб бошед, ки баъд аз ман бо ин ду чӣ хоҳед кард. Он ду ҳаргиз аз ҳам ҷудо намешаванд то ин ки дар сари ҳавз бар ман ворид шаванд.

Сипас фармуданд: Худо мавлои ман аст ва ман мавлои ҳар мӯъмин ҳастам. Сипас аз дасти Алӣ гирифта фармуданд: Ҳар ки ман мавлои ӯ бошам, пас ин (Алӣ) низ мавлои ӯст. Худоё! Дӯст бидор ҳар касеро, ки Алиро дӯст дорад ва душман бидор ҳар касеро, ки Алиро душман дорад!

Абӯтуфайл мегӯяд: Ба Зайд гуфтам: Ин ҳадисро ту худ аз Паёмбар (Саллаллоҳу алайҳи ва олиҳ) шунидӣ? Гуфт: Ҳар ки дар он ҷо ҳузур дошт, бо ду чашмаш он ҳазратро дид ва бо гӯшҳояш ин ҳадисро шунид.²

Ровиёни ин санад низ ҳама сиқаанд ва санади ин ҳадис саҳеҳ мебошад.

Табаронӣ ин ҳадисро бо ду санад ривоят карда ва як санади он саҳеҳ аст ва дар санади дуюм Саид ибни Абдулкарим аст, ки Аздӣ ўро матрук дониста, вале Абўҳотам ҷарҳе дар мавриди вай анҷом надодааст.

Паёмбар (Саллаллоҳу алайҳи ва олиҳ) фармуданд: Ман ба шумо пешӣ мегирам ва шумо дар сари ҳавз бар ман ворид хоҳед шуд... Пас бубинед, ки дар бораи Сақалайн чӣ хоҳед кард? Марде бархосту гуфт: Эй Расули Худо, Сақалайн чист? Ҳазрат фармуданд: (Аввалӣ) Китоби Худост, ки як тарафаш ба дасти Худо ва тарафи дигараш ба дасти шумост, ки (агар) ба он чанг занед ҳаргиз хору гумроҳ намешавед ва (дуюмӣ) Аҳли Байтам. Ва ин ду ҳаргиз аз ҳам ҷудо намешаванд то ин ки дар сари ҳавз ба ман ворид шаванд ва ман инро аз Парвардигорам барои он ду хостам, пас аз он ду пешӣ нагиред, ки ҳалок мешавед ва ба онҳо ёд надиҳед, ки ҳатман он ду донотар аз шумо ҳастанд.¹

Дар санади ин ҳадис Ҳаким ибни Ҷубайр аст, ки баъзеҳо ӯро ба хотири шиа буданаш заиф хондаанд, вале ӯ сиқа ва ҳадди ақал ин ки ҳадиси ӯ ҳасан ва хуб аст, чун Абӯзаръа ӯро ростгӯ гуфта² ва Ҳоким ҳадиси ӯро саҳеҳ донистааст ва Муқаддасӣ ҳадиси ӯро ҳасан ва хуб гуфта³ ва Тирмизӣ гуфтааст: Яҳё ибни Муин ҳадиси ӯро саҳеҳ медониста ва чаҳор саҳеҳи аҳли суннат аз ӯ ҳадис ривоят кардаанд.⁴

Бинобар ин, бешак санади ин ҳадис саҳеҳ аст, илова бар ин ки ин ҳадисро аз Абӯтуфайл дигарон низ ривоят кардаанд.

Паёмбар (Саллаллоҳу алайҳи ва олиҳ) вориди Ғадири Хум шуданд, онгоҳ рӯ ба мардум карда баъд аз ҳамду санои илоҳӣ фармуданд: Паёмбареро намедонам, магар ин ки ба андозаи нисфи умри паёмбари қаблӣ умр карда. Наздик аст (ба охират) даъват шавам ва ман қабул мекунам. Пас, шумо чӣ мегӯед? Мардум гуфтанд: Шумо насиҳате мекардед. Ҳазрат фармуданд: Оё шаҳодат намедиҳед, ки Худо яктост ва Муҳаммад (Саллаллоҳу алайҳи ва олиҳ) банда ва расули ӯст ва ин ки биҳишту дӯзах ҳак аст? Гуфтанд: Шаҳодат медиҳем. Онгоҳ ҳазрат дастонашонро ба сина гузошта фармуданд: Ман низ ҳамроҳи шумо шаҳодат медиҳам. Сипас фармуданд: Оё гӯш намедиҳед? Гуфтанд: Оре, гӯш медиҳем. Фармуданд: Ман ба шумо пешӣ мегирам ва шумо дар сари ҳавз бар ман ворид хоҳед шуд... Пас бубинед, ки дар бораи Сақалайн чӣ хоҳед кард? Марде бархосту гуфт: Эй Расули Худо, Сақалайн чист? Ҳазрат фармуданд: (Аввалӣ) Китоби Худост, ки як тарафаш ба дасти Худо ва тарафи дигараш ба дасти шумо, ки (агар) ба он чанг занед, ҳаргиз хору гумроҳ намешавед ва (дуюмӣ) Аҳли Байтам ва он ду ҳаргиз аз ҳам ҷудо намешаванд то ин ки дар сари ҳавз ба ман ворид шаванд. Ва ман инро аз Парвардигорам барои он ду хостам, пас аз он ду пешӣ нагиред, ки ҳалок мешавед ва ба онҳо ёд надиҳед, ки ҳатман он ду донотар аз шумо ҳастанд. Ҳар ки ман сазовортар бар ӯ аз худаш бошам, пас Алӣ низ валии ӯст. Худоё! Дӯст бидор ҳар касеро, ки Алиро дӯст дорад ва душман бидор ҳар касеро, ки ӯро душман дорад!¹

Ин ҳадис бо ду санад ривоят шуда ва санадаш саҳеҳ мебошад.

14- حدثني أحمد بن يحيى قال: حدثنا عبد الرحمن بن شريك قال: ثنا أبي عن الأعمش عن حبيب بن أبي ثابت عن أبي الطفيل عن زيد بن أرقم عن نبي الله صلى الله عليه ( و آله ) و سلم قال: إني تركت فيكم الثقلين كتاب الله عز و جل حبل ممدود من السماء إلى الأرض و عترتي أهل بيتي. فانظروا كيف تخلفوني فيهما فإنهما لن يفترقا حتى يردا علي الحوض.

Расули Худо (Саллаллоҳу алайҳи ва олиҳ) фармуданд: Ҳамоно ман байни шумо ду чизи боарзиш гузоштам: китоби Худо (ки ресмонест) кашидашуда аз осмон ба замин ва Аҳли Байтам. Пас мувозиб бошед, ки ҳаққи маро дар бораи он ду чигуна риоят хоҳед кард? Ва он ду ҳаргиз аз ҳам ҷудо намешаванд то ин ки қиёмат сари ҳавз бар ман ворид шаванд.²

Санади ин ҳадис низ саҳеҳ аст.

15- حدثنا عبد الملك بن محمد بن عبد الله الرقاشي حدثنا يحي بن حماد حدثنا أبو عوانة عن الاعمش عن حبيب بن أبي ثابت عن عامر بن واثلة أبي الطفيل: عن زيد بن أرقم قال: كنا مع النبي صلى الله عليه ( و آله ) و سلم في حجة الوداع فلما كنا بغدير خم أمر بدوحات فقممن ثم قام فقال: كأني قد دعيت فأجبت و إن الله مولاي و أنا مولى كل مؤمن و أنا تارك فيكم ما إن تمسكتم به لم تضلوا كتاب الله و عترتي أهل بيتي فإنهما لن يفترقا حتى يردا علي الحوض. ثم أخذ بيد علي فقال: من كنت وليه فهذا وليه اللهم وال من والاه و عاد من عاداه. قال أبو الطفيل: قلت لزيد: أنت سمعت هذا من رسول الله صلى الله عليه ( و آله ) و سلم قال: ما كان في الدوحات أحد إلا و قد راى بعينه و سمع بأذنه ذلك ! .

Зайд ибни Арқам мегӯяд: Дар Ҳаҷҷатул видоъ ҳамроҳи Паёмбар (Саллаллоҳу алайҳи ва олиҳ) будем ва вақте ба Ғадири Хум расидем, дастур доданд то маконе барои хутба ва суханронӣ омода шуд. Сипас хутба хонда фармуданд: Гӯё ман (ба охират) даъват шудам ва қабул кардам. Ҳамоно Худованд мавлои ман аст ва ман мавлои ҳар мӯъминам. Ман дар байни шумо чизе мегузорам, ки агар аз он пайравӣ кунед ҳаргиз гумроҳ намешавед ва он китоби Худо ва Аҳли Байтам аст. Ин ду ҳаргиз аз ҳам ҷудо намешаванд то ин ки дар сари ҳавз бар мо ворид шаванд.

Сипас аз дасти Алӣ гирифта фармуданд: Ҳар ки ман мавлояш бошам, пас Алӣ низ мавлои ӯст. Худоё! Дӯст бидор ҳар касеро, ки Алиро дӯст дорад ва душман бидор ҳар касеро, ки ӯро душман дорад.

Абӯтуфайл мегӯяд: Ба Зайд гуфтам: Ту инро худ аз Паёмбар (Саллаллоҳу алайҳи ва олиҳ) шунидӣ? Гуфт: Ҳар ки дар онҷо буд, он ҳазратро бо чашмонаш дид ва ин суханонро бо гӯшаш шунид.¹

Санади ин ҳадис комилан саҳеҳ аст.

Ин ҳадисро Ҳоким бо ду санад ва бо лафзҳои мухталиф ривоят кардааст, ки дар зер бо онҳо ошно мешавем:

Абӯтуфайл аз Зайд ибни Арқам шунид, ки мегӯяд: Паёмбар (Саллаллоҳу алайҳи ва олиҳ) байни Макка ва Мадина назди дарахтони бузурги панҷгона ва макони бузургу кушоде фуруд омаданд ва мардум зери дарахтонро пок карданд. Сипас ҳазрат намоз хонданд ва барои хутба ва суханронӣ бархостанд. Онгоҳ Худоро ҳамду сано гуфтанд ва мавъиза карда ҳар чи Худо хоста ба мардум гуфтанд ва баъд фармуданд: Эй мардум! Ман байни шумо ду чиз вомегузорам, ки агар аз он ду пайравӣ кунед ҳаргиз гумроҳ намешавед ва он ду китоби Худо ва Аҳли Байтам ҳастанд. Сипас се мартаба фармуданд: Оё медонед, ки ман бар мӯъминон аз худашон сазовортарам? Гуфтанд: Оре. Фармуданд: Ҳар ки ман мавлои ӯ ҳастам, пас Алӣ низ мавлои ӯст.²

Ҳоким санади ин ҳадисро ба шарти Бухорӣ ва Муслим саҳеҳ дониста, вале Заҳабӣ гуфтааст: Бухорӣ ва Муслим аз Муҳаммад ибни Салама ҳадис ривоят накардаанд ва Саъдӣ ва Ҷузҷонӣ ӯро заиф донистаанд.

Вале бояд гуфт, ки Яҳё ибни Муин Муҳаммад ва бародарашро зикр карда ва бародарашро заиф гуфта, вале дар бораи Муҳаммад чизе нагуфта.¹ Ибни Ҳаббон ӯро сиқа хонда² ва дар Саҳеҳаш низ аз ӯ ҳадис ривоят кард. Ҳоким ҳадиси ӯро саҳеҳ гуфта ва ӯ сиқа аст ва ба сухани Ҷузҷонӣ ва Саъдӣ дар мавориди ихтилофӣ худи муҳаддисини аҳли суннат низ арзиш қоил нестанд. Ва ҳамчунин Ҷузҷонӣ носибӣ ва душмани Аҳли Байт аст, пас санади ин ҳадис саҳеҳ аст ҳамон гуна ки Ҳоким гуфта ва аҳодиси дигар низ онро тақвият мекунад.

Зайд ибни Арқам мегӯяд: Вақте Паёмбар (Саллаллоҳу алайҳи ва олиҳ) аз Ҳаҷҷатул видоъ баргашт ва вориди Ғадири Хум шуд, дастур фармуд дар макони паҳну бузурге фуруд омаданд. Сипас ҳазрат фармуданд: Гӯё ман (ба охират) даъват шудам ва қабул кардам. Ҳамоно ман дар байни шумо ду чизи боарзиш мегузорам ва он ду китоби Худо ва Аҳли Байтам ҳастанд. Мувозиб бошед, ки баъд аз ман чигуна бо онҳо рафтор хоҳед кард? Ин ду ҳаргиз аз ҳам ҷудо намешаванд то ин ки дар сари ҳавз бар ман ворид шаванд. Сипас аз дасти Алӣ гирифта фармуданд: Ҳар ки ман мавлояш бошам, Алӣ низ мавлои ӯст. Худоё! Дӯст бидор ҳар касеро, ки Алиро дӯст дорад ва душман бидор ҳар касеро, ки ӯро душман дорад.

(Абӯтуфайл мегӯяд: Ба Зайд гуфтам: Ту инро худ аз Паёмбар (Саллаллоҳу алайҳи ва олиҳ) шунидӣ? Гуфт: Ҳар ки дар онҷо буд, он ҳазратро бо чашмонаш дид ва ин суханонро бо гӯшаш шунид).¹

Ҳоким ин қисмати охирро, ки мо дохили қавс қарор додем наоварда ва танҳо ишора карда ва баъд ҳадиси қаблиро барои ин ҳадис шоҳид қарор додааст.

Ҳоким ва Заҳабӣ санади ин ҳадисро бо шарти Бухорӣ ва Муслим саҳеҳ донистаанд ва инҷо ин ҳадис бо ду санад ривоят шуда, ки дар матни арабӣ мавҷуд аст.

20- حدثنا أبو بكر القاسم بن زكريا بن يحيى المقرئ قال حدثنا محمد بن حميد قال حدثنا هارون بن المغيرة عن عمرو بن أبي قيس عن شعيب بن خالد عن سلمة بن كهيل عن أبي الطفيل سمع زيد بن أرقم سمع النبي صلى الله عليه ( و آله ) و سلم يقول أيها الناس إني تارك فيكم أمرين لن تضلوا ما اتبعتموهما القرآن و أهل بيتي عترتي ثم قال هل تعلمون أني أولى بالمؤمنين من أنفسهم و أموالهم ثلاث مرات فقال الناس نعم فقال النبي صلى الله عليه ( و آله ) و سلم من كنت مولاه فعلي مولاه.

Зайд ибни Арқам аз Паёмбар (Саллаллоҳу алайҳи ва олиҳ) шунид, ки мефармуданд: Эй мардум! Ҳамоно ман дар байни шумо ду чиз мегузорам, ки агар аз он ду пайравӣ кунед ҳаргиз гумроҳ намешавед. Он ду китоби Худо ва Аҳли Байтам ҳастанд. Сипас се мартаба фармуданд: Оё медонед, ки ман бар мӯъминин ва амволашон аз худашон сазовортарам? Мардум гуфтанд: Оре. Паёмбар (Саллаллоҳу алайҳи ва олиҳ) фармуданд: Ҳар ки ман мавлояш бошам, пас Алӣ низ мавлои ӯст.²

Санади ин ҳадис саҳеҳ аст. Дар бораи Муҳаммад ибни Ҳумайд ҳарчанд чизҳое гуфта шуда, вале Яҳё ибни Муин, Аҳмад, Абӯдовуд ва баъзеи дигарон ӯро сиқа донистаанд.

21- حدثنا القاسم بن زكريا بن يحيى قال حدثنا يوسف بن موسى قال حدثنا عبيد الله بن موسى قال أخبرنا يحيى بن سلمة بن كهيل عن أبيه أنه دخل على أبي الطفيل و معه حبيب بن أبي ثابت ومجاهد وناس من أصحابه فقال أبو الطفيل حدثني زيد بن أرقم أن النبي صلى الله عليه ( و آله ) و سلم نزل بين مكة والمدينة عند سمرات خمس دوحات عطاس فكنس الناس لرسول الله صلى الله عليه ( و آله ) و سلم ما تحت السمرات ثم راح عشيه فحمد الله و أثنى عليه ثم قال إني تارك فيكم أمرين لن تضلوا ما اتبعتموهما كتاب الله عز و جل و أهل بيتي عترتي ثم قال الست أولى بالمؤمنين من أنفسهم قالها ثلاث مرات قال الناس بلى قال فمن كنت مولاه فعلي مولاه ثم أخذ بيده فرفعها قال يحيى وكان الناس يجيئون إلى أبي فيقولون إن حبيب بن أبي ثابت يقول اللهم وال من والاه و عاد من عاداه قال إني قد سمعت ما سمعوا و لكن قد نسيت.

Салама ибни Куҳайл вориди (хонаи) Абӯтуфайл шуд дар ҳоле, ки ҳамроҳи ӯ Ҳабиб ибни Абисобит, Муҷоҳид ва дигар мардум аз асҳобаш ҳузур доштанд. Онгоҳ Абӯтуфайл гуфт: Зайд ибни Арқам ба ман нақл кард, ки Паёмбар (Саллаллоҳу алайҳи ва олиҳ) байни Макка ва Мадина назди дарахтони бузурги панҷгона фуруд омаданд ва мардум зери дарахтонро барои он ҳазрат тамиз карданд. Сипас ҳазрат (хутба хонда) баъд аз ҳамду санои илоҳӣ фармуданд: Ҳамоно ман байни шумо ду чиз мегузорам, ки агар аз он ду пайравӣ кунед, ҳаргиз гумроҳ намешавед. Ва он ду китоби Худо ва Аҳли Байтам ҳастанд. Сипас се мартаба фармуданд: Оё ман бар мӯъминон аз худашон сазовортар нестам? Мардум гуфтанд: Оре (ҳастед). Сипас аз дасти Алӣ гирифтанд ва онро боло бардошта фармуданд: Ҳар ки ман мавлои ӯ ҳастам, Алӣ низ мавлои ӯст.

Яҳё мегӯяд: Мардум ҳамеша ба назди падарам омада мегуфтанд: Ҳамоно Ҳабиб ибни Абисобит мегӯяд: (Дар ҳадиси Ғадир) "Худоё дӯст бидор ҳар касеро, ки Алиро дӯст дорад ва душман бидор касеро, ки Алиро душман дорад"(низ аст). Падарам гуфт: Ман низ он чиро, ки онҳо шуниданд шунидам ва фаромӯш кардам.¹

Дар санади ин ҳадис Яҳё ибни Салама аст, ки Ибни Ҳаббон ӯро сиқа хондааст, вале дигарон ӯро заиф ва мункарул ҳадис гуфтаанд.²

Вале ба ҳар ҳол аввалан ин ҳадис мункар нест ва гузашта аз ин, ин ҳадисро дигарон низ ривоят кардаанд, пас мешавад ин санадро низ саҳеҳ маҳсуб кард, чун муҳаддисон дар шавоҳид ин гуна санадҳоро саҳеҳ ва ҳасан мешуморанд.

Равшан шуд, ки ин ҳадис бо бист санад аз тариқи Абўтуфайли саҳобӣ аз Зайд ривоят шуда ва метавон гуфт ҳамаи ин бист санад саҳеҳ аст.