Ба номи Худованди Бахшандаи Меҳрубон

Сақалайн ва маънои он

Албонӣ - аз муҳаддисони муосири салафӣ - мегӯяд:

"Ба ҳар чизи боарзиш ва гаронбаҳое "сақл"мегӯянд ва ин ки Паёмбар (Саллаллоҳу алайҳи ва олиҳ) он дуро (яъне китоби Худо ва Аҳли Байтро) Сақалайн номид, ба хотири бузургӣ ва шаъну мақоми онҳост ва ба ин хотир, ки амал ба он ду душвор аст".¹

Саълаб олими илми наҳв мегўяд: "Китоб ва Аҳли Байтро Сақалайн номиданд, чун амал ба он ду душвор аст ва ҳамчунин онҳоро ба хотири баёни бузургии қадру манзалаташон Сақалайн номиданд".²

Ибни Ҳаҷар мегўяд: "Паёмбар (Саллаллоҳу алайҳи ва олиҳ) китоби Худо ва Аҳли Байтро Сақалайн номид. "Сақл "ба ҳар чизи пурарзише гуфта мешавад ва китоби Худо ва Аҳли Байт аз ин қабиланд, чун ҳар кадом аз он ду маъдани илми ладуннӣ ва асрору ҳикматҳои илоҳӣ ҳастанд ва ба ҳамин хотир Паёмбар (Саллаллоҳу алайҳи ва олиҳ) мардумро ба пайравӣ аз он ду суфориш ва таъкид намудаанд ".³

Албатта баъд аз ошноӣ бо худи ҳадис, бештар бо ин гуна назарот ошно хоҳем шуд ва назароти афроди бештарро дар ин бора зикр хоҳем намуд.

Акнун ба тартибе, ки дар назар гирифтем, дар зер бо аҳодис ва санадҳои он ошно хоҳем шуд:

1- Аҳодиси Зайд ибни Собит бо лафзи "Халифатайн"

Зайд ибни Собит мегӯяд: Паёмбар (Саллаллоҳу алайҳи ва олиҳ) фармуданд: Ҳамоно ман байни шумо баъд аз худ ду халифа ва ҷонишин гузоштам. (Ва он ду иборат ҳастанд аз:) Китоби Худо ва Аҳли Байтам. Ин ду ҳаргиз аз ҳам ҷудо нахоҳанд шуд то ин ки (рӯзи қиёмат) дар сари ҳавз бар ман ворид шаванд.¹

Санади ин ҳадис саҳеҳ ва ровиёни он ҳамагӣ сиқа ҳастанд.

2 - الطبراني قال: حدثنا عبيد بن غنام ثنا أبو بكر بن أبي شيبة ثنا شريك عن الركين بن الربيع عن القاسم بن حسان عن زيد بن ثابت قال قال رسول الله صلى الله عليه ( و آله ) و سلم: إني تارك فيكم الخليفتين كتاب الله و عترتي أهل بيتي و إنهما لن يتفرقا حتى يردا علي الحوض.

Зайд ибни Собит мегӯяд: Паёмбар (Саллаллоҳу алайҳи ва олиҳ) фармуданд: Ҳамоно ман байни шумо баъд аз худ ду халифа ва ҷонишин гузоштам. ( Ва он ду иборатанд аз: ) Китоби Худо ва Аҳли Байтам. Ин ду ҳаргиз аз ҳам ҷудо нахоҳанд шуд то ин ки ( рӯзи қиёмат) дар сари ҳавз бар ман ворид шаванд.²

Ҳайсамӣ ва Албонӣ санади ин ҳадисро саҳеҳ донистаанд.

3–4–5- Табаронӣ бо санади зер чунин ривоят кардааст:

Зайд ибни Собит мегӯяд: Паёмбар (Саллаллоҳу алайҳи ва олиҳ) фармуданд: Ҳамоно ман байни шумо ду халифа ва ҷонишин гузоштам. (Ва он ду иборат ҳастанд аз:) Китоби Худо ва Аҳли Байтам. Ин ду ҳаргиз аз ҳам ҷудо нахоҳанд шуд то ин ки (рӯзи қиёмат) дар сари ҳавз бар ман ворид шаванд.¹

Чунон ки мулоҳиза мекунед ин ҳадис бо се санад ривоят шуда ва ҳамаи санадҳои он саҳеҳ ва ровиёнаш сиқа ҳастанд.

6- حدثنا عمر بن سعد ابو داود الحفري عن شريك عن الركين عن القاسم بن حسان عن زيد بن ثابت قال قال رسول الله صلى الله عليه ( و آله ) و سلم إني تارك فيكم الخليفتين من بعدي كتاب الله و عترتي أهل بيتي و إنهما لن يتفرقا حتى يردا على الحوض.

Зайд ибни Собит мегӯяд: Паёмбар (Саллаллоҳу алайҳи ва олиҳ) фармуданд: Ҳамоно ман байни шумо баъд аз худ ду халифа ва ҷонишин гузоштам. (Ва он ду иборат мебошанд аз:) Китоби Худо ва Аҳли Байтам. Ин ду ҳаргиз аз ҳам ҷудо намешаванд то ин ки (рӯзи қиёмат) дар сари ҳавз бар ман ворид шаванд.²

Ровиёни ин санад низ ҳама сиқа ҳастанд.

7- حدثنا عبد الله حدثني أبي ثنا أبو أحمد الزبيري ثنا شريك عن الركين عن القاسم بن حسان عن زيد بن ثابت قال قال رسول الله صلى الله عليه ( و آله ) و سلم ثم إني تارك فيكم خليفتين كتاب الله و أهل بيتي و إنهما لن يتفرقا حتى يردا علي الحوض جميعا.

Зайд ибни Собит мегӯяд: Паёмбар (Саллаллоҳу алайҳи ва олиҳ) фармуданд: Ҳамоно ман байни шумо баъд аз худ ду халифа ва ҷонишин гузоштам. ( Ва он ду иборат ҳастанд аз:) Китоби Худо ва Аҳли Байтам. Ин ду ҳаргиз аз ҳам ҷудо намешаванд то ин ки (рӯзи қиёмат) дар сари ҳавз бар ман ворид шаванд.¹

Ҳайсамӣ санади ин ҳадисро саҳеҳ донистааст.

8- حدثنا عبد الله حدثني أبي ثنا الأسود بن عامر ثنا شريك عن الركين عن القاسم بن حسان عن زيد بن ثابت قال: قال رسول الله صلى الله عليه ( و آله ) و سلم : ثم انى تارك فيكم خليفتين كتاب الله حبل ممدود ما بين السماء والأرض أو ما بين السماء إلى الأرض و عترتي أهل بيتي و إنهما لن يتفرقا حتى يردا على الحوض .

Зайд ибни Собит мегӯяд: Паёмбар (Саллаллоҳу алайҳи ва олиҳ) фармуданд: Ҳамоно ман байни шумо ду халифа ва ҷонишин гузоштам. (Аввалӣ) китоби Худо аст, ки ресмоне аст кашида шуда байни осмону замин ва (дуюмӣ) Аҳли Байтам ҳастанд. Ва ин ду ҳаргиз аз ҳам ҷудо намешаванд то ин ки (рӯзи қиёмат) дар сари ҳавз бар ман ворид шаванд.²

Ровиёни ин санад низ ҳама сиқа ҳастанд.

9- حدثنا أبو عمرو محمد بن محمود الأصبهاني جاز أبي بكر بن أبي داود نا علي بن خشرم المروزي نا الفضل عن شريك هو بن عبد الله يعني عن الركين عن القاسم بن حسان عن زيد بن ثابت قال : قال رسول الله صلى الله عليه ( و آله ) و سلم : إني قد تركت فيكم خليفتين كتاب الله و عترتي أهل بيتي و إنهما يردان علي الحوض .

Зайд ибни Собит мегӯяд: Паёмбар (Саллаллоҳу алайҳи ва олиҳ) фармуданд: Ҳамоно ман байни шумо ду халифа ва ҷонишин гузоштам. (Ва ин ду иборат мебошанд аз:) Китоби Худо ва Аҳли Байтам. Ин ду дар сари ҳавз бар ман ворид мешаванд.³

Ровиёни ин санад низ ҳама сиқа ҳастанд.

10- أخرج ابن عقدة في "الموالاة"من طريق محمد بن كثير عن فطر وأبى الجارود كليهما عن أبي الطفيل عن زيد بن ثابت قال: قال رسول صلى الله عليه ( و آله ) و سلم : إني تارك فيكم خليفتين : كتاب الله عزوجل حبل ممدود من السماء الى الارض و عترتي أهل بيتي و إنهما لن يفترقا حتى يردا علي الحوض .

Қундузии Ҳанафӣ менависад: Ибни Уқда аз тариқи Муҳаммад ибни Касир аз Зайд ибни Собит ривоят карда аст, ки Паёмбар (Саллаллоҳу алайҳи ва олиҳ) фармуданд: Ҳамоно ман байни шумо ду халифа ва ҷонишин гузоштам. (Ва ин ду иборатанд аз:) Китоби Худо, ки ресмоне аст кашида шуда аз осмон ба замин ва Аҳли Байтам. Ин ду ҳаргиз аз ҳам ҷудо намешаванд то ин ки (рӯзи қиёмат) дар сари ҳавз бар ман ворид шаванд.¹

Ривояти мазкур аз тариқи Фитр саҳеҳ аст, вале аз тариқи Абўҷоруд ба хотири худи Абўҷоруд, ки шахси матрук ва заиф аст мўътабар нест. Аммо чун матн як гуна аст, ба ҳамин ҷиҳат ривояти Абӯҷорудро низ метавон саҳеҳ донист.

11 -Саълабӣ дар тафсири худ зайли ояти:

ин ҳадисро бо санади зер ривоят кардааст:

Абӯсаиди Худрӣ мегӯяд: Шунидам, ки Паёмбар (Саллаллоҳу алайҳи ва олиҳ) мефармуданд: Эй мардум! Ҳамоно ман дар байни шумо ду халифа ва ҷонишин гузоштам, ки агар аз он ду пайравӣ кунед ҳаргиз гумроҳ намешавед. Яке аз он ду бузургтар аз дигарӣ аст. (Аввалӣ) китоби Худо аст, ки ресмоне аст кашидашуда байни осмону замин ва (дуюмӣ) Аҳли Байтам. Огоҳ бошед, он ду ҳаргиз аз ҳам ҷудо намешаванд то ин ки (рӯзи қиёмат) дар сари ҳавз бар ман ворид шаванд.¹

Дар санади ин ҳадис Аҳмад ибни Аҳҷам ҳаст, ки Ибни Ҷавзӣ дар бораи ӯ мегӯяд: "Ўро уламои ҳадис такзиб кардаанд".

Вале бояд гуфт, ки мо тарҷумаи Аҳмад ибни Аҳҷамро дар ҳеҷ ҷое ҷуз "Мизонул эътидол"-и Заҳабӣ, ки ӯ низ ҳамин сухани Ибни Ҷавзиро зикр карда аст пайдо накардем. Албатта Ҳофиз Абӯнаими Исфаҳонӣ дар ҷое дар бораи ў мегӯяд: "Ў аз тарафи Мансури Давониқӣ (яке аз хулафои аббосӣ) ҳафт сол қозии Исфаҳон буд".

Зозон мегӯяд: Абӯзар чанг ба пардаҳои Каъба зада гуфт: Эй мардум! Ҳар ки маро шинохт, пас мешиносад ва ҳар ки маро нашиносад, пас бидонад, ки ман Ҷундаби Ғифорӣ ҳастам. Ва ҳар ки боз ҳам нашинохт, пас бидонад, ки ман Абӯзар ҳастам. Шуморо ба Худо ва ҳаққи паёмбараш қасам медиҳам, оё касе дар байни шумо ҳаст, ки аз Паёмбар (Саллаллоҳу алайҳи ва олиҳи) шунида бошад, ки фармуд: "Осмон соя наафканда ва замин дарбар нагирифта касеро ростгӯтар аз Абӯзар?"Гурӯҳҳое аз мардум бархоста гуфтанд: "Оре, мо шунидем, ки он ҳазрат чунин мефармуданд". Абӯзар гуфт: "Ба Худо савганд, аз замоне, ки Паёмбар (Саллаллоҳу алайҳи ва олиҳи)-ро шинохтам дурӯғ нагуфтам ва то замоне, ки Худоро мулоқот кунам ҳаргиз дурӯғ нахоҳам гуфт. Аз Паёмбар (Саллаллоҳу алайҳи ва олиҳи ) шунидам, ки мефармуд: "Ҳамоно ман дар байни шумо ду чизи боарзиш мегузорам. Яке аз он ду бузургтар аз дигарияш мебошад. (Ва он ду иборат ҳастанд аз:) Китоби Худо, ки ресмонест кашидашуда аз осмон ба сўи замин, як сўяш ба дасти Худои Таоло аст ва сўи дигараш ба дасти шумо ва (дуюмӣ) Аҳли Байтам. Пас бубинед, ки баъд аз ман бо он ду чӣ хоҳед кард? Зеро Худои ман ба ман ваъда дода, ки он ду ҳаргиз аз ҳам ҷудо нашаванд то замоне, ки дар сари ҳавз бар ман ворид шаванд".¹

Зайд ибни Аслам мегӯяд: Паёмбар (Саллаллоҳу алайҳи ва олиҳ) фармуданд: Ҳамоно ман байни шумо ду халифа ва ҷонишин гузоштам. (Ва он ду иборат ҳастанд аз:) Китоби Худо, ки ресмонест кашида шуда аз осмон ба замин ва Аҳли Байтам. Ин ду ҳаргиз аз ҳам ҷудо намешаванд то ин ки (рӯзи қиёмат) дар сари ҳавз бар ман ворид шаванд.²

Муттақии Ҳиндӣ низ ҳадиси мазкурро бо ҳамин лафзи "ду халифа"аз Табаронӣ ва ӯ аз Зайд ибни Арқам низ ривоят кардааст.³

Ҳайсамӣ ҳам бо ҳамин лафз дар ҷилди аввали китоби худ аз Табаронӣ ва дар ҷилди 9 аз Муснади Аҳмад нақл карда ва санади онро саҳеҳ донистааст. Албонӣ низ ин ҳадисро дар ҳошияи "Ас-сунна"-и Ибни Абўосим ва "Ҷомеъ-ус-сағир ва зиёдотӣ"ҷ 1 с 423 р 4222 ва дар китоби "Аҳодиси саҳеҳа"ва дар баъзе китобҳои дигараш нақл карда ва санадашро саҳеҳ донистааст.

Аз он чи гузашт равшан шуд, ки ҳадиси васият бар китоби Худо ва Аҳли Байт, бо лафзи "ду халифа"аз ин чаҳор нафар бо 14 санад ривоят шуда, ки 11 санади он саҳеҳ ва яке аз онҳо санадаш зикр нашуда ва яке ҳам санадаш баррасӣ нагардид ва ҳадиси Зайд ибни Арқамро, ки Муттақӣ аз Табаронӣ нақл карда, мо дар Мўъҷами Табаронӣ пайдо накардем. Пас ин ҳадис бо лафзи ёдшуда саҳеҳ ва судураш аз Расули гиромии Ислом (Саллаллоҳу алайҳи ва олиҳ) яқиновар аст.