Инновациялар мен медицина ғылымын дамыту

Халық денсаулығын қорғау және нығайту жөніндегі қойылған стратегиялық мақсаттардың негізінде осы Бағдарламаны іске асыру шеңберінде 2019 жылға дейін кезеңге медицина ғылымын дамытудың басым бағыттары айқындалатын болады.

Перспективалы және бәсекеге қабілетті ғылыми-зерттеу жобаларын, соның ішінде start-up жобалар, инновациялық гранттар, венчурлық қормен қаржыландыру нысанында мемлекеттік қолдау шараларын, соның ішінде қаржылық көмекті іске асыру жалғасады.

 Ғылыми құзыреттерді дамыту, стратегиялық басым бағыттар бойынша оқыту мен ғылыми тағылымдамалардың орта мерзімді бағдарламасы әзірленеді; ғылыми кадрлармен алмасу дамытылады; ғылыми жұмыстың халықаралық стандарттарына үйретуде, соның ішінде зерттеулердің дизайны мен әдіснамасын жасауда, ғылыми еңбектерді рәсімдеуде көмек көрсетіледі.       

Ғылыми кадрлар тапшылығы жағдайында ғылыми мектепті дамыту мыналарға:

магистратураға, PhD докторантураға қабылдауды ұлғайтуға, ғылыми кадрларды дайындау мамандықтары мен бағыттарының санын көбейтуге;

2018 жылдан бастап отандық жетекші медициналық ЖОО мен ғылыми ұйымдардың базасында пост-докторантура бағдарламаларын енгізуге;

білім және ғылым ұйымдарына дарынды мамандарды тартудың, оларды ғылыми зерттеулер жүргізуге ынталандырудың әлеуметтік-экономикалық тетіктерінің кешенді жүйесін құруға негізделеді.

Ғылыми құзыреттерді және әлемдік технологиялар трансфертін дамыту шеңберінде медицина қызметкерлерінің кәсіби және ғылыми қоғамдастығын, кәсіби бірлестіктер мен қауымдастықтарды дамытуды қолдау, сондай-ақ медициналық ғылым мен білімді дамытудағы олардың рөлін көтеру қамтамасыз етіледі.

Ғылыми-зерттеу жобалары мен бағдарламаларын барабар, тұрақты және айқын қаржыландыру қамтамасыз етіледі. Осы мақсатпен жекелеген ғылыми зерттеулерді қаржыландырудың кезең-кезеңімен бағдарламалық-нысаналы және негізгі қаржыландырудан ғылыми-зерттеу қызметін тек гранттар негізінде қаржыландыруға өтуі жүзеге асырылады. Бұл ретте, ғылыми қызметкерлердің мүддесі үшін қаржыландыру мен есептіліктің анықтығы және қарапайымдылығы қамтамасыз етіледі.

Ғылыми зерттеулер мен жобалардың да, ғылыми ұйымдардың да менеджментінің тиімділігін арттыру бойынша жұмыстар жалғасаады. Әлемдік жетекші елдердің тәжірибесі бойынша медицина және фармацевтика ғылымы университеттер айналасына шоғырланады. Осы мақсатта, ресурстарды (ғимараттарды, жабдықтарды, адами ресурстарды және өзгелерін) бірлесіп пайдалану үшін ғылыми, білім беру және медициналық ұйымдардың интеграциялануы ынталандырылады.

Ұжымдық пайдалану зертханаларын, клиникаға дейінгі және клиникалық зерттеулер жүргізу үшін ғылыми зертханалар мен базалардың материалдық-техникалық базасын нығайтуды әрі қарай дамыту қамтамасыз етіледі. Медициналық технологиялардың клиникалық сынақтарының орналасуын жүйелі қолдау және ынталандыру жүзеге асырылады.

  Ғылыми зерттеулердің бәсекеге қабілеттілігінің интегралдық көрсеткіштері халықаралық рецензияланатын басылымдардағы жарияланымдар көлемі, қазақстандық авторлардың жұмыстарынан үзінді келтірулер саны, патенттеу көлемі және алынған нәтижелерді коммерциялау мен практикалық денсаулық сақтауға енгізу деңгейі болады.

  Сондай-ақ, отандық медицина ғылымының деңгейін бағалау және сапасын арттыру мақсатымен, жыл сайын  еліміздің ғылыми ұйымдарының Ұлттық рейтингі жарияланатын болады, ол олардың айқындығын, бәсекеге қабілеттілігін көтеруге мүмкіндік береді.

5.7. Мемлекеттік-жеке меншік әріптестік және қазіргі заманғы ақпараттық-коммуникациялық технологиялар негізінде денсаулық сақтау саласының инфрақұрылымын одан әрі дамытуды қамтамасыз ету

5.7.1. Денсаулық сақтау ұйымдарының желісін жетілдіру

Денсаулық сақтау жүйесін одан әрі реформалау халықтың қолжетімді, толыққанды, сапалы медициналық қызметтерге мұқтаждығына икемді жауап беретін инфрақұрылымды қалыптастыруға негізделетін болады.

Тік және көлденең интеграция мен медициналық ұйымдардың бірігуі жолымен мемлекеттік денсаулық сақтау инфрақұрылымын оңтайландыру жүргізіледі.

Көлденең интеграция қызметтердің сабақтастығын, толықтығын және сапасын арттыруға мүмкіндік береді (мәселен, аудандық аурухана  мен емхананың бірігуі, бір бейінді клиникалардың көп бейінділермен бірігуі). Тік интеграция басқаруға икемділікті және тиімділікті көтеруге мүмкіндік береді (мәселен, облыстық және аудандық туберкулезге қарсы диспансерлердің бірігуі).

Осылайша, аудандардың деңгейінде мемлекеттік кәсіпорындар нысанындағы біріккен аудандық медицина орталықтары құрылады.

Қалалар мен облыс орталықтарының деңгейінде медициналық кластерлер құрылады.

ЖОО мен ғылыми орталықтарды қоса алғанда, облыстық және республикалық ұйымдар деңгейінде кезең-кезеңімен автономды денсаулық сақтау ұйымдарына (АДСҰ) трансформациялау жүзеге асырылады.

 «Назарбаев Университеті» АББҰ тәжірибесі бойынша мемлекеттік медициналық ЖОО-ның, республикалық ғылыми орталықтар мен ірі өңірлік клиникалардың базасында АДСҰ нысанындағы академиялық медицина орталықтары (университеттік клиникалар) құрылатын болады.

Университеттік клиникаларды дамыту үшін стратегиялық әріптестер: шетелдік жетекші университеттер мен медицина орталықтары, соның ішінде сенімгерлікпен басқару негізінде тартылатын болады.

Жалпы, мемлекеттік инфрақұрылымдарды оңтайландыру шеңберінде ауруханалық секторда тиімсіз пайдаланылып отырған ресурстарды босату мен қайта бөлуге басты назар аударылады, ол мыналарды көздейді:

1) емдеу-диагностикалық үдерістерді оңтайландыру, менеджменті жақсарту және тиімсіз жұмыс істейтін нысандар мен бөлімшелерді халықтың сұранысына ие медициналық қызметтерді (МСАК, оңалту, паллиативті көмек және өзгелерін) көрсету үшін трансформациялау. Бұл ретте, халықтың денсаулығын сақтау мақсатында ескірген стандарттар мен желі нормативтерін қолданудан алшақтау қажет.

2) жоғары білікті мамандар мен күрделі технологиялық жабдықты қажетсінбейтін кейбір медициналық қызметтерді көрсетуді орталықсыздандыру. Мұндай технологияларды трансферттеу және тиісті медициналық көмекті пациенттің тұрғылықты жеріне жақын орналасқан денсаулық сақтау ұйымдарында көрсету қажет.

3) ауданаралық, облыстық және республикалық деңгейлерде мамандандырылған орталықтар құра отырып, күрделі технологияларды және біліктілігі жоғары арнаулы мамандардың құзыреттерін талап ететін денсаулық сақтау қызметтерін орталықтандыру. Бұл ретте, жоғары технологиялық қызметтер көрсететін және бейінді бағыттар бойынша денсаулық сақтау ұйымдарының қызметін үйлестіретін ұйымдардың рөлі мен жауапкершілігін көтеру бойынша шаралар қабылданады.

Осы мақсатпен клиникаларды медициналық көмектің белгілі бір түрлерін (деңгейлерін) ұсынуға аккредиттеу әдіснамасы пысықталады және енгізіледі. Бұл дайындалмаған ұйымдарда сапасыз қызмет көрсету қаупін, сондай-ақ стационарлардың деңгейі төмен стационарда немесе күндізгі станционарда емделе алатын, жеңіл патологиясы бар пациенттердің шамадан тыс болуымен артық жүктеме алу қаупін төмендетеді. Пациенттер ағынын неғұрлым тиімді басқару үшін стационарларды бірнеше мамандану деңгейі бойынша аккредиттеу әдістемесі әзірленеді.

Осы шараларды іске асыру емдеу қарқындылығына қарай төсек қорын саралауды және басқаруды және, тиісінше, амбулаториялық, стационарды алмастыратын, стационарлық және оңалтулық медициналық көмектің жұмыла дамытуды қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.

Стратегиялық даму мақсаттарының, денсаулық сақтау нысандарын жобалау, салу, жарақтандырудың халықаралық стандарттарын бейімдеудің және медициналық қызметтер сапасын қамтамасыз етудің негізінде денсаулық сақтау жүйесінің біртұтас инфрақұрылымын дамытуға ұзақ мерзімді қажеттілікті айқындау бойынша жұмыс жалғасады.

Осы мақсатпен денсаулық сақтау саласының инфрақұрылымын дамытудың өңірлердің ерекшелігін және тұрғындардың медициналық көмектің нақты түрлеріне мұқтаждығын ескеретін, өңірлер мен медициналық көмек көрсету деңгейлері шегіндегі бірыңғай перспективалық жоспары (Бас жоспары) толықтырылып жасалады және бекітіледі. Оның негізі өңірлердің бірыңғай құрылымға сай болатын, денсаулық сақтау ұйымдарының қолда бар желісі, жоспарланып отырған қайта құрылымдау (ашу, біріктіру, жабу, қайта бейіндеу) жөніндегі ақпаратты, нысандарға деген қажеттілікті (қосымша нысандарды салу және орнына салу) және т.с.с көрсететін даму жоспарлары болады.   

Бас жоспардың негізінде денсаулық сақтау желісін, ең алдымен, жеке инвестицияларды ынталандыру және тарту, МЖӘ-н басымдықпен дамыту негізінде инвестициялық жоспарлау және дамыту жүзеге асырылады. Осы мақсатпен Денсаулық сақтау саласындағы МЖӘ жөніндегі мемлекеттік саясат стандартының ұсынымдары негізінде БҰҰ Еуропалық экономикалық комиссиясымен (UNECE) Қазақстан Республикасыны денсаулық сақтау саласындағы МЖӘ-тің жол картасы әзірленетін болады.

Мемлекеттік инвестициялар концессия мен МЖӘ қолданысы шектелген, МЖӘ-ті дамытудың экономикалық қисындылығы жоқ салаларда, сондай-ақ саланың дамуы үшін стратегиялық маңызы бар секторларда (ана денсаулығы, туберкулез, АИТВ және т.с.с) денсаулық сақтау желісін дамытуға жоспарланады және бағытталатын болады.

Жеке секторды және МЖӘ-н дамытуды ынталандыру мақсатымен МЖӘ жобаларын дайындау мен консультациялық сүйемелдеуге қаржылық қамтамасыз ету шараларының кешені әзірленеді, үлгілік жобалық құжаттарды әзірлеу жүзеге асырылады, тариф түзу және медициналық қызметтерді тұтыну көлемдерін кепілдендіру, мемлекеттік органдардың шарт бойынша, соның ішінде денсаулық сақтау нысандарының қолжетімділігі үшін ақы төлеу негізінде ұзақ мерзімді концессиялық міндеттемелер қабылдауы бойынша арнайы нормативтік актілер жасалады.

МЖӘ тетіктері бойынша, соның ішінде мемлекеттік меншік нысандарын сенімгерлікпен басқаруға беру, жекешелендіру, нысандарды концессия үлгісі бойынша салу немесе қайта құру негізінде іске асыру үшін нысандырдың нақты тізбесі қалыптастырылады.

Бұл ретте, МЖӘ-нің мыналарды көздейтін түрлі нысандары іске асырылады:

ТМККК және МӘМС-ге кіретін бүкіл қызметтер аясын ұсынуда жеке меншік медицина ұйымдарының қатысуын кеңейту;

медициналық және медициналық емес қызметтердің жекелеген түрлерін (зертханалар, радиология қызметтері, тазалау, тамақтандыру, материалдық және материалдық емес құндылықтарды сатып алу, медициналық техниканы күтіп-ұстау және өзгелерін) ұзақ мерзімді аутсорсингке беру;

республикалық және жергілікті денсаулық сақтау ұйымдарын жеке меншік компанияларға, соның ішінде шетелдік компанияларға сенімгерлікпен басқаруға беру;

мемлекеттік денсаулық сақтау ұйымдарын жекешелендіру. Бәсекелес ортаға берілетін ұйымдардың, қызметтердің тізбесі жаңартылады;

концессияның әртүрлі үлгілері бойынша денсаулық сақтау нысандарын салуға жеке инвестициялар тарту;

медициналық техниканың, зертханалық қызметтің және денсаулық сақтаудағы ақпараттық жүйелердің жарақтандырылуын және тиімді жұмыс істеуін қамтамасыз ету үшін жеке меншік компанияларды тарту.

Бұл ретте, мемлекеттік және жеке меншік қызмет берушілер үшін тең экономикалық жағдай жасалады.

Сонымен қатар, инфрақұрылымды сәтті дамыту және Бас жоспарды іске асыру үшін, жеке меншік медицина ұйымдарды, соның ішінде шетелдік қатысуы бар ұйымдарды мемлекеттік қолдау, олар үшін даму стимулдарын жасау жөнінде жүйелі сектораралық жұмыс жүргізіледі. Бұл мына шараларды қамтиды:  

нормативтік-құқықтық реттеуді жетілдіру және денсаулық сақтау саласындағы жеке сектор үшін әкімшілік кедергілерді азайту;

қолжетімді қаржыландыруды (жеңілдікпен заемдық қаржыландыру және лизинг), соның ішінде БЖК-2020, ҚИИДМБ-2-ге денсаулық сақтау секторын қосу арқылы қамтамасыз ету;

негізгі құралдарды жаңартуға кететін шығыстарды және қымбат медициналық жабдықтың сервисіне жұмсалатын шығындарды қосумен барабар және әділ тарифтік саясатты қамтамасыз ету;

ӘМСҚ тарифтерінің мөлшерінен асатын МӘМС қызметтеріне халықтың бірлесе ақы төлеуін енгізу мүмкіндігін қарастыру.

ЭДЫҰ стандарттарының негізінде денсаулық сақтау инфрақұрылымы стандарттарының жаңа жүйесін, сондай-ақ денсаулық сақтау нысандарының ресурс үнемдеуі, энергиялық тиімділігі және экологиялығы саласындағы стандарттарды кешенді әзірлеу және енгізу.

5.7.2. Жарақтандырудың және медициналық техниканы пайдаланудың тиімділігін арттыру

Денсаулық сақтау ұйымдарымен медициналық техниканы жарақтандыру, пайдалану және қалпына келтірудің тиімді жүйесін құру мына кешенді шаралардың жүргізілуін көздейді.

1) медициналық техникаға, жөндеуге және техникалық қызмет көрсетуге қажеттіліктерді жоспарлау жүйесін жетілдіру. Ол мыналарды:

белгілі бір мемлекеттік денсаулық сақтау ұйымдары үшін медициналық техникамен жарақтандырудың үлгілік стандарттарын әзірлеу мен енгізуді;

медициналық техника үлгісін оңтайлы таңдаудың бірыңғай әдіснамасын және оған техникалық қызмет көрсету бойынша қызметтерге баға қалыптастыру әдіснамасын әзірлеу және енгізуді;

бағасын, тиісті мемлекеттік стандарттарға сәйкес техникалық сипаттамаларын, мүмкін болатын барлық жиынтықтарын көрсете отырып, бүкіл тіркелген медициналық техниканың дерекқорын (анықтамалық жүйесін) құруды қамтиды.

2) мемлекеттік-жеке меншік әріптестіктің негізінде орталықтандырылған сатып алу жолымен денсаулық сақтау ұйымдарын медициналық техникамен жарақтандыру бағдарламаларын әзірлеу.

Медициналық және сервистік қызметтер көрсетуге, шығыс материалдарын жеткізуге ұзақ мерзімді келісім-шарттардың негізінде жеке меншік компаниялардың медициналық техниканы жеткізуінің негізінде сервистік МЖӘ тетіктері енгізіледі. Бұл медициналық ұйымдардың инвестициялық бағдарламаларын ұтымды етуге, қызметтердің сапасын жақсартуға, сондай-ақ сатып алынған тезникаға өнім берушілер мен өндірушілер тарапынан тұрақты сервистік қызмет көрсетуді қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.

Бұл ретте, медициналық техниканы сатып алу және лизингтеу функциясын жүзеге асыратын ұйымдар тиісті қызметтер нарығында конкурстық жолмен анықталатын болады.

 3) медициналық техниканы иеленудің лизингтік жүйелерін дамыту, соның ішінде ұлттық даму институттары арқылы дамыту;

4) өңірлерде МЖӘ негізінде орталықтандырылған медициналық сервистік қызметтерді және медициналық ұйымдармен ұзақ мерзімді келісім-шарттар жасау негізінде медициналық жабдықтың жұмысқа жарамдылығын қамтамасыз ететін медициналық және техникалық мамандарды үздіксіз оқыту орталықтарын құру;

5) денсаулық сақтау ұйымдарын ресурсты үнемдеуге ынталандыру және уәждеу жүйесін қалыптастыру. Бұл мақсатта негізгі құралдарды жаңартуға кететін шығыстарды өтеу үшін тарифке шығындарды қоса отырып, медициналық қызметке тарифті анықтау әдістемесі қайта қаралатын болады;

6) негізгі білімі бар, медициналық техниканы күтіп-ұстау бойынша инженерлер мен медициналық техниктерді дайындауды қамтамасыз ету, емдеу ұйымдарында медициналық техника жөніндегі сервистік қызметкерлердің штаттық бірліктерін енгізу. 

Бұл ретте, негізгі құралдарды тиімді басқаруға бағытталған бірыңғай амортизациялық саясат әзірленіп, енгізіледі. Ол кейін негізгі құралдарды жаңартуға қайта инвестициялау мақсатымен тиісті тарифтік алымдарды шоғырландыру үшін, медициналық ұйымдарда амортизациялық қорлар құруды көздейді.

Бұдан басқа, мемлекет тарапынан медициналық техника сатып алуды ұзақ мерзімді жоспарлау тетігі енгізіліп, отандық өндірушілердің медициналық техникасын жеткізуге ұзақ мерзімді шарттар жасау тәжірибесі дамытылады.

  Көрсетілген кешенді шаралар медициналық ұйымдарға өздеріне қажетті жабдықты иеленуге мүмкіндік береді, тура сатып алу жүйесінен ұзақ мерзімді лизингтік жүйеге өту орын алады.

Осы Бағдарламаны іске асыру шеңберінде, жүйені пайдаланушылармен өзара тығыз іс-қимыл жасау негізінде жүйенің талап етілетін функционалы бөлігінде бірыңғай стандарттарды, технологиялық ерекшеліктерді және түрлі ақпараттық жүйелердің сипаттамаларын әзірлеу бөлігінде ұлттық ақпараттық денсаулық сақтау жүйесін (ҰАДСЖ) дамыту жалғасатын болады.

Бұл ретте, жеке меншік сектордың қатысуын кеңейту, МЖӘ және денсаулық сақтау нысандарын жекешелендіруді дамыту шеңберінде денсаулық сақтау ұйымдарына АКТ нарығында госпиталдық және басқа да медициналық ақпараттық жүйелерді еркін таңдау ұсынылатын болады.

МӘМС үшін  электрондық денсаулық сақтаудың, салық органдарының, екінші деңгейлі банктердің, әлеуметтік сақтандыру және әлеуметтік қорғау ұйымдарының ресурстарына негізделген ақпараттық негіз жасалады.

Электрондық денсаулық сақтау ресурстарына қолжетімділік және қажетті ақпараттардың тұрақты түрде енгізілуі медициналық және фармацевтикалық қызмет субъектілерін лицензиялау мен аккредиттеу үшін міндетті шарт болады.

Денсаулық сақтау саласы қызметкерлерінің дипломға дейінгі және дипломнан кейінгі білім беру деңгейінде электрондық денсаулық сақтаудың негіздері бойынша әлеуеттері арттырылатын болады.

МЖӘ негізінде денсаулық сақтаудың жекелеген ұйымдарын, қызметтерін, өңірлік жүйелерін ақпараттандыру жөніндегі инвестициялық жобаларды іске асырудың сервистік үлгісі енгізіледі. Осыны ескере отырып, мемлекеттің атынан орталық және жергілікті атқарушы органдар бюджеттік АТ-жобаларын дайындау және іске асыру мерзімдері ақпараттық технологиялардың даму және ескіру мерзімдеріне сай келмейтіндіктен, жаһандық және өңірлік ақпараттық жүйелерді құру және енгізу жөніндегі жобаларға тікелей бюджеттік инвестицияларды жоспарлы түрде азайтатын болады.

Саладағы өндірістік үдерістерді ақпараттандырудың дәстүрлі тәсілдерімен қатар, пациенттердің денсаулық жағдайын ұтқыр медициналық құрылғылардың көмегімен алыстан автоматтандырылған мониторингтеу секілді инновациялық АКТ енгізуді қолдау жүзеге асырылатын болады.

Медициналық көмектің интеграцияланған үлгісін іске асыру шеңберінде пациенттердің медицина қызметкерлерінің қабылдауына өз бетінше онлайн жазылуы, шынайы уақыт режимінде консультация беру және пациенттерді жеке стационарлық компьютерлер мен смартфондарды пайдалана отырып бақылау кезең-кезеңімен енгізіледі.

Көзделген шараларды сәтті іске асыру және ақпараттық жүйелердің тиімді пайдаланылуын қамтамасыз ету үшін денсаулық сақтау жүйесі мамандарын ақпараттандыру мәселелері жөнінде оқыту бойынша кең ауқымды іс-шаралар іске асырылады.

Бұдан басқа, еліміздің денсаулық сақтау саласының жаһандық ақпараттық-коммуникациялық инфрақұрылымын құруда МЖӘ-н әрі қарай дамыту бағдарламасы, тұжырымдамасы әзірленетін болады.

Мембағдарламаны іске асыру 2016 – 2019 жылдарға есептелген және мыналарды көздейді:

медициналық-санитариялық алғашқы көмекті басымдықпен дамыту;

медициналық көмектің барлық деңгейлерінің интеграциясын дамыту;

денсаулық сақтау саласындағы менеджменттің тиімділігін дамыту, корпоративті басқару элементтерін енгізу;

денсаулық сақтау саласында жеке меншік секторды және бәсекелестікті әрі қарай дамыту: денсаулық сақтау нысандарын сенімгерлікпен басқару және жекешелендіру, жеке отбасылық практиканы дамыту;

адами ресурстарды стратегиялық басқаруды дамыту;

медициналық білім беруді жаңғырту, медицина ғылымын, білім беруді және практиканы интеграциялау;

мектеп медицинасын денсаулық сақтау жүйесінде әрі қарай дамыту;

халықаралық стандарттардың негізінде дәрі-дәрмекпен қамтамасыз етуді жетілдіру;

міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыруды енгізу;

мемлекеттің, кәсіби қауымдастықтар мен пациенттердің әріптестігі арқылы медициналық қызметтер сапасын басқару жүйесін дамыту;

денсаулық сақтау саласы инфрақұрылымының тиімділігін арттыру және оңтайландыру;