Бағдарламасы Бағдарламаның паспорты Кіріспе Ағымдағы жағдайды талдау

Осы мақсатқа қол жеткізу мына нысаналы индикатормен өлшенетін болады:

         Қойылған мақсатқа жету үшін мына міндеттерді шешу көзделеді:

Осы міндетке қол жеткізу мына тікелей нәтижелер көрсеткіштерімен өлшенетін болады:

 2-міндет. Ресурстарды пайдалану тиімділігін арттыру және саланың инфрақұрылымын жетілдіру.

Осы міндетке қол жеткізу мына тікелей нәтижелер көрсеткіштерімен өлшенетін болады:

5.                Бағдарламаның негiзгi бағыттары, қойылған мақсаттарға қол жеткiзу жолдары және тиiстi шаралар

Осы Бағдарламаның негізгі бағыттары болып табылады:

1. халық денсаулығын сақтаудың негізі ретінде қоғамдық денсаулық сақтауды   дамыту;

2. МСАК-ті жаңғырту және басымдықты дамытудың негізінде барлық денсаулық сақтау қызметтерін халықтың мұқтаждықтары айналасына интеграциялау;           

3. медициналық қызметтердің сапасын қамтамасыз ету;  

4. Ұлттық дәрілік қамтамасыз ету саясатын іске асыру;

5. ниеттестікті ендіру және жүйенің қаржылық тұрақтылығын көтеру негізінде денсаулық сақтау жүйесін жетілдіру;

6. денсаулық сақтау саласындағы адами ресурстарды басқарудың тиімділігін арттыру;

 7. мемлекеттік-жеке меншік әріптестік және қазіргі заманғы ақпараттық-коммуникациялық технологиялар негізінде денсаулық сақтау саласының инфрақұрылымын одан әрі дамытуды қамтамасыз ету болып табылады.

 Cектораралық өзара іс-қимыл шеңберінде іс-шараларды іске асыру қойылған мақсаттарға қол жеткізудің негізгі жолдары болмақ.

 

5.1.    Халық денсаулығын сақтаудың негізі ретінде қоғамдық денсаулық сақтауды дамыту

Халық денсаулығын нығайту және қорғау тек тиісті стратегияларды дамытуды және түрлі тіршілік салаларындағы ресурстарды жұмылдыруды ғана емес, мемлекеттің, жұртшылықтың және халықтың осы бағыттағы қызметін интеграциялауды қамтамасыз ету үшін орнықты және тиімді  негіз қалауды талап етеді.

Үздік халықаралық тәжірибеге сәйкес, денсаулық сақтау жүйесін одан әрі дамытудың  негізі қоғамдық денсаулық сақтау қызметін (ҚДСҚ) құру болмақ.

Қоғамдық денсаулық сақтау қызметі жұмысының негізгі бағыты қоғамның денсаулығын басқару, МСАК-тің мүдделі мемлекеттік органдармен (санитариялық-эпидемиологиялық, экологиялық, ветеринариялық қызметтермен) ведомствоаралық өзара іс-қимылының негізінде ағарту, консультациялар, саламатты өмір салтын насихаттау, қолдау арқылы халықтың денсаулығын, мінез-құлық стереотиптерін қолдау бағытында өзгерту болмақ.

ҚДСҚ негізгі функциялары:

халықтың хабардарлығын және оның қоршаған ортаның түрлі факторларының, дұрыс емес тамақтанудың және мінез-құлықтық қауіптердің зиянды әсерін профилактикалау және төмендету бойынша іс-шараларға тартылуын арттыру;

инфекциялық және негізгі инфекциялық емес ауруларға, соның ішінде психикалық саулықтың бұзылыстары мен жарақаттанушылықтқа  эпидемиологиялық мониторинг жүргізуді қамтамасыз ету;

ел халқының денсаулығын қорғауға және нығайтуға бағытталған сектораралық өзара іс-қимылды қамтамасыз ету, үйлестіру және кеңейту;

денсаулықты қорғау саласындағы заңнаманың және басқа да құқықтық нормалардың сақталуын бақылауды қамтамасыз ету;

өңірлік және ұлттық деңгейде аурулардың дамуын ұзақ мерзімдік үлгілеу мен болжаудың халықаралық жүйелерін енгізу болады.

ҚДСҚ қызметі халыққа медициналық көмек көрсету жүйесімен, әсіресе МСАК-пен, мамандандырылған ғылыми-зерттеу ұйымдарымен және бағдарламаларымен тығыз интеграцияланатын болады.

 ҚДСҚ құрылуы республикалық және жергілікті деңгейлерде функцияларды бөлумен интеграцияланған құрылымды көздейтін болады.

Республикалық деңгейде инфекциялық және инфекциялық емес аурулардың қауіп  факторларына эпидемиологиялық мониторинг жүргізу функциялары, сондай-ақ мыналар:  

қоғамдық денсаулық сақтауды дамытуға бағытталған мемлекеттік саясатты және сектораралық бағдарламаларды әзірлеу және іске асыру;

қоғамдық денсаулық сақтау саласындағы ғылыми зерттеулерді, соның ішінде саламатты өмір салтын қалыптастыру жөніндегі іс-шаралар;

қоғамдық денсаулық сақтау мәселелерін анықтау және олардың өсу серпінін болжау үшін халықтың денсаулық жағдайына мониторинг жүргізу;

қоғамдық денсаулық сақтау қызметтері мен бағдарламаларының тиімділігін, қолжетімділігі мен сапасын бағалау жүзеге асырылатын болады.

ҚДСҚ жергілікті деңгейде жергілікті атқарушы органдардың жүргізуімен инфекциялық және инфекциялық емес аурулардың профилактикасы жөніндегі іс-шараларды, соның ішінде скринингтерді әзірлеумен, жоспарлаумен, олардың іске асырылуын бақылаумен және мониторинг жүргізумен және МСАК-пен бірлесіп диспансерлеумен айналысатын болады.  

ҚДСҚ өңірлік бөлімшелері қызметінің негізгі мақсаттарының бірі тамақтануды ұтымды ету мен саламатты өмір салтын ынталандырудың, санитариялық және дене мәдениетін дамытудың негізінде халықтың өз денсаулығы үшін жауапкершілігін арттыру болады. Бұл азаматтарды ақпараттандыру және ағарту, олардың жеке бас саулығы, қоғамдық денсаулық сақтау мәселелеріндегі мүмкіндіктерін кеңейту іс-шараларымен және дұрыс тамақтануды насихаттаумен қамтамасыз етіледі.   

Ол үшін ҚДСҚ орталық және өңірлік деңгейлерінде дәстүрлі бұқаралық ақпарат құралдарын және заманауи әлеуметтік медиа-ресурстар мен желілерді белсенді қатыстыра отырып, мінез-құлық психологиясы және экономика саласындағы ғылыми негізделген әзірлемелердің негізінде әлеуметтік маркетингтің инновациялық технологиялары енгізілетін болады.

ҚДСҚ-нің басым міндеті әртүрлі деңгейлі денсаулық сақтау ұйымдарымен бірлесіп әлеуметтік мәні бар негізгі инфекциялық емес ауруларды (ИЕА) профилактикалау және оларға мониторинг жүргізу бойынша іс-шараларды жандандыру болмақ.

Бұл ретте, ИЕА-мен күрес Жаһандық ИЕА профилактикасы және онымен күрес жөніндегі 2013-2020 жылдарға арналған іс-қимыл жоспарына, Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының (ДДҰ) шекті конвенциясына және Еуропалық темекіге қарсы күрес стратегиясына, ДДҰ тағам өнімдері және тамақтану саласындағы 2015-2020 жылдарға арналған іс-қимыл жоспарына сәйкес, халықаралық апробацияланған технологиялардың негізінде жүргізіледі. Мектептегі дұрыс тамақтандыруды қамтамасыз ету бойынша ғылыми әзірлемелердің басымдығы қайта қаралып, мектептегі дұрыс тамақтандыру концепциясы әзірленеді, денсаулыққа пайдалы (жаңа піскен және экологиялық) тағам өнімдерін (май, тұз, қант мөлшері төмен) тұтынуды насихаттау күшейтілетін болады.

Еліміздегі бала және ересек тұрғындарды иммунопрофилактикалау жөніндегі бүкіл жұмысты ДДҰ ұсынымдарына сәйкес ұйымдастыру және үйлестірудің негізінде инфекциялық ауруларды профилактикалау мәселелеріне айрықша назар аударылатын болады.

Осы бағыт ҚДСҚ-ның халықтың санитариялық-эпидемиологиялық әл-ауқаты саласындағы уәкілетті органмен өзара іс-қимыл жасауы кезінде мүмкін болады.

Сонымен бірге, қоғамдық денсаулық сақтау жүйесі орта мерзімдік кезеңде халықтың денсаулығын сақтауға және нығайтуға бағытталған сектораралық өзара іс-қимылдың институционалдық негізіне айналмақ.

Халықаралық стандарттарға сәйкес, әртүрлі мемлекеттік және қоғамдық институттардың  сектораралық  өзара іс-қимылы инфекциялық және инфекциялық емес аурулар туындауының қатер факторларын төмендетуді нысанағы алуы және мыналарға бағытталған кешенді шараларды көздеуге тиіс:

қатер факторларының (шылым шегу, алкогольді шектен тыс пайдалану, физикалық белсенділік) таралуын төмендететін жаңа мінез-құлық ұстанымдарын қалыптастыру;

дұрыс теңгерілген тамақтану;

дене шынықтырумен және спортпен ұдайы шұғылданатындар санының өсуі;

жол-көлік оқиғаларын азайту;

адам денсаулығын қорғау және нығайту адамның жас және әлеуметтік ерекшеліктерін ескерумен аурулар мен олардың салдарының пайда болу қатерінің сыртқы және мінез-құлықтық факторларын төмендету бойынша  сәби өмірінің алғашқы күндерінен басталатын және барлық жас кезеңдерінде жалғастырылатын профилактикалық іс-шараларға бағытталатын болады;

қауіпсіз еңбек және тұрмыс жағдайларын жасау;

мүгедектердің денсаулық сақтау қызметтеріне өзгелермен тең дәрежеде қол жеткізуін қамтамасыз ету;

олардың халықтың сырқаттану жағдайына ықпал етеріне мониторинг жүргізу деректерін ескере отырып, ауаның, судың және топырақтың ластануын азайту, шу деңгейін төмендету және оларды төмендету іс-шараларын әзірлеу.

Сектораралық өзара іс-қимылды дамыту шеңберінде басқарудың барлық деңгейлерінде, соның ішінде осы бағдарламаның мақсаттары мен міндеттерін басқа да мемлекеттік және салалық бағдарламалармен, өңірлер мен салаларды дамытудың стратегиялық жоспарларымен интеграциялау арқылы, халық денсаулығын қорғау мен нығайтудың келісілген саясатын жүргізу қамтамасыз етілетін болады.

Міндеттерді шешу үшін жоспарлаудың, қаржыландырудың тиімді әдістері, халықпен, ұйымдасқан ұжымдармен, білім беру мекемелерімен өзара іс-қимыл жасау тетіктері енгізіледі, денсаулық сақтау жөніндегі қызмет көрсеткіштері үшін министрліктердің жауапкершілік жүйесі, қоғамдық, алғашқы денсаулық сақтау және әлеуметтік қорғау қызметтері жұмысының интеграциясы қалыптасады.

Басқа да секторлармен және ведомстволармен бірлескен жұмыстың шеңберінде халық денсаулығына ықпал ететін қатер факторларын басқаруың бірыңғай жүйесі құрылады және денсаулықты қорғау жөніндегі қызмет көрсеткіштері үшін әр министрліктің жауапкершілік аймағы айқындалады.

Бұдан басқа, жергілікті атқарушы органдармен бірлесе отырып:

         жергілікті деңгейде халық денсаулығын сақтау және нығайту саласындағы өңірлік басымдықтар зерделенеді, айқындалады және тиісті бағдарламаларды іске асыру үшін барлық жағдайлар қамтамасыз етіледі;        

         денсаулықты нығайту бағдармаларын іске асыру үшін халықпен, әсіресе, жастармен, ұйымдасқан ұжымдармен, білім беру мекемелерімен өзара іс-қимыл жасау тетіктерін енгізуді көздейтін, әлеуметтік  жұмылдыру бойынша кешенді шаралар әзірленеді және іске асырылады;

         мектептердің медицина қызметкерлерінің штаттарын білім беру жүйесінен денсаулық сақтау жүйесіне беру бойынша шаралар қабылданады.

         Сектораралық өзара іс-қимылдың басым міндеті ана мен баланы қорғау бойынша кешенді шараларды іске асыру, соның ішінде балалар жарақаттануын төмендету, балалар мен жастардың менталдық және репродуктивті денсаулығын нығайту болмақ.

Әлеуметтік қызметкерлерді, психологтар мен ІІМ кәмелетке толмағандар ісі жөніндегі нұсқаушыларын тарта отырып, балалар және жасөспірімдердің дене және психикалық саулығын қалыптастыруға, ата-аналар мен оқытушыларды балалар мен жасөспірімдердің  психикалық тұрақсыздығының белгілерін, қатерлі суицидтік мінез-құлқын танып-білуге, олармен әрі қарай жұмыс жасау тактикасына үйретуге бағытталған іс-шаралар айқындалады және іске асырылады.

 Жол қозғалысының қауіпсіздігі, жол қозғалысы саласындағы нормалар мен ережелерді сақтау деңгейін көтеру, соның ішінде жол қозғалысы ережелерін бұзушылықтарды автоматты тіркеу жүйелерін пайдалана отырып көтеру бойынша халықпен жүйелі түрде профилактикалық және ақпараттық жұмыс жүргізлуін қамтамасыз ету арқылы ЖКО-ның алдын алу, жолдардағы апаттық-қауіпті учаскелерді жою жөніндегі іс-шаралар жалғастырылатын болады.

Сектораралық өзара іс-қимыл шеңберінде халықты толыққанды тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық қызметтерімен (халықтың ауыз суға, суды ағызып әкету жүйелеріне тұрақты түрде қол жеткізуін қамтамасыз ету және т.б., тұрмыстық қалдықтарды жою, жылумен және энергиямен қамтамасыз ету) қамсыздандыруға бағытталған кешенді шараларды іске асыру қамтамасыз етіледі.

Қоршаған орта факторларының халық денсаулығына зиянды әсерін төмендетуге бағытталған  іс-шараларды іске асыру, соның ішінде ауаның, топырақтың және табиғи су қоймаларының ластануымен күрес жалғасатын болады.

ҚДСҚ МСАК ұйымдарымен, жергілікті атқарушы органдармен және жұмыс берушілермен бірлесіп, адамның жұмыс орнындағы денсаулығын қорғау, қазіргі заманғы стандарттар мен озық технологиялар трансфертінің негізінде кәсіптік сырқаттармен күресу, кәсіптік патология кезіндегі медициналық көмектің қолжетімділігі мен сапасын арттыру жөніндегі  кешенді тәсілдерді әзірлейтін және енгізетін болады.

Сектораралық өзара  іс-қимылдың ең маңызды міндеттерінің  бірі дене белсенділігін ынталандыру мен спортпен шұғылдануды насихаттауды, соның ішінде жұмыс берушілерді кеңінен тарту арқылы жұмыс істейтін тұрғындарды, мектептегі білім беру жүйесі арқылы – балалар-жасөспірімдер спорт мектептерінің базасында балалар мен жасөспірімдерді дене шынықтырумен және спортпен айналысуға тартуды қоса алғанда, тиімді тамақтану, саламатты және қауіпсіз өмір салты үшін жағдайлар және әділ мүмкіндіктер жасау болмақ. 

Тұрғындар үшін қауіпсіз өнімнің, құрамындағы май, тұз, қант мөлшері төмен қолайлы денсаулыққа пайдалы азық-түліктің тағам өнімдерінінің қолжетімділігін кеңейту және балалардың, репродуктивті жастағы әйелдердің, жүкті және емізетін әйелдердің тамақтануын жақсарту, халықты қауіпсіз және денсаулыққа пайдалы тағам өнімдерімен тұрақты қамтамасыз ету, халықты дұрыс тамақтану туралы ақпараттандыру арқылы тамақтанумен байланысты ауруларды профилактикалау жөніндегі шаралар кешенін іске асыру жалғасады.

Ведомствоаралық жұмыс шеңберінде төтенше жағдайлардың, жарақаттанудың, оқыс жайлар мен уланулардың, зорлық-зомбылық пен қылмыстың ауқымын азайтуға, соның ішінде инфрақұрылымды тиісінше жоспарлаудың, алкоголь өнімдерінің айналымына бақылау жасау мен есірткі заттарының заңсыз айналымына белсенді түрде қарсы күресуді қоса алғанда, нормативтік реттеу және мемлекеттік бақылаудың көмегімен азайтуға бағытталған жүйелі шаралардың қабылдануы қамтамасыз етіледі.

Жалпы білім беру мекемелерінде нашақорлық пен мінез-құлық ауруларының профилактикасы  жөніндегі  бағдарламаларды енгізу кеңейтілетін болады.

ҚДСҚ жауапкершілігіне халықтың төтенше жағдайларға дайын болуын қамтамасыз ету енгізіледі.

         Қылмыстық-атқару жүйесінің (бұдан әрі – ҚАЖ) мекемелерін қоса алғанда, туберкулезбен және АИТВ/ЖИТС-пен ауыратын науқастарға медициналық көмек көрсетуді жетілдіру жолымен туберкулезге шалдығу және одан болатын өлім-жітім деңгейін, соның ішінде пенитенциарлық жүйеде төмендету жөніндегі ведомствоаралық іс-шаралар, бүкіл халықтың және пенитенциарлық жүйе контингентінің туберкулездің және АИТВ/ЖИТС таралу мәселелері бойынша хабардар болуын арттыру жалғастырылады.

Жасөспірімдер мен репродуктивті жастағы тұрғындар арасында АИТВ инфекциясының таралуын төмендету жөніндегі профилактикалық іс-шараларға, 15-17 жастағы балалар арасында ЖЖБИ-ға шалдығудың профилактикасына ерекше назар аударылады.

Сектораралық өзара іс-қимылды дамыту шеңберінде халықаралық бірлестіктермен және ұйымдармен (ДҰҰ, БҰҰ, ЮНИСЕФ, соның ішінде онда қазақстандық мамандарды қатыстыру және тәжірибе алмасу мақсатымен) тығыз ынтымақтастық орнату жалғасады.

Сектораралық өзара іс-қимылдың ұзақ мерзімді мақсаты денсаулық сақтау, еңбек және әлеуметтік қорғау саласындағы мемлекеттік саясаттың кезең кезеңімен, соның ішінде ортақ мақсаттардың, міндеттер мен нәтижелілік индикаторларының негізінде интеграциялану болып табылады.

Бұл қоғамдық денсаулық сақтау, алғашқы денсаулық сақтау және әлеуметтік қорғау қызметтерінің жұмысын кезең-кезеңімен интеграциялаудың негізінде әлеуметтік медицина үлгісін қалыптастыру үшін негіз болады.

Бұл әлеуметтік медицинаның қоғамдық денсаулық сақтау қызметінің, бастапқы денсаулық сақтау және әлеуметтік қорғау бірте-бірте интеграциялау негізінде әлеуметтік медицинаның  моделін қалыптастыруға негіз болады.