Қостанай облысының ЖӨӨ құрылымын талдау

млрд. теңге

Облыстың ЖӨӨ құрылымын талдау 2007 жылдан 2009 жылға дейін айтарлықтай көп үлес салмақты ауыл шаруашылығы алғанын көрсетіп отыр. 2010 жылдан 2011 жылға дейін ЖӨӨ құрылымында өнеркәсіп үлесі басым болды. Құрылыс 4-тен 4,5%-ға дейін құрады, сауда үлесі 13-тен 10,9%-ға дейін, көлік және байланыс 12,5-тен 9,3%-ға дейін төмендеді.

2012 жылы ең үлкен үлес салмақты өнеркәсіп алды – 23%, ауыл шаруашылығы аталған салаға қолайсыз болған табиғи жағдайларға байланысты – 10,5%, құрылыстың, сауданың, көлік және байланыс саласы мен басқа салалардың үлес салмағы ұлғайды.

Облыс ЖӨӨ-нің өзгеруіне үлесіне ЖӨӨ көлемінің жартысы келетін ауыл шаруашылығы және өнеркәсіп салаларының дамуы әсер етеді.

4-кесте

Өңір салаларының жалпы республикалық өндіріс көлеміндегі

үлес салмағы млрд. теңге

2013 жылдың қаңтар-маусымында Қостанай облысы бойынша ЖӨӨ 2,7%-ға өскені байқалып отыр. ЖӨӨ көлемі 528,8 млрд. теңгені құрайды. Республика ЖӨӨ-де үлес салмақ - 3,7% құрады.

2013 жылдың 1 жартыжылдығында жан басына шаққанда ЖӨӨ республика бойынша 834 мың теңгені, Қостанай облысы бойынша – 600,8 мың теңгені құрады, бұл 11 орынға сәйкес келеді.

Сыртқы экономикалық қызмет

2009 жылы облыстың сыртқы сауда айналымы 2147,6 млн. АҚШ долларын, оның ішінде экспорт – 1416 млн. АҚШ долларын, импорт – 731,6 АҚШ долларын құрады.

2007 жылмен салыстырғанда 2009 жылғы тауар айналымы 10,9 %-ға төмендеді. Тауар айналымы төмендеуінің себебі импорттың 28,2 %-ға төмендеуі болып табылады. Өнімнің импортында көлік құралдарын жеткізу – 3,2 есе, мұнай өнімдері – 2,6 есе, жабдықтар – 1,7 есе төмендеді. Дәрі-дәрмекті жеткізу 14,4 %-ға ұлғайды.

2011-2012 жылдары облыс сыртқы экономикалық айналымының 2010 жылмен салыстырғанда 2011 жылы 1,8 есе, 2011 жылмен салыстырғанда 2012 жылы 10%-ға айтарлықтай өскені байқалып отыр. 2011 жылы облыс экспорты айтарлықтай – 2 есе өсті, импорт 1,5 есе ұлғайды. 2012 жылы облыс экспорты 2011 жылғы деңгейде болды, импорт қайтадан 1,5 есе ұлғайды.

Қостанай облысы бойынша сыртқы сауда айналымы 2012 жылы 4,6 млрд. АҚШ долларын (республика сыртқы сауда айналымының көлемінен 3,4%, өңірлер арасында 11 орын). Сыртқы сауда сальдосы оң қалыптасып, 2015,6 млн. долларға тең. Қостанай облысының 86 әртүрлі мемлекетпен дамыған сауда-экономикалық байланысы бар. Бұл – ТМД елдері (жалпы облыс сыртқы сауда айналымынан 8%), Европалық Одақ (6%), Кедендік Одақ (35,4%), Азия (44,5%) және әлемнің қалған елдері (6,1%).

5-кесте

Тауар айналымы құрылымында 2009 жылы экспорттық жеткізулер 66%, ал импорттық операцияларға 34% тиесілі. Облыстық экспорттың 90%-ы төрт тауар тобына тиесілі: темір кені өнімі (65,8%), ұн-жарма өнеркәсібі өнімдері (12,3%), бидай наны (6,6%), асбест (3,4%).

Облыс өнімі негізінен Ресей Федерациясына (экспорттың жалпы көлемінен 36,7%), Қытайға (34,3%), Ауғанстанға (8,1%), Швейцарияға (6,2%) және әлемнің басқа елдеріне экспортталды. Импорттық өнімдер әлемнің 88 елдерінен жеткізілді, олардың ішінде ең ірілері: Ресей Федерациясы (жалпы импорт көлемінің 48,1%), Германия (9,0%), Украина (6,3%), Қытай (5,8%), Беларусь (5,4%), АҚШ (2,9%) және т.б. болып табылады.

2012 жылғы облыс тауар айналымының құрылымында экспорттық жеткізулер 72 % алады, импорттық операциялар үлесіне 28% келеді.

Облыс экспорты 2012 жылы іс жүзінде 2011 жылдың деңгейінде қалды және 3317,7 млн. АҚШ долларын құрады, 0,9%-ға төмендеді (республика экспорты көлемінен 3,6%).

Қостанай облысының өнімі әлемнің 41 еліне экспортталды. Экспорттың негізін темір кені өнімі (71,2%), бидай (8,8%), ұн (5,4%), өңделмеген алтын (5,3%), асбест (2,4%) құрайды. (Республика экспортының белгілеуші баптары болып минералды өнімдер - 75%, металлдар және олардан жасалған өнімдер - 13% болып табылады).

Облыстың экспорттық жеткізулерінде 2011 жылмен салыстырғанда бидай көлемдері 2 есе, асбест 66,1%-ға, ұн 39%, өңделмеген алтын 26,3%-ға, темір кені өнімдерін жеткізу 13,5%-ға төмендеді.

Өнімдер Қытайға (экспорттың жалпы көлемінен 47%), Ресей Федерациясына (30%), Швейцарияға (5,3%), Өзбекстанға (2,9%), Ауғанстанға (2,7%), Түркияға (2%) және әлемнің басқа елдеріне экспортталды (экспорт бойынша республиканың негізгі сауда әріптестері Қытай (18%), Италия (17%), Нидерланды (8%), Ресей (7%), Франция (6%) болып табылады).

6-кесте

Қазақстан Республикасының жалпы экспорт көлемінде

Қостанай облысының үлесі

млн. АҚШ долл.