Басќару есебі туралы жалпы т‰сінік
жүктеу/скачать 0.81 Mb.
|
| Жұмыс күшіне арналған шығындардың есебі мынадай мақсаттан тұрады - кызметтің түрлері бойынша жүмыс уақытына кететін шығындарын анықтау; шығарылған өнім деңгейі немесе ауысымы (сменасы) бойынша тапсырмалардың орындалу деңгейі; еңбек ақынының есептелуінің айқындығы, жүмыс істеп жүрген қызметкерлердің еңбек ақысы бойынша есеп айырысу; жалақы қорының пайдалануьш бақылау т. б..
Еңбек ақы шығындары бірщғай болып келмейді, сондықтан басқарудың талаптарын қанағаттандыру үшін оларды жіктейді. Кез келген жіктеменің негізінде біртектес күбылыстарды сипаттайтын қағидалар жату керек. ШС тәжірибесівде жүмыс күшінің шығындарын есептеу үшін келесі топтамасы қолданады: жалақының түрлері бойынша — негізгі және қосымша; элементтері бойынша — кесімді істелген жүмысына карап төленетін, сыйақылар, сыртқы себептердің салдарынан болған еріксіз тоқтауларға төлеу, т. б.; кызметкерлердің қүрамы бойынша — тізімді-штаттық, келісім- шарт бойынша жүмыс істейтінтіндер және т.б.; • қызметкерлердіц категориялары бойынша — жүмысшылар, қызметкерлер, оның ішіндегі басшылар, бас мамандар, яғни ИТЖ . Жоғарыда келтірілген шығындар жіктемесі отандық кәсіби әдебиеттерде бүрыннан жақсы зерттелген, бірақ ол басқару үшін қолайсыз бодцы, өйткені онда: жүмысқа алу; қызметкерлерді іріктеу және қысқарту; еңбек ресурстарын басқарумен тікелей байланысты еңбек және қызметкерлер санын нормалау және жоспарлау туралы ақпарттар жоқ . Суреттегі мәліметтерден шығындардың пайда болу себептерін анықтаймыз. Нарық жағдайында басқарудың акдараттык жүйелік . Сурет. Еңбек ресурстарын басщру жүйесінің элементтері типтерін тавдап алу оңай емес, өйткені овда үнемі еңбек аіфіның көлемі және оның есептелу тәртібі, сондай-ақ компенсациялық және ынталандыру сипатында болатын әр түрлі төлемдердің колдануы, қосымша еңбектік пен әлеуметтік жеңілдіктердің берілуі (шаруашылықгың тарапынан да, мемлекеттің тарапынан да) жиі өзгеріс-терге үшырап отырады. Бүл аз болғандай, жүмыс беруші кәсіпорындар (әсіресе шетелдік) тең күнды, тең сапалы жүмысқа әр қилы еңбек ақы төлейді. Олар бүндай келенсіз жайды өздерінің ішкі есеп беру саясатымен байланыстырады. Бүл жағдайда жүмыс күшіне жүмсалатын шығындардың дифференциалдық шектеулері басқарудың талаптарына сай келе бермейді. Болашақта еңбек шығынын анық анықгауға үмтылсақ, ШС-нің ағымдағы есебіне өнімнің өзіндік қүнына кіретін еңбек ақы қорларын дүрыс бағаласақ, шығындарды таратуда, болашақ шығындардың ара жігін ажырата аласақ, және т.б. осы сияқты мәселелерді шешуде белсенділік көрсетсек, онда басқарушы есептің күрделі экономикалық есептеулерін біршама жеңілдетеміз. Шығындар сомасын тарату кезінде оның екі белгісіне: яғни тікелей мен үстеме шығындарына көңіл белу керек. Шешімді қабылдаудың белгілері бойынша, енімнің өзіндік күнына кіретін еңбек ақының үлкен көлемі тікелей болып келуі мүмкін, ал басқа жағдайда, оның біршама бөлігі үстеме болып табылады. Демек бүл, „негізгі" еңбек ақының қүрамында тікелей де, үстеме шығынның да бар екенін көрсетеді. Осыған үқсас пікірталас „қосымша" еңбек ақы кезінде де пайда болады. Бүл мәселелерге экономикалық әдебиеттерде бір мағыналы жауаптар әлі табылған жоқ. Осыған байланысты келесі баптарға көңіл бөлу керек сияқты: өнімді өндіру процесінде тікелей қатысатын, өндірістік жүмысшылардың еңбек ақы шығындары. Бүған келісімді норма және бағалау (расценка) бойынша жүмыстар, істеген жүмыс күніне карай төленетін жүмыстар кіреді; жүмыс сапасына, жоғары шеберлігіне, шығындарды төмендетуге, графикті орындағаны үшін ынталандыру сипатында төленетін қосымша төлем; жалдау шығындары, жұмыс күшін іріктеу (өндірістік жүмысшы- ларына кдтысты ғана, қалғандары үстеме шығыстарына жатады); жүктеу/скачать 0.81 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|