Қолданыстағы және Басқа Түсіндірме Материал

1. 
   Есеп-қисап немесе аудиттен тыс саланың сараптамасына сондай мәселелерге қатысты сараптама жатуы ықтимал:
   

• 
  Күрделі қаржылық құралдарды, жер мен ғимараттар, жабдықтау, әшекейлер, өнер туындылары, сирек кездесетін заттар, материалдық емес қорлар, сатып алынған активтер мен ұйымдардың қосылуында қабылданған міндеттер мен бұзылуы мүмкін активтерді анықтау.
  
• 
  Сақтандыруға қатысты келісімдер немесе қызметкерлерді жеңілдіктермен қамсыздандырумен байланысты бағдарламамен байланысты актуариалдық есеп айырысу.
  
• 
  Мұнай-газ резервтер қонымдылығын анықтау.
  
• 
  Экологиялық міндеттерді бағалау мен аумақты тазалауға қатысты шығындар.
  
• 
  Келісімдерді, заңдарды, нормативтік актілерді түсіндіру.
  
• 
  Күрделі немесе әдеттен тыс салық сәйкестігін талдау.
  

2. 
   Көпшілікті жағдайларда, есеп-қисап, аудит, немесе басқа сала айырмасын ажыратып тану анық болады, есеп-қисап немесе аудит ерекше саласы таратылса да. Мысалы, пайда кейінгі қалдырылған салығы бойынша есеп-қисап әдістерін қолдану сараптамасы бар жеке тұлға әдетте салық заңында сарапшыдан жеңіл ажыратылады.
   

кәсіпкерлер мен аудиторлар үшін құзырет талаптары аудиторға пікір айтуға көмек береді.⁴⁵²

3. 
   Егер бұл АХС талаптарына аудиторлық сарапшы жеке тұлға немесе ұйым болуын фактісін қарастыруда пікір айтуға қажет. Мысалы, аудиторлық сарапшының құзыретін, мүмкіндіктерін, объективтігін қарастыруда мына факті орын алады: сарапшы аудитор алдыңғы кезеңде пайдалынған ұйым болады, бірақ аудитор белгілі бір келісім жөнінде ұйыммен тағайындалған жеке тұлға тәжірибесі болмайды; немесе бұл керіс болады, егер аудитор жеке сарапшының жұмысын білсе, бірақ сарапшыны шақырған ұйымды білмесе. Екі жағдайда жеке тұлғаның жеке ерекше белгілері мен ұйымның басқарушы ерекше белгілері (мысалы, ұйым орындап жататын сапаны бақылау жүйесі) аудитордың бағалауына тән болуы ықтимал.
   

4. 
   Аудиторлық сарапшы аудиторға келесі орындауға қажет еді:
   

• 
  субъект пен оның ортасын, сонымен қоса ішкі бақылау туралы білім алуға.
  
• 
  елеулі бұрмалалулар тәуекелін анықтауға, бағалауға.
  
• 
  қаржылық есеп деңгейінде бағаланған тәуекелдіктерге жалпы жауаптарды белгілеуге, енгізуге.
  
• 
  бекіту деңгейінде бағаланған тәуекелдіктерге бұдан әрі аудиторлық шараларды әзірлеуге, орындауға, бақылау тесттерін құруға, немесе маңызына қарай шараларды енгізуге.
  
• 
  қаржылық есептілік туралы пікір білдіруге арнап алынған аудиторлық дәлелдің жеткіліктілігін, тиістілігін анықтауға.
  

5. 
   Елеулі бұрмалау тәуекелі арта алады, егер есептен тыс басқа саладағы сараптама субъект басшылығы қаржылық есепті дайындауға қажет еді. Мысалы, себебі бұл кей дәрежедегі күрделілікті анықтай алады, немесе, себебі субъект басшылығының сараптама саласы туралы білімі болмайды. Егер қаржылық есепті дайындау кезінде субъект басшылығының қажетті сараптамасы болмаса, онда субъект басшылығының сарапшысы бұл тәуекелдіктерді жоюға шақырылады. Байланысты бақылау, әсіресе, субъект басшылығының сарапшысы жұмысына қатысы бар бақылау, қажет болса, сондай-ақ елеулі бұрмалау тәуекелін төмендете алады.
   
6. 
   Егер қаржылық есепті дайындауға есептен тыс басқа саладағы сараптама пайдаланылса, онда есеп-қисап немесе аудитке тәжірибелі аудитордың бұл қаржылық есеп аудиті орындауға қажетті сараптамасы болмайды. Жоба бойынша жасақ әріптесі жоба
   

7. 
   Есеп немесе аудиттен тыс басқа саладағы сарапшы болмайтын аудитор аудитті аудиторлық сарапшысыз орындау үшін бұл сала туралы жеткілікті білім алады. Бұл білім мыналар орындаудан алына алады, мысалы:
   

• 
  Қаржылық есепті дайындауға сондай сараптама пайдалануды талап ететін аудиторлық субъекттерге тәжірибе.
  
• 
  Белгілі бір саладағы оқыту немесе кәсіптік жетілдірулер. Соған формальды курстар немесе аудитордың бұл саладағы мәселені қарастыруға қабілетін арттыру үшін байланысты салаға сараптамасы бар тұлғалармен талқылау. Мұндай талқылаулар бұл сарапшы оған ерекше мәселе бойынша ақпараттық кеңесі беруге мүмкіндік беретін барлық тиісті фактілер туралы ақпарат алған келісімге қатысты жағдайлардың ерекше пакеті туралы аудиторлық сарапшымен талқылаудан ерекшеленеді.⁴⁵⁵
  
• 
  Бірдей келісімдер орындаған аудиторлармен талқылау.
  

8. 
   Кей жағдайда, алайда, аудитор жеткілікті тиісті аудиторлық дәлел алуға мүмкіндік алу үшін аудиторлық сарапшы пайдалану керектігін анықтауы ықтимал. Осыған сәйкес көрсетулер:
   

• 
  Субъект басшылығы қаржылық есепті дайындау кезінде субъект басшылығының сарапшысын пайдаланды ма, жоқ па? (A9 параграф).
  
• 
  Мәселенің сипаты, елеулігі, мен күрделілігі.
  
• 
  Мәселедегі елеулі бұрмалаудың тәуекелдері.
  
• 
  Анықталған тәуекелдіктерге қатысты шаралардың күткен сипаты, сонымен қоса: аудитордың сондай мәселелерге қатысты сарапшылардың жұмысы туралы білімі мен тәжірибесі; және аудиторлық дәлелдің баламалы көздерінің қол жетерлілігі.
  

9. 
   Субъект басшылығы қаржылық есепті дайындауға субъект басшылығының сарапшысын пайдалану керектігін анықтаса, келесі факторлар аудиторлық пікірге ықпал етеді:
   

• 
  Субъект басшылығының сарапшы жұмысының сипаты, ауқымы мен мақсаттары.
  
• 
  Субъект басшылығының сарапшысы субъектпен шақырылды ма, жоқ па? Немесе, Субъект басшылығының сарапшысы субъектпен шақырылған тарап болып келеді ме, жоқ па?
  
• 
  Субъект басшылығы бақылауды орындай алатын немесе субъект басшылығының сарапшысы жұмысына ықпал ететін деңгей.
  
• 
  Субъект басшылығы сарапшысының құзыреті мен мүмкіншіліктері.
  
• 
  Субъект басшылығының сарапшысы техникалық орындау стандарттарына, немесе кәсіптік немесе салалық талаптарға бағынышты ма, жоқ па?
  
• 
  Субъект ішінде субъект басшылығының сарапшысы жұмысын кез келген бақылау.
  

10. 
    АХС 9-13 параграфтарындағы талаптарға қатысты аудиторлық шаралардың сипаты, мерзімі, деңгейі жағдайларға қатысты болады. Мысалы, келесі факторлар әр түрлі немесе көпшілікті ауқымды шараларды пайдалану керектігін анықтайды. Мысалы:
    

• 
  Аудиторлық сарапшының жұмысы субъективті мен күрделі пікірлерге қатысты маңызды мәселелерге қатысты
  
• 
  Аудит алдыңғы кезде аудиторлық сарапшы жұмысын пайдаланбады және сарапшының құзыреті, мүмкіндіктері мен объективтігі туралы алдыңғы білімі жоқ.
  
• 
  Аудиторлық сарапшы жеке мәселе туралы кеңес алудан басқа аудиттен ажырамас болатын шараларды орындап жатады.
  
• 
  Сарапшы аудитордың сыртқы сарапшысы болып, соған сәйкес фирманың сапаны бақылау саясаты мен шараларына бағынышты болмайды.
  

11. 
    Аудитордың ішкі сарапшысы аудиторлық фирманың әріптесі немесе қызметкерлері, уақытша персоналы бола алып, және соған қатысты 1 СБХС⁴⁵⁷ немесе кем дегенде катаң болатын ұлттық талаптарға сай сапаны бақылау саясатына бағынышты болады⁴⁵⁸. Балама ретінде, аудитордың ішкі сарапшысы аудиторлық фирмамен жалпы сапаны бақылау саясаты мен шараларын бөлісе алатын жүйелі фирманың әріптесі немесе қызметкерлері, уақытша персоналы бола алады.
    
12. 
    Аудитордың сыртқы сарапшысы жоба бойынша жасақтың мүшесі болмай, 1 СБХС сай келетін сапаны бақылау саясатына бағынышты болмайды⁴⁵⁹. Кей заңды құзырлы аймақтарда, алайда, заңнама немесе нормативтік актілерге сәйкес аудитордың сыртқы сарапшысы жоба бойынша жасақтың мүшесі ретінде қарастырылады және әдептану талаптарына, тәуелсіздік талаптарына, басқа кәсіптік талаптарға бағынышты болады. Жоба бойынша жасақтар фирманың сапаны бақылау жүйесіне сүйене алуға құқы бар.
    
13. 
    Фирма немесе басқа тараптар берген ақпарат басқа мәліметтер ұсынғанша⁴⁶⁰. Бұл сүйеніштің деңгейі жағдайлар бойынша ерекшеленеді және осы мәселелерге қатысты аудиторлық шаралардың сипатына, мерзіміне, деңгейіне ықпал етуі мүмкін:
    

• 
  Рекруттинг пен тренинг бағдарламалары арқылы құзыреті мен мүмкіндіктері.
  
• 
  Объективтігі. Аудитордың ішкі сарапшылары байланысты әдептану талаптарына, тәуелсіздік талаптарына бағынышты болады.
  
• 
  Аудитордың аудиторлық сарапшының жұмыс барабарлығын анықтау.
  

• 
  Мониторинг үдерістері арқылы реттеуші мен заңды талаптарға сәйкестігі.
  
• 
  Аудиторлық сарапшымен келісім.
  

14. 
    Аудиторлық сарапшының құзыреті, мүмкіндіктері, объективтігі аудиторлық сарапшы жұмыс аудитордың мақсаттарына барабар болады ма, жоқ па деп елеулі факторларға жатады. Құзыреті аудиторлық сарапшының сараптамасы сипатына, дәрежесіне қатысты. Мүмкіндігі бұл құзыретті келісім орындауда атқару үшін аудиторлық сарапшының қабілетіне қатысты. Мүмкіндікке ықпал ететін факторларға географиялық орналасуы және уақыт пен ресурстардың қолданысы кіреді. Объективтігі жалған сенім, мүдде дауы немесе басқалардың ықпалы кәсіптік немесе іскерлік пікіріне екпін соғатын ықтимал ықпалдарға қатысты.
    
15. 
    Аудиторлық сарапшының құзыреті, мүмкіндіктері, объективтігіне қатысты ақпарат көздер кең қатарынан туындай алады:
    

• 
  Бұл сарапшының алдыңғы жұмысына қатысты кәсіптік тәжірибе.
  
• 
  Бұл сарапшымен талқылау.
  
• 
  Сарапшының жұмысын білетін басқалармен немесе басқа аудиторлармен талқылау.
  
• 
  Сарапшының квалификациялары, кәсіптік орын немесе салалық бірлескен ұйымның мүшелігі, тәжірибелену лицензиясы, немесе сыртқы мойындау әр түрлі нысандары.
  
• 
  Бұл сарапшы шығарған құжаттар немесе кітаптар.
  
• 
  Аудиторлық фирманың сапаны бақылау саясаты мен шаралары (A11-A13 параграфтар).
  

16. 
    Аудиторлық сарапшының құзыретін, мүмкіндіктерін, объективтігін анықтауға қатысты мәселелерге сарапшының жұмысы техникалық орындау стандарттарына, немесе басқа кәсіптік немесе салалық талаптарға, әдептану стандарттарына мен кәсіптік орын немесе өнеркәсіптік бірлескен ұйымның басқа мүшелік стандарттары, лицензия жатқызатын орынның аккредитация стандарттарына немесе заңнамамен жүктелген талаптарға бағыныштығын қарастыру жатады.
    
17. 
    Басқа мәселелер тән болуы мүмкін:
    

• 
  Аудиторлық сарапшының жұмысын пайдалынатын мәселене құзыретінің сәйкестігі, сонымен қоса сарапшының саласындағы мамандығындағы кез-келген беталыстар. Мысалы, ерекше актуарий мүлікті мен жауапкершілікті сақтандыруда тәжірибелене алып, бірақ зейнетақы есеп айырысуға қатысты шектелген сараптамасы бар.
  
• 
  Аудитордың байланысты есеп пен аудит талаптарға қатысты
  

• 
  Күтпеген жағдайлар, жағдайлардағы өзгерістер, немесе аудиторлық шаралар нәтижелерінен алынған аудиторлық дәлел аудиторлық сарапшының құзыретін, мүмкіндіктерін, объективтігін қайта қарастыру керектігін анықтайды.
  

18. 
    Жағдайлардың кең қатары объективтікке қорқыта алады, мысалы таныстық қауіптері, таныстық қауіптері, өзіне-өзі шолу қауіпі, қорқытып тастау қауіптері. Сақтандыру шаралары сондай қауіптерді болдыра алып, төмендете алады, және сыртқы құрылымдармен құрылады (мысалы, аудиторлық сарапшының кәсібімен, заңнамамен құрылады), немесе аудиторлық сарапшының жұмысы ортасымен құрылады (мысалы, сапаны бақылау саясаты мен шараларымен құрылады). Аудиторлық келісімге тән сақтандық шаралары орын ала алады.
    
19. 
    Объективтікке қауіптің елеулігі мен сақтандық шараларын пайдалану керектігін анықтау аудиторлық сарапшының рөліне және аудит шеңберіндегі сарапшының жұмысы елеулігіне тәуелді болып келеді. Сақтандыру шаралары қауіптерді қолайлы төмен деңгейге дейін төмендете алмайтын жағдайлар орын алады, мысалы, егер ұсынылған аудиторлық сарапшы аудиттеленетін ақпаратты дайындауға маңызды рөлін атқаратын жеке тұлға болса, егер аудиторлық сарапшы субъект басшылығы сарапшысы болып келсе.
    
20. 
    Аудитордың сыртқы сарапшысының объективтігін анықтауда, бұл мыналарға қатысты:
    
    1. 
       Субъект сарапшының объективтігіне ықпал етуі мүмкін аудитордың сыртқы сарапшысымен бар болатын кез келген мүдделер немесе қатынастар туралы сұрау жүргізу.
       
    2. 
       Бұл сарапшымен кез-келген сақтандыру шараларын, сарапшыға қолданылатын кез-келген кәсіптік талаптарды талқылау; және сақтандыру шаралары қолайлы деңгейге дейін қауіптерді төмендетуге барабарлығын анықтау. Аудиторлық сарапшымен талқылауға тән болуы мүмкін мүдделер мен қатынастарға төмендегілер кіреді:
       

• 
  Қаржылық мүдделер.
  
• 
  Бизнес пен жеке қатынастар.
  
• 
  Сарапшының басқа қызметтерді беруі, сонымен қоса ұйым болып шығатын сыртқы сарапшы жағдайындағы ұйымның қызметтерді беруі.
  

21. 
    Аудитор A7 параграф арқылы немесе бұл сарапшымен талқылау арқылы аудиторлық сарапшының сараптамасындағы сала туралы білім алады.
    
22. 
    Аудитордың біліміне қатысты аудиорлық сарапшының саласы аспектілері мынадай:
    

• 
  Сарапшының саласы аудит тән болатын мамандыру жақтары болды ма, жоқ па? (A17 параграф).
  
• 
  Кез келген кәсіптік немесе басқа стандарттар және реттеуші немесе заңды талаптар қолданылады ма, жоқ па?
  
• 
  Қорытындылар мен әдістер, керек болса, модел, аудиторлық сарапшымен қолданылады ма, жоқ па? Олар әдетте сарапшының саласы ішінде қолданылады ма, жоқ па, және қаржылық есеп мақсаттарына тән болады ма, жоқ па?
  
• 
  Ішкі мен сыртқы мәліметтер немесе аудиторлық сарапшы қолданатын ақпараттың сипаты.
  

23. 
    Аудиторлық сарапшының сипаты, ауқымы, мақсаттары елеулі түрде жағдайлар, аудитордың байланысты рөлдері мен жауапкершіліктері мен аудиторлық сарапшы, аудитор мен аудиторлық сарапшы қатынастарының сипаты, мерзімі, деңгейі бойынша ерекшеленеді. Сарапшы аудитордың сыртқы сарапшысы немесе аудитордың ішкі сарапшысы болғанына қарамастан бұл мәселелер туралы келісуге тиіс.
    
24. 
    8 параграфтағы мәселелер егжей-тегжей деңгейге және аудитор аудиторлық сарапшымен келісімнің рәсімделуіне, бұл келісім тиісті болу керектігіне ықпал етеді. Мысалы, келесі факторлар анағұрлым келісім немесе жазбаша түрде белгіленуі тиіс келісім керектігін анықтауы ықтимал:
    

• 
  Аудиторлық сарапшы аса маңызды немесе құпиялы субъекттің ақпаратын көз жеткізеді.
  
• 
  Аудитор мен аудиторлық сарапшының байланысты рөлдері немесе жауапкершіліктері әдеттегі күткендерден ерекшеленеді.
  
• 
  Көпшілікті заңды аймақтарға қатысты заңды немесе реттеуші талаптар қолданылады.
  
• 
  Аудиторлық сарапшының жұмысы жоғары дәрежедегі күрделі болатын мәселе.
  
• 
  Аудитор сарапшы орындаған жұмысты алдыңғы кезде қолданбаған.
  
• 
  Аудиторлық сарапшының жұмысы анағұрлым жоғары болса, және аудит аясындағы өз елеулігі.
  

25. 
    Аудитор мен аудитордың сыртқы сарапшысы келіскендігі әдетте келісім-хат түрінде болады. Бұл қосымшада аудитор осындай келісім-хатқа қосуды қарастыруы мүмкін мәселелер тізімделді.
    
26. 
    Аудитор мен аудитордың сыртқы сарапшысы арасандағы жазбаша келіскендігі болмаса, келісімділік дәлелі мыналарға қосылады, мысалы:
    

• 
  Қызметтік жазбаларды немесе аудиторлық бағдарлама ретінде байланысты жұмыс құжаттары.
  
• 
  Аудиторлық шаралардың саясаты мен шаралары. Аудитордың ішкі сарапшысы бар болса, сарапшы бағынышты болатын саясат пен шаралар сарапшының жұмысына қатысты ерекше саясаттардан және шаралардан тұрады. Аудитордың жұмыс құжаттарындағы құжаттама деңгейі мұндай саясат пен шаралардың сипатына тәуекелді болады. Мысалы, еш құжаттама аудитордың жұмыс құжаттарында талап етілуі мүмкін, егер аудиторлық фирма сондай сарапшының жұмысы қолданылатын жағдайларды қамтитын бөлшекті хаттамалары бар болса.
  

27. 
    Кез-келген техникалық орындау стандарттары немесе басқа кәсіптік немесе салалық талаптарын талқылауды қосу үшін аудиторлық сарапшының жұмысының сипаты, ауқымын, мақсаттарын қарастыру әдетте тән болады.
    

28. 
    Аудитор мен аудиторлық сарапшының байланысты рөлдері мен жауапкершіліктері туралы келіскендік мыналардан тұрады:
    

• 
  Аудитор немесе аудиторлық сарапшы бастапқы мәліметтердің бөлшекті тесттерін орындайды.
  
• 
  Субъектпен және басқалармен аудиторлық сарапшының мәліметтері немесе қорытындыларын талқылау және, қажет болса, аудиторлық есептегі жетілдірілген пікір негізіндегі сарапшының мәліметтері немесе қорытындыларының егжей-тегжейін қосу үшін аудиторға ризашылық. (A42 параграф).
  
• 
  Сарапшының жұмысын қарастыратын аудиторлық қорытындылары туралы ақпарат беруге қатысты келісім.
  

29. 
    Аудитордың және аудиторлық сарапшының байланысты рөлдері мен жауапкершіліктері туралы келісім басқалардың жұмыс құжаттарын көз жеткізу мен сақтап қоюдан тұрады. Егер аудиторлық сарапшы жоба бойынша жасақтың мүшесі бар болса, бұл сарапшының жұмыс
    

30. 
    Тиімді екі жақты ақпараттау аудитор бойынша жұмысқа қатысты аудиторлық сарапшының шараларының сипатын, мерзімін, деңгейін жетілдіруге, аудит барысында аудиторлық сарапшының мақсаттарын тиісті түрде модификациялауға мүмкіндік береді. Мысалы, аудиторлық сарапшының жұмысы елеулі тәуекелге қатысты аудиторлық қорытыныдыларға қатысты, бұл сарапшының жұмысы қорытындылары рәсімделген жазбаша есеп пен жұмыс орындалғанымен ауызша есептер тиісті болады. Аудиторлық есеппен байланысы бар болатын ерекше әріптестерді немесе персоналды анықтау және сарапшы мен субъект арасындағы хабарлау шаралары дер кезіндегі мен тиісті, әсіресе, үлкен келісімдер бойынша ақпарат береді.
    

31. 
    Сондай-ақ, аудиторға қолданылатын байланысты әдептану талаптарына қатысты құпиялылық ережелері аудиторлық есепте қолданылуы қажет. Қосымша талаптар заңнамаға сәйкес жүктеледі. Субъект сұрауынша ерекше құпиялылық ережелері аудитордың сыртқы сарапшыларымен келісілуі керек.
    

32. 
    Аудитордың аудиторлық сарапшының құзыретін, мүмкіндіктерін, объективтігін анықтауы, аудитордың аудиторлық сарапшының сараптама саласымен танысуы және аудиторлық сарапшы орындап жатқан жұмыстың сипаты аудитордың мақсаттары үшін бұл сарапшының жұмысын анықтау үшін аудиторлық шаралардың сипатына, мерзімі, деңгейіне ықпал етеді.
    

33. 
    Аудитордың мақсаттары үшін аудиторлық сарапшының жұмысы барабарлығын анықтауға қатысты ерекше сипаттағы шараларға мысалдар:
    

• 
  Аудиторлық сарапшыға сұрау жүргізу.
  
• 
  Аудиторлық сарапшының жұмыс құжаттары мен есептеріне шолу.
  
• 
  Қолдаушы шаралар:
  

• 
  Аудиторлық сарапшының жұмысын қадағалау;
  
• 
  Шығарылған мәліметтер, мәртебелі, абыройлы ақпарат көздерінен статистикалық есептерді зерттеу;
  
• 
  Үшінші жақтармен байланысты мәселелермен растау;
  
• 
  Егжей тегжейлі талдамалы шараларды орындау; және
  
• 
  Қайта есеп айырысу.
  

• 
  Мысалы, аудиторлық сарапшының мәліметтері немесе қорытындылары басқа аудиторлық дәлелге сәйкес келмесе, байланысты сараптамасы бар басқа сарапшымен талқылау.
  
• 
  Аудиторлық сарапшының есебін субъект басшылығымен талқылау.
  

34. 
    Не есеп не басқа түрінде аудиторлық сарапшының мәліметтері немесе қорытындыларының сәйкестігі мен тиістілігін анықтаудағы байланысты факторларға төмендегілер кіреді:
    

• 
  Аудиторлық сарапшының кәсібі немесе саласына қатысты кез-келген стандарттарға сәйкес келетін мәнерінде көрсетілді;
  
• 
  Анық көрсетілген,, аудитормен келісілген мақсаттарға сілтемені қоса, орындалған жұмыс пен қолданылған стандарттардың ауқымы;
  
• 
  Тиісті кезең негізінде және, керек болса, кейінгі жағдайларды есебіне алу;
  
• 
  Кез-келген сақтап қоюға бағынышты болып, пайдалануды шектеу немесе соған қиыншылық, және, керек болса, бұл аудиторға зардаптарды тудырады ма, жоқ па; және
  
• 
  Аудиторлық сарапшы кез болатын қателер немесе ауытқуларды тиісті түрде қарастыру негізделген.
  

Қорытындылар мен әдістер (Cілт: пар. 12(b))

35. 
    Аудиторлық сарапшы жұмысының мақсаты бухгалтерлік бағалауды дамытуға субъект басшылығымен қолданылатын негіз болатын қорытындылар мен әдістер, қажет болса, моделді бағалау болса, аудиторлық шаралар бастапқы тапсырмасы аудиторлық сарапшының қорытындыларды, әдістерді тиісті тұрде бағалау. Егер аудиторлық сарапшының мақсаты субъект басшылығының нүктелі бағалауымен салыстыру үшін аудитордың нүктелі бағалауы немесе аудитордың диапазонын дамытуға қатысты болса, аудитордың шаралары бастапқы мақсаты аудиторлық сарапшы қолданатын қорытындылар мен әдістер, қажет болса, моделді бағалау.
    
36. 
    540 АХС⁴⁶¹ бухгалтерлік бағалауға қолданылатын қорытындылар мен әдістер, кей жағдайда жоғары мамандандырылған, субъектпен дамытылған пайдалану туралы талқылау қамтамасыз етеді. Талқылау субъект басшылығының қорытындылары мен әдістеріне қатысты
    

37. 
    Аудиторлық сарапшының жұмысында маңызды қорытындылар мен әдістерді пайдалану қарастырылса, аудитордың бұл қорытындыларды мен әдістерді анықтауына қатысты факторлар:
    

• 
  Аудиторлық сарапшының саласында кеңінен қолданылады;
  
• 
  Қолданыстағы қаржылық есеп жүйесінің талаптарына сәйкес келеді;
  
• 
  Айрықша моделді пайдалануғы тәуелді болады; және
  
• 
  Субъект басшылығының мыналарына келеді, және, сәйкес келмесе, онда соның айырмашылықтардың себебі мен ықпалдары.
  

38. 
    Аудиторлық сарапшының жұмысында сарапшының жұмысқа елеулі болатын көз ақпаратын пайдалану қарастырылса, келесі шаралар бұл ақпарат көзін тестілеуге қолданылады:
    

• 
  Ақпарат көзінің тегін тексеру, сонымен қоса ақпараттың ішкі бақылануы мен, керек болса, сарапшының міндетіне мынаны жүктеу туралы білім алу мен, қажет болса, оларды тестілеу.
  
• 
  Толықтығы мен ішкі сәйкестігі бойынша ақпаратқа шолу.
  

39. 
    Көпшілікті жағдайда, аудитор қайнар көздерін тестілей алады. Алайда, басқа жағдайда, аудиторлық сарапшы қолданған қайнар көздерінің сипаты сарапшының саласына қатысты анағұрлым жоғары техникалық болса, бұл сарапшы қайнар көздерін тесттерін жүргізеді. Егер аудиторлық сарапшы қайнар көздері тесттерін жүргізген болса, аудитордың бұл сарапшыға сұрау жүргізуі немесе қадағалауы немесе бұл сарапшының тесттеріне шолу аудиторға ақпараттың сәйкестігін, толықтығын, дәлме-дәлдігін анықтауға сәйкесті мүмкіншілік бере алады.
    

40. 
    Егер аудитордың пікірінше аудиторлық сарапшының жұмысы аудитордың мақсаты үшін барабар болмаса, және аудитор 13 параграфқа сәйкес қосымша аудиторлық шаралар шеше алмаса немесе басқа сарапшы тарата алмаса, 705 сәйкес аудиторлық есепте жетілдірілген пікір білдіруге керек болады, себебі аудитор жеткілікті тиісті аудиторлық дәлел алмады⁴⁶².