Ббк 65. 053: 30ц с 23 Халықаралық аудит және сапаны бақылау стандарттарының жинағы, 2009 жылғы басылым/ағыл аударма/Алматы қаласы – 804 бет


қосымша (Сілт: Пар. A13) Таңдау Үшiн Баптарды Iрiктеу Əдiстерi



бет36/65
Дата29.02.2016
өлшемі4.51 Mb.
#31520
1   ...   32   33   34   35   36   37   38   39   ...   65

4 қосымша

(Сілт: Пар. A13)



Таңдау Үшiн Баптарды Iрiктеу Əдiстерi

Таңдауға элементтерді iрiктеудiң əдiстерi:

(а) Кездойсоқ сандарды (немесе кездейсоқ сандар кестесiнiң компьютерленген генераторын пайдалану арқылы) пайдалану.

(b)    Жүйелi iрiктеу, бұл кезде тұжырымдамалықтағы таңдау бiрлiктерiнiң саны таңдау өлшемiне бөлiнедi, нəтижеде таңдау интервалы анықталады, мысалы 50 элемент. Осылайша, алғашқы 50 ішіндегі санақты бастау нүктесін анықтағаннан кейін, əрбір 50-ші таңдау өлшемi содан кейін таңдалынады. Санақ нүктесi еркiн таңдалғанмен, таңдау кездейсоқ болады, егер кездейсоқ сандардың компьютерленген генераторы немесе кездейсоқ сандар кестесi пайдаланылады. Жүйелi iрiктеудi пайдаланған кезде, аудитор таңдау бiрлiктерi тұжырымдамалықта таңдау интервалы тұжырымдамалықтың белгiлi бiр сұлбасымен беттесетiндей етiп құрылымдалынбаған екенiн анықтауы тиiс.

(c)    Ақшалай элементтерді таңдау оның таңдау өлшемі, таңдауы мен бағалау нәтижелері ақшалай элементтерге қатысты қорытындыларды жалпылауға әкелетін құн негізінде анықталған таңдаудың түрі (1 қосымшада көрсетілген секілді) болып саналады.

(d)    Еркiн iрiктеуде аудитор құрылымдық тəсiлдерге сүйенбей-ақ таңдауды iрiктейдi. Соған қарамастан, ешбiр құралымдық амалдар пайдаланбаса да, аудитор əдiлетсiз қараудан немесе болжаудан аулақ болуы керек (мысалы, орнын анықтауы қиын баптардан аулақ болу) немесе беттегi бiрiншi немесе соңғы жазбаларды əрқашан таңдау немесе əрқашан аулақ болу; осылайша таңдау тұжырымдамалықтарының барлық бiрлiктерi iрiктелiнетiндей болуы керек. Статистикалық таңдау жасағанда жүйесіз iрiктеу қолданылмайды.

(e)  Топтап iрiктеу бас тұжырымдамалықтан iргелес элементтер топтарын iрiктеумен байланысты. Топтап iрiктеу əдетте аудиторлық таңдауға пайдаланыла алмайды, өйткенi тұжырымдамалықтың көбi былайша құрастырылған – кезекпен орналасқан баптарда бiр-бiрiне қатысты ұқсас ерекшелiктерi болады, бiрақ тұжырымдамалықтың басқа жерiнде орналасқан баптарға қатысты басқа ерекшелiктерi болуы керек. Кейбiр жағдайларда элементтер тобын тексеру тиiстi аудиторлық шара болуы мүмкiн, бiрақ аудитор таңдауға сүйене отырып, бас тұжырымдамалыққа қатысты сенімді қорытынды жасағысы келсе, бұл əдіс сирек жағдайда iрiктелген тұжырымдамалықты қалыптастырудың дұрыс əдісі болып табылады.



540 АУДИТТІҢ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ СТАНДАРТТАРЫ

Əділ құнның бухгалтерлік бағалауын қоса, бухгалтерлік бағалаудың аудиті жəне ілеспелі ақпаратты ашып көрсету

(Қаржылық есептілік аудиттеріне қатысты 2009 жылдың 15 желтоқсанынан немесе сол күннен кейін басталатын кезеңдерде күшіне енеді)


МАЗМҰНЫ

Параграф



Кіріспе

Бұл АХС ауқымы ........................................................................................................1

Бухгалтерлік бағалаудың сипаты ..........................................................................2-4

Күшіне Ену Күні .........................................................................................................5



Мақсаты .....................................................................................................................6

Анықтамалары .........................................................................................................7

Талаптары

Тәуекелді Бағалау Рәсімдері мен Байланысты Қызметтер....................................8-9

Елеулі Бұрмалаудың Тәуекелін Анықтау мен Бағалау .....................................10-11

Елеулі Бұрмалаудың Бағаланған Тәуекеліне Қатысты Рәсімдер ....................12-14

Елеулі Тәуекелдін Алдын Алу үшін Бұдан Әрі Маңызына Қарай Рәсімдер..................................................................................................................15-17

Бухгалтерлік Бағалаудың Дұрыстығына Баға Беру, Қателерді Анықтау..........18

Бухгалтерлік Бағалауға Қатысты Ашулар ........................................................19-20

Басшылықтың Ықтимал Жалған Сенімдерінің Көрсеткіштері ............................21

Жазбаша Ұсыныстар ................................................................................................22

Құжаттама .................................................................................................................23



Қолданбалы Және Басқа Түсіндірме Материал

Бухгалтерлік Бағалаудың Сипаты .................................................................A1-A11

Тәуекелді Бағалау Рәсімдері мен Байланысты Қызметтер..........................A12-A44

Елеулі Бұрмалаудың Тәуекелін Анықтау мен Бағалау ...............................A45-A51

Елеулі Бұрмалаудың Бағаланған Тәуекеліне Қатысты Рәсімдер………..A52-A101

Елеулі Тәуекелдін Алдын Алу үшін Бұдан Әрі Маңызына Қарай Рәсімдер........................................................................................................A102-A115

Бухгалтерлік Бағалаудың Дұрыстығына Баға Беру, Қателерді Анықтау........................................................................................................A116-A119

Бухгалтерлік Бағалауға Қатысты Ашулар ..............................................A120-A123

Басшылықтың Ықтимал Жалған Сенімдерінің Көрсеткіштері...............A124-A125

Жазбаша Ұсыныстар .................................................................................A126-A127

Құжаттама .............................................................................................................A128

Қосымша: Қолданыстағы Қаржылық Есеп Жүйесіне Сәйкес Әділ Құн Өлшеу мен Ашу





«Əділ құнның бухгалтерлік бағалауын қоса, бухгалтерлік бағалаудың аудиті жəне ілеспелі ақпаратты ашып көрсету» 540 АХС Аудиттің халықаралық стандарты «Тəуелсіз Аудитордың Жалпы міндеті жəне Аудиттің Халықаралық Стандарттарына сай Аудитті Жүргізу» 200 АХС стандартымен бірге оқылуы тиіс.

Кіріспе

Бұл АХС ауқымы

1.      АХС – ның мақсаты бухгалтерлік бағалауға, әділ құн негізінде анықталған бухгалтерлік бағалу мен байланысты қаржылық есептілік аудитіндегі ашуларға қатысты аудитордың жауапкершілігін қамтиды. Әсіресе бұл стандарт 315АХС328 және 330 АХС329 және өзге АХС тарын бухгалтерлік бағалауға қалай қолдану тәсіліне таратылады. Сондай-ақ, осы стандарт жеке бухгалтерлік бағалаудың бұрмалануы мен басшылықтың ықтимал жалған сенімдерінің көрсеткіштері бойынша нұсқау ұсынады.



Бухгалтерлік бағалаудың сипаты

2.  Кейбір қаржылық есептілік баптарын анық өлшеуге болмайды, бірақ тек қана баға беруге болады. Бұл АХС мақсаты болғанымен, сондай қаржылық есептілік баптары бухгалтерлік бағалау секілді қаралады. Басшылыққа қол жетерлік ақпараттың сипаты мен сенімділігі бухгалтерлік бағалауды қолдау үшін кеңінен ерекшеленеді; бұл факті бухгалтерлік бағалаумен байланысты белгісіздік бағалаудың деңгейіне әсер етеді. Белгісіздік бағалаудың деңгейі өз кезегінше бухгалтерлік бағалаудың елеулі бұрмаланудың тәуекеліне, ойластырылған немесе ойластырылмаған басшылықтың жалған сенімдеріне олардың ұшыратылуына ықпал етеді. (Сілт: Пар. A1-A11)

3. Бухгалтерлік бағалауды өлшеу мақсаты қолданыстағы қаржылық есеп жүйесі мен есеп берілетін қаржылық бапқа тәуелді болады. Кейбір бухгалтерлік бағалаулар үшін өлшеу мақсаты әрекеттердің бірі немесе одан да көбінің нәтижесін, бухгалтерлік бағалаудың керектігін туғызатын жағдайларды болжау. Басқа бухгалтерлік бағалаулар үшін, көпшілікті әділ құн негізінде анықталған бағалауды қоса, өлшеу мақсаты әр түрлі болып, ағымдағы әрекет немесе өлшеу күнінде кең таратылған жағдайлар негізінде қаржылық есептіліктің құны шеңберінде білдірілген, мысалы, актив немесе міндеттің белгілі бір түрі бойынша бағаланған нарықтық баға. Мысалы, қолданыстағы қаржылық есеп жүйесі білімі бар, белгілі өткен немесе келешектегі күніндегі әрекетті өңдеумен салыстырғанда, тәуелсіз тараптар қол қойған келісімге мүддесі бар тараптар арасындағы жорамал ағымдағы әрекетіне негізделетін әділ құнды бағалауды талап етеді (кейбір жағдайда «нарыққа қатысушылар» немесе оның баламасы).330

4. Бухгалтерлік бағалаудың нәтижесі мен қаржылық есептілікте бастапқыда мойындалған немесе ашып көрсетілген сома айырмасы қаржылық есептіліктің бұрмалануын көрсету керек емес.

Бұл әділ құн негізінде анықталған бухгалтерлік бағалау жағдайына қатысты, себебі кезкелген бақыланатын нәтижеге өлшеу қаржылық есептілік мақсаты үшін бағаланған күнінен кейінгі жағдайлар ықпал етеді.

Күшіне Ену Күні

5.      2009 жылғы 15 желтоқсаннан бастап жəне осы күннен кейінгі кезеңдегі қаржылық аудитке қатысты күшіне енеді.



Мақсаты

6. Аудитордың мақсаты келесі бойынша жеткілікті тиісті аудиторлық дәлел алу:

(а)  Бухгалтерлік бағалау, сонымен қоса қаржылық есептілік бойынша, әділ құн негізінде анықталған бухгалтерлік бағалау бойынша мойындалған немесе ашып көрсетілген дәлел алу қажет; және

(b)  Қолданыстағы қаржылық есеп жүйесі шеңберінде, қаржылық есептіліктің лайықты ашулары бойынша дәлел алу қажет.



Анықтамалары

7. Бұл АХС мақсаты болғанымен, келесі терминдер қолданылады:

(а)  Бухгалтерлік бағалау – Өлшеу дәлме дәл құралдарының жоқтығы жағдайында ақшалай соманың жуық нәтижесі. Белгісіздікті бағалау орын алса, осы термин әділ құн негізінде өлшелген сомаға, сонымен қатар бағалауды талап ететін өзге сомаларға қолданылады. Бұл АХС тек бухгалтерлік бағалауды, сондай-ақ, әділ құн негізіндегі өлшеуді анықтаса, «әділ құн негізінде анықталған бағалау» деген термин пайдаланылады.

(b)   Аудитордың нүктелі бағалауы немесе аудитордың диапазоны – Басшылықтың нүктелі бағалауына баға беруге қолдану үшін аудиторлық дәлелден алынған сома немесе сомалардың диапазоны.

(c) Белгісіздікті бағалау – Бухгалтерлік бағалау мен байланысты ашылардың өз өлшеуіндегі дәлме-дәлдігі бөлінбес жетіспеушілігіне ұшыратылуы.

(d)  Басшылықтың жалған сенімі – Ақпаратты дайындауда басшылықтың бейтараптылығының жетіспеушілігі.

(e) Басшылықтың нүктелі бағалау – Басшылық бухгалтерлік бағалу секілді қаржылық есептілікте мойындау немесе ашып көрсету үшін таңдалған сома.

(f) Бухгалтерлік бағалаудың нәтижесі – Бастапқы әрекет, жағдайды реттеуден нәтижеленетін нағыз ақшалай сома.



Талаптары

Тәуекелді Бағалау Рәсімдері мен Байланысты Қызметтер

8.  315 АХС331 сәйкес субъект пен оның ортасын, сонымен қоса субъектінің ішкі бақылауын білу үшін тәуекелді бағалау шаралары мен байланысты іс-шараларын орындау кезінде аудитор бухгалтерлік бағалау үшін елеулі бұрмалау тәуекелін анықтау мен бағалауға негізін орнату үшін төмендегі мәселелер бойынша білім жинауы тиіс: (Сілт: Пар. A12)

(а)  Бухгалтерлік бағалауға, сонымен қоса байланысты іс-шараларға қатысты қолданыстағы қаржылық есеп жүйесінің талаптары. (Сілт: Пар. A13-A15)

(b)  Басшылық қаржылық есептілікте мойындалған немесе ашып көрсетілген бухгалтерлік бағалау керектігін туғызуы мүмкін осы әрекеттерді, жағдайларды қалай анықтайды. Осы білім алу кезінде аудитор басшылыққа жаңа бухгалтерлік бағалауды туғызатын немесе ағымдағы бухгалтерлік қайта қарастыратын жағдайлардағы өзгерістер туралы сұрау жүргізеді. (Сілт: Пар. A16-A21)

(c) Басшылық бухгалтерлік бағалауды және олар негізделетін мәліметтерді қалай жинайды: (Сілт: Пар. A22-A23)

(i)  Егер моделге қолданылса, бухгалтерлік бағалауға қолданылатын әдіс; (Сілт: Пар. A24-A26)

(ii)  Байланысты бақылау; (Сілт: Пар. A27-A28)

(iii)  Басшылық срапшыны пайдаланды ма, жоқ па; (Сілт: Пар. A29-A30)

(iv)  Бухгалтерлік бағалау негізінде жататын пікірлер; (Сілт: Пар. A31-A36)

(v)  Өткен кезеңнен бастап бухгалтерлік бағалаудың әдісіндегі өзгерістер енгізілді ме, жоқ па, және егер енгізілсе, олардың енгізілу себебі; және (Сілт: Пар. A37)

(vi)  Егер жағдай болса, және басшылық белгісіздікті бағалаудың әсерін қалай бағалайды. (Сілт: Пар. A38)

9. Аудитор өткен кезеңнің қаржылық есептілігіне енгізілген бухгалтерлік бағалаудың нәтижелерін немесе, керек болса, ағымдағы кезең мақсаты үшін олардың кейінгі қайта қарастырылуына шолу жүргізеді. Аудиторлық шолуы сипаты мен ауқымына бухгалтерлік бағалау сипаты жатады, сондай-ақ, шолу нәтижесінде алынған ақпарат ағымдағы кезеңнің қаржылық есептілігіне енгізілген бухгалтерлік бағалау елеулі бұрмалануының тәуекелін анықтауға және бағалауға тән екені ескеріледі. Алайда, шолудың мақсаты уақытта қол жетерлік ақпаратқа негізделетін

өткен кезеңдерде жасалған қорытындыларға күмән келтіру мақсаты емес. (Сілт: Пар. A39-A44)

Елеулі Бұрмалаудың Тәуекелін Анықтау мен Бағалау

10.    Елеулі кемшіліктің тәуекелін анықтау мен бағалау кезінде, 315 АХС332 бойынша аудитор бухгалтерлік бағалаумен байланысты белгісіздікті бағалаудың деңгейін бағалайды. (Сілт: Пар. A45-A46)

11.   Аудитор аудитордың пікірі бойынша белгісіздікке жоғары баға беру ретінде анықталған кейбір бухгалтерлік бағалау елеулі тәуекелдерді туғызады ма, жоқ па деп анықтайды. (Сілт: Пар. A47-A51)

Елеулі бұрмалаудың бағаланған тәуекеліне қатысты шаралар

12.    Елеулі бұрмалау тәуекелі негізінде, аудитор келесіні орындауы қажет: (Сілт: Пар. A52)

(а)  Басшылық бухгалтерлік бағалауға қатысты қолданыстағы қаржылық есеп жүйесінің талаптарын тиісті түрде қолданды ма, жоқ па деп санау керек; және (Сілт: Пар. A53-A56)

(b) Бухгалтерлік бағалау әдістері қолайлы ма, емес пе, және сәйкесті түрде қолданылды ма, жоқ па, және керек болса, өткен кезеңнен бастап енгізілген бухгалтерлік бағалаудағы өзгерістер немесе олардың әдісіндегі өзгерістер жағдайға байланысты ма, жоқ па деп санау керек. (Сілт: Пар. A57-A58)

13. Елеулі бұрмалау бағаланған тәуекеліне тиіс шараларды қолдану кезінде аудитор 330АХС333 сәйкес бухгалтерлік бағалаудың сипатын ескергенімен төмендегілердің бірін немесе одан да көбін орындау қажет: (Сілт: Пар. A59-A61)

(а)  Аудитор аудитордың есебі күнінде пайда болатын жағдайлар бухгалтерлік бағалауға қатысты аудиторлық дәлел қамтамасыз етуіне шешім қабылдау керек. (Сілт: Пар. A62-A67)

(b) Аудитор басшылық бухгалтерлік баға қалай береді және мәліметтерді қалай алады деп тесттер жүргізеді. Аудитор келесіні бағалауы қажет: (Сілт: Пар. A68-A70)

(i)   Қолданылған өлшеу әдісі жағдайларына қатысты; және (Сілт: Пар. A71-A76)

(ii)  Басшылық қолданған қорытындылар қолданыстағы қаржылық есеп жүйесін өлшеу мақсатына сәйкес келеді. (Сілт: Пар. A77-A83)

(c) Тиісті маңыздылығы бар шараларды қоса, басшылық бухгалтерлік бағалар қалай беретінін бақылау операциялық нәтижелілігін тестеу керек. (Сілт: Пар. A84-A86)

(d) Басшылықтың нүктелі бағалауын анықтау мен нүктелі бағалауды дамыту. Осы мақсатқа: (Сілт: Пар. A87-A91)

(i)    Егер аудитор басшылықтың қорытындыларынан немесе әдістерінен ерекшеленетін қорытындыларды немесе әдістерді қолданса, онда ол, аудитордың нүктелі бағасы немесе диапазонына байланысты ауыспалы мөлшерлерін қосса, соны белгілеу және кез келген елеулі айрықшаларды бағалау үшін басшылықтың жеткілікті қорытындыларын немесе әдістерін білуі қажет. (Сілт: Пар. A92)

(ii)  Егер аудитор диапазонын қолдану тиімді екеніне қатысты қорытындыларға келсе, аудитор жетімді аудиторлық дәлел негізінде, диапазон шеңберіндегі барлық нәтижелер сенімді болғанша, диапазонды кемітеді. (Сілт: Пар. A93-A95)

14.    12 параграфта анықталған мәселелерді анықтау кезінде немесе 13 параграфқа сәйкес елеулі бұрмалауға бағаланған тәукеліне шараларды қолдану кезінде аудитор бухгалтерлік бағалаудың біріне немесе көбіне қатысты мамандандырылған біліктіліктер жеткілікті тиісті аудиторлық дәлел алуға талап етілгенін анықтайды. (Сілт: Пар. A96-A101)



Елеулі Тәуекелдін Алдын Алу үшін Бұдан Әрі Маңызына Қарай Рәсімдер

Белгісіздікті бағалау

15.    Елеулі тәуекелдікке әкелетін бухгалтерлік бағалау мақсаты үшін 330 АХС334 талаптарына сәйкес орындалған басқа елеулі шараларға қосымша, аудитор төмендегіні бағалауы тиіс: (Сілт: Пар. A102)

(а) Басшылық баламалы қорытындыларды немесе нәтижелерді қалай анықтайды, және олардан қай себептен бас тартты немесе басшылық бухгалтерлік бағалауда белгісіздікке қалай өзгеше баға береді. (Сілт: Пар. A103-A106)

(b)  Басшылық қолданатын елеулі қорытындылар дұрыс па, жоқ па. (Сілт: Пар. A107-A109)

(c)  Басшылық қолданатын елеулі қорытындылар немесе қолданыстағы қаржылық есеп жүйесінің тиісті қолданылуының дұрыстығы бар болса, басшылықтың мақсаты белгілі бір іс-әрекетті орындау. (Сілт: Пар. A110)

16.    Егер аудитордың пікірі бойынша басшылық елеулі тәуекелдікті туғызатын бухгалтерлік бағалау бойынша белгізісдікті бағалаудың зардаптарын

тиіссіз анықтаса, онда аудитор, жағдай болса, бухгалтерлік бағалаудың дұрыстығын бағалаудың шеңберін дамытады. (Сілт: Пар. A111-A112)

Мойындау мен өлшеу критерийлері

17.   Елеулі тәуекелдікті туғызатын бухгалтерлік бағалау мақсаты үшін аудитор төмендегі жайлар бойынша жеткілікті тиісті аудиторлық дәлел алуы тиіс:

(а)  Басшылық қаржылық есептілікте бухгалтерлік бағалауды мойындау, немесе мойындамауға шешім қабылдау; және (Сілт: Пар. A113-A114)

(b) Бухгалтерлік бағалауға таңдалған өлшеу негізі, (Сілт: Пар. A115) қолданыстағы қаржылық есеп жүйесінің талаптарына сәйкес келеді.



Бухгалтерлік Бағалаудың Дұрыстығына Баға Беру, Қателерді Анықтау

18.  Аудитор аудиторлық дәлел негізінде қаржылық есептіліктегі бухгалтерлік бағалау қолданыстағы қаржылық есеп жүйесіне сәйкес келе ме, жоқ па, немесе бұрмаланды ма, жоқ па деп санауы қажет. (Сілт: Пар. A116-A119)



Бухгалтерлік Бағалауға Қатысты Ашулар

19.   Аудитор бухгалтерлік бағалауға қатысты қаржылық есептіліктегі ашулар қолданыстағы қаржылық есеп жүйесінің талаптарына сәйкес келеді ме, жоқ па деген жеткілікті тиісті аудиторлық дәлел алуы қажет. (Сілт: Пар. A120-A121)

20.  Елеулі тәуекелге әкелетін бухгалтерлік бағалау мақсатымен, аудитор сондай-ақ қолданыстағы қаржылық есеп жүйесінің шеңберінде қаржылық есептіліктегі белгісіздікті бағалауды ашудың барабарлығын қарастыруы тиіс. (Сілт: Пар. A122-A123)

Басшылықтың Ықтимал Жалған Сенімдерінің Көрсеткіштері

21.  Аудитор ықтимал басшылықтың жалған сенімдерінің көрсеткіштерінің бар-жоқтығын анықтау үшін бухгалтерлік бағалау кезінде басшылық айтқан пікірлер мен шешімдерді қарастыруы тиіс. Басшылықтың ықтимал жалған сенімдерінің көрсеткіштері өздері жекелеген бухгалтерлік бағалаудың дұрыстығы бойынша қорытынды жасау мақсатымен кемшіліктерді ескере отырмайды. (Сілт: Пар. A124-A125)



Жазбаша ұсыныстар

22.   Аудитор басшылық пен керек болса өкілетті тұлғалардан бухгалтерлік бағалау бойынша жасалған елеулі қорытындыларға сәйкес келуіне сенетін және сәйкес екеніне қатысты жазбаша ұсыныстарды сұрайды. (Сілт: Пар. A126-A127)



Құжаттама

23. Аудитор төмендегілерді аудиторлық құжаттамаға енгізуі тиіс:335

(а)  Бухгалтерлік бағалаудың дұрыстығы бойынша аудиторлық қорытындыларға негізін және елеулі тәуекелдіктерге әкелетін олардың ашылуы енгізеді; және

(b)  Керек болса, басшылықтың ықтимал жалған сенімдерінің көрсеткіштері. (Сілт: Пар. A128)


***

Қолданбалы және Басқа Түсіндірме Материал

Бухгалтерлік Бағалаудың Сипаты (Сілт: Пар. 2)

A1.  Іскерлік қызметтердегі белгісіздік болғандықтан кейбір қаржылық баптар тек қана бағалана алады. Атап айтқанда, активтің белгілі бір сипаттамалары, міндет немесе меншікті капиталдың құрамдас бөлімі немесе қаржылық есеп жүйесімен белгіленген өлшеу әдісі қаржылық бапты бағалау керектігін тудырады. Басқа қаржылық есеп жүйелері шамалы белгілі болғанымен, кейбір қаржылық есеп жүйесі өлшеу белгілі бір әдістері мен қаржылық есептілікке енгізілуін талап ететін ашуларды қарастырады. Бұл АХС қосымшасында әр түрлі қаржылық есеп жүйесі бойынша әділ құнды өлшеу мен ашуларды анықтайды.

A2.  Атап айтқанда, кейбір бухгалтерлік бағалау белгісіздікті төмен деңгейде бағалауды анықтай отырып, елеулі бұрмалау төмен тәуекелін тудырады. Мысалы:

• Кәсіпорындарда пайда болатын, күрделі емес іскерлік қызметтерге қатыстыратын бухгалтерлік бағалау.

•   Жиі берілген және кәдімгі әрекеттерге қатысы бар болғанымен жаңартылған бухгалтерлік бағалау.

•   Шығарылған пайыз ставкасы күні немесе биржалық бағалы қағаздардың бағамы секілді қол жетерлік мәліметтерден алынған бухгалтерлік бағалау. Әділ құн негізінде бухгалтерлік бағалау шеңберінде «елеулі» ретінде сипатталатын сондай мәлімет.

•  Қолданыстағы қаржылық есеп жүйесімен белгіленген өлшеу әдісі орын алса, әділ құн негізінде анықталған бухгалтерлік бағалау қарапайым және әділ құн негізінде өлшеуді талап ететін актив немесе міндетке қолданылады.

•   Бухгалтерлік бағалауды өлшеуге қолданылатын модел белгі немесе кеңінен мойындалған жағдайда әділ құн негізінде анықталған бухгалтерлік бағалау, егер моделге қатысты қорытындылар немесе мәліметтер бақыланатын болса.

A3.   Алайда, кейбір бухгалтерлік бағалау үшін, әсіресе олар елеулі қорытындыларға негізделетін жағдайда, белгісіздік жоғары деңгейде өлшенеді. Мысалы:

• Сот процесінің нәтижесіне қатысты бухгалтерлік бағалау.

• Биржада сатылмайтын туынды қаржылық құралдарға қатысты әділ құн негізінде анықталған бухгалтерлік бағалау.

•   Жоғары мамандандырылған субъект дамытқан модел қолданылатын әділ құн негізінде анықталған бухгалтерлік бағалау.

A4.  Белгісіздікті бағалаудың деңгейі бухгалтерлік бағалаудың сипаты, кеңінен мойындалған модел қолданылған деңгейі, бухгалтерлік бағалауға қолданылатын қорытындылардың шыншылдығы бойынша ерекшеленеді. Көбінесе, бухгалтерлік бағалаумен байланысты белгісіздікті бағалау қолданыстағы қаржылық есеп жүйесіндегі мойындау критерийлеріне сәйкес емес және бухгалтерлік баға беріле алмайтынына соғұрлым жоғары болады.

A5.  Қаржылық баптар барлығы емес белгісіздікті бағалауды қарастырады. Мысалы, нағыз валюта айырбастауда пайда болатын бағалар туралы қол жетерлік пен сенімді ақпарат беретін ашық пен белсенді нарыққа қатысты кейбір қаржылық баптары орын алады. Осыған сәйкес, шығарылған баға белгілеудің бар болуы әдетте әділ құнның ең жақсысы аудиторлық дәлел болып саналады. Алайда, бағалау әдісі мен мәлімет жақсы анықталса, белгісіздікті бағалау орын алады.

Мысалы, биржа курсы бойынша ашық пен белсенді нарықта баға белгіленген бағалы қағаздарға баға беру түзетілуін талап етуі мүмкін, егер холдингтің нарыққа қатысы бар болса және бәсекелесуге қабілетін шектеуге бағынышты болса. Қосымшаға, уақытта басым болатын жалпы экономикалық жағдайлар мысалы белгілі бір нарықтағы өтемпаздылығы белгісіздікті бағалауға ықпал етуі мүмкін.

A6.   Әділ құн негізінде анықталған бухгалтерлік бағалаудан басқа бухгалтерлік бағалау талап етілсе, қосымша мысалдар:

•  Күмәнді қарыз бойынша резервтер.

• Тауарлы-материалдық қорларды түгендеудің тозуы.

•   Кепілдемеге қатысты міндеттемелер.

•  Амортизация әдісі немесе актив пайдалылығы мерзімі.

•   Борышты өтеуге қатысты белгісіздікті бағалау орын алғанда, инвестициялар есеп құнын қамтамасыз ету

• Ұзақ мерзімді келісімдер нәтижесі.

•   Сот процесстерінен және үкімдерінен туындайтын шығындар.

A7.   Әділ құн негізінде анықталған бухгалтерлік бағалаудан басқа бухгалтерлік бағалау талап етілсе, қосымша мысалдар:

•  Ашық пен белсенді нарықта сатылмайтын күрделі қаржылық құралдар.

•  Бағалы қағаздар негізіндегі төлемдер.

•  Қолдануға арналған мүлік.

•  Бизнес комбинациясында сатып алынған белгілі бір активтер немесе міндеттемелер, сонымен қоса гудвил мен материалдық емес активтер.

• Актив немесе міндеттеме тәуелсіз тараптар арасында ақшалай қарастыруынсыз айырбастауды қамтитын әрекеттер, мысалы, бизнес әр түрлі бағаттарындағы өнеркәсіптік құрылыстар ақшалай емес айырбастау.

A8.  Қаржылық есептілік дайындалса, қол жетерлік ақпаратқа негізделген қорытындылар бағалауға жатады.

Көпшілікті бухгалтерлік бағалау үшін, бұл бағалау уақытында белгілі емес қорытындыларды жасауды анықтайды. Аудитор, аудиттің кезінде белгілі болса, басшылықтың іс әрекетін туғызуы мүмкін келешектегі жағдайларды, әрекеттерді болжауға жауапкершілікте болмайды.

Басшылықтың жалған сенімдері

A9.  Қаржылық есеп жүйесі әдетте бейтараптылық, жалған сенімдерден бостандықты талап етеді. Бухгалтерлік бағалау алайда дәлме-дәл емес, башылық пікірі оған ықпал етуі мүмкін. Сол сияқты пікір басшылықтың қасақана немесе қасақана емес жалған сенімдерінқарастырады (мысалы, аяулы нәтижеге жету үшін нәтижесінде).

Бухгалтерлік бағалау басшылықтың жалған сенімдеріне ұшыратылуы субъективтік арттырылған сайын арттырылады. Басшылықтың ойластырылмаған жалған сенімі және басшылықтың ойластырылған жалған сенімі ықтималдығы бухгалтерлік бағалауға әдетте талап етілетін субъективтік шешімдерге тән. Толассыз аудиті үшін, алдыңғы кезең аудиті барысында анықталған басшылықтың ықтимал жалған сенімі көрсеткіштері ағымдағы кезең бойынша аудитордың жоспарлауына, тәуекелді анықтауына, бағалауына ықпал етеді.

A10. Басшылықтың жалған сенімдері есеп берудің деңгейінде анықтауға қиын болады. Бухгалтерлік бағалаудың кейбір топтарымен немесе барлық бухгалтерлік бағалаулармен біріктірілген жағдайда қарастырылса немесе бухгалтерлік есеп кезеңінің соны бойынша бақыланса, олар анықтай алады. Басшылықтың жалған сенімдері кейбір нысаны субъективтік шешімдерге тән болса да, басшылық қаржылық есептілікті қолданушыларды алдау мақсаты болмауы мүмкін. Алайда алдап кету мақсаты орын алса, басшылықтың жалған сенімі өз сипаты бойынша алаяқ болады.



Мемлекеттік сектор субъектілерін қарастыру

A11. Мемлекеттік сектор субъектілерінің профильді активтер елеулі қорлары бар болады, бұл қорлар бойынша әділ құн негізінде немесе басқа құндар негізінде немесе екеуің негізінде өлшеу мақсатымен ақпараттың қол жетерлік пен сенімді көздері жоқ. Әдетте профильді активтер ақшалай қозғалыс тудырмай, белсенді нарығы жоқ екен.

Сондай-ақ, әділ құн негізінде анықталған өлшеу әдетте бағалауды талап етіп, күрделі болуы мүмкін, және кейбір сирек кез болатын жағдайда жалпы алғанда ықтимал болмауы мүмкін.



Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   32   33   34   35   36   37   38   39   ...   65




©dereksiz.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет