«бекітемін» Оқу-әдістемелік және тәрбие

Созылмалы пиелонефрит

Зәрді бактериалық зерттеудің де маңызы зор: қоректік ортаға себу арқылы бактериалардың санын білу (қалыпты жағдайда 1 мл зәрде бактерияның саны 0-10000-ға дейін) және олардың антибиотиктерге сезімталдығын анықтау.

Созылмалы пиелонефритте бүйректердің зақымдануы бірдей деңгейде болмайтындықтан, керекті жағдайда әрбір несепағардан зәр катетер арқылы бөлек алынып, оң жақ және сол жақ бүйректер жеке тексеріледі.

Бүйректердің қызметін бағалау үшін, олардың әр түрлі заттарды шығару қабілетін жеке-жеке зерттейді, яғни «тазарту коэффициентін» анықтайды (бірінші зақымданған бүйрекіің шығару қабілеті баяулайды). Созылмалы пиелонефриттің диагностикасында ретроградты пиелографияның маңызы зор. Пиелографияда созылмалы пиелонефритке тән бүйрек тостағаншалары мен түбекшелерінің деформациясы және бүйрек өлшемдерінің әр түрлі болып кішіреюі анықталады.

Сканограммада сырқаттың ауыр сатыларында, бүйректердің бүрісуі себебінен, олардың мөлшерінің кішірейгені көрінеді. Диагнозды дәлелдеу үшін бүйректердің инемен тесіп биопсиясын жасауға да болады.

Ағымы. Ауру өршімелі түрде жүреді. Ағымы бойынша созылмалы пиелонефрит жасырын және қайталама болып бөлінеді. Жасырын түрі ұзақ уақыт бойына жасырын жүреді, ал қайталама түрі оқтын-оқтын асқынып отырады. Ақырғы кезеңде бүйрек тіндерінде нефросклероз дамиды. Бұл кезеңде барлық функционалдық сынамалар бұзылады. Науқастың өлімі зәрліқан себебінен болады.

Емдеуі. Ем инфекцияға қарсы бағытталған (антибиотиктер, сульфаниламидтер, нитрофуран препараттары т.б.) және гипертониямен, азототемиямен күресуге бағытталған симптоматикалық терапия болуы керек.

Жіті гломерулонефрит

Жіті жайылмалы гломерулонефрит - бүйрек шумағының алғашқы рет иммунды негізде жайылмалы түрде қабынуын айтады.

Сонымен қатар, жедел гломерулонефритте бүйрек шумақтарының капиллярларымен бірге басқа мүшелермен тіндердің де қан тамырлары зақымданады. Яғни, жедел гломерулонефрит жалпы қан тамырларының зақымдануы болып табылады. Бірақ жедел нефритте көбінесе бүйрек шумақтары зиян шегеді, бұл бүйректің бөліп шығару қызметінің өзгеше ерекшеліктерімен байланысты екенін көрсетеді.

Ісік ауырған адамның 70-90 %-де кездеседі және онда бүйрек ісігіне тән белгілердің бәрі болады.

Бас ауруы артериялық қан қысымының көтерілуіне тікелей байланысты болады.

Демікпе артериялық гипертензияның және өкпе мен жүрек қабы қуыстарында ісік сұйықтығы жиналуының салдарынан болады. Көз көруінің нашарлауы, көздің тор қабығы тамырларының түйілуі мен оған қан құйылудың нәтижесінде пайда болады. Бүйректің ісініп, оның капсуласының керілуінен бел маңында сыздап ауырғаны байқалады, ауыру сезімі екі жақ бүйірде бірдей болады. Шумақ сүзгісінің бұзылуына байланысты зәрдің бөлінуі азаяды (олигурия). Олигурия ісіну пайда болған мезгілге сай келеді, кейбір кезде зәрдің мүлде болмауы мүмкін (анурия).

Қан аралас зәрде гематурия түсі «ет шайындысының» түсіндей болады. Қарап зерттегенде науқастың терісі бозарған, беттері, қабақтары, бүкіл денесі ісініп тұрады. Кейбір науқастар қатты ентіккендіктен отырғанды қалайды. Қатаң жағдайларда бүйрек эклампсиясының ұстамасы дамиды. Ұстаманың алдында науқастарда артериялық қан кысымы көтеріледі, бас ауыруы күшейеді.

Пальпация әдісімен ісіктің сипатын және таралуын, сонымен қатар қан тамырын зерттеуге болады. Жедел нефритте тамыр соғуы қатайған және жәй болады. Артериялық қан қысымының жоғарылау себебінен сол жақ қарынша қалыңдайды (гипертрофияға), сондықтан жүрек ұшының соғуы солға ығысып, күшейеді. Жалпы ісіну кезінде кеуде клеткасының перкуссиясы арқылы өкпе қабы қуысындағы сұйықтықты (транссудат), өкпе түбіріндегі қан іркілісін анықтауға болады. Жүрек тұйықтығы шекарасы бұғана ортаңғы сызықтан солға қарай ығысады.

Өкпені тындағанда везикулярлық, кейде қатаң везикулярлық тыныс естіледі, егер өкпеде қан іркілісі болса, құрғақ және ылғалды іркілістің салдарынан сырылдар да пайда болады. Жүректі тындағанда брадикардия (каротид синусындағы барорецепторлардың тітіркенуі) болады. Жүрек ұшында бірінші дыбыс әлсіз болады. Систолалық шуылдың естілуі мүмкін (сол жақ қарынша кеңейген жағдайда). Артериялық қан қысымының жоғарылауы себебінен қолқа үстінен екінші дыбыстың күшейгені анықталады. Рентгенологиялық зерттеу кезінде кеуде қуыстарында транссудаттың және өкпе түбірінде қан іркілісі анықталады. Жүректің сол жақ қарыншасының кеңеюі мен қалындауы анық көрінеді (жүрек ұшы дөңгеленген болып келеді). Артериялық қан қысымының жоғарылауы науқастардың 70-80 %-де кездеседі. Қан қысымын анықтауда сфигмоманометр арқылы зерттеудің маңызы зор, систолалық қысым 200-220 мм сынап бағанасына дейін, диастолалық қысым 100-120 мм сынап бағынасына дейін көтеріледі.

Электрокардиографиялық зерттеу жүректің сол жақ қарын-шасының гипертрофиясының белгілерін табуға көмектеседі. Жіті нефритте міндетті түрде несептің өзгеру синдромдары болады.

Ісік көбейген кезеңде зәрдің бөлінуі азаяды (олигурия). Бүйрек капиллярларының өткізгіштігінің күшеюіне байланысты жедел нефритпен ауыратын науқастың зәрінде белок пен эритроциттер көбейе түседі. Зәр тұнбасын микроскоп арқылы зерттегенде көбіне гиалинды цилиндрлермен бүйрек эпителиінің клеткалары табылады. Жіті нефрит кезінде бүйректің азотты бөліп шығару қызметі анау айтқандай бұзылмайды. Тек қана анурия кезінде науқастың қанында азот қалдықтары жиналады. Тазарту сынамасы шумақ сүзгісінің төмендегенін көрсетеді.

Жіті гломерулонефрит жұқпалы аурулармен қатар аллергияның иммунологиялық өзгерістермен сипатталады. Аурудың жедел кезеңінде науқас қанының сары суында альфа-2 және гамма глобулиндердің мөлшері көбейеді.

Қазіргі уақытта жедел гломерулонефрит көп жағдайда жеңіл түрде аздаған клиникалық белгілермен білінеді, бұл диагноз қоюды, керекті емді дер кезінде жүргізуді қиындатады. Аурудың бұл түрлері керекті ем уақытында жүргізілмесе созылмалы гломерулонефритке айналады.

Жіті гломерулонефриттің ең қатаң асқынысы - бүйректік эклампсия болады. Ол 4-10 %-ке дейінгі жиілікпен кездеседі. Эклампсия ұстамасында науқастың денесі құрысып, басы өте қатты ауырады, кейде көзі көрмей және сөйлей алмай қалуы мүмкін. Бұндай жағдай қан қысымының көтерілуімен, ми қан айналысының бұзылып, оның ісінуімен байланысты болады. Ұстама көбінесе аз уақытқа ғана созылады.

Ашмы: жедел гломерулонефриттің көп жағдайда ұзақтығы бірнеше аптаға немесе айға созылады. Сауығудың алғашқы белгісі ісік таралып, кейін соң барып артериалдық қан қысымы төмендейді. Аурудың алғашқы белгілері жоғалғаннан кейін де аздаған гематурия мен протеинурия бірнеше айға сақталады. Науқастардың кейбірі толық сауықпайды, ауруы созылмалы түрге айналады.

1. Емдәм - емдеудің негізі. Қолданатын тамақта натрий мен суды азайту қажет. Бастапқыда тағамда ас тұзы аз болуы керек (бір күнге 0,5-2,0 NаСl). Ішетін судың көлемі алдыңғы тәуліктегі диурезден 400-500 мл артық болуы шарт. Алғашқы кезде 3-4 аптаға дейін, тағамда белокты азайтады (тәулігіне 0,5 г/кг).

2. 3-4 апта бойына қатаң төсектік тәртіпті сақтау қажет. Ол қан қысымының, қалдық азоттың қалыпқа келгеніне дейін және несеп тұнбасының көзге көрінерлік жақсарғанына дейін созылады. Кейде төсек тәртібі 6-10 аптаға дейін созылады.

3. Қан қысымының жоғарылауын емдеу (раувольфия препараттары). Бүйрек эклампсиясында жүргізілетін ем: 1) 500 мл қан жіберу; 2) 2,5 %-25 мг аминазинді бұлшық етке 2-3 рет егу; 3) ганглиоблокаторларды егу; 4) жұлынды тесіп, сұйықтық алу.

4. Антибиотикотерапия: пенициллин, эритромицин, т.б.

5. Жедел нефрит клиникасында нефротикалық синдром (протеинурия, гипопротеинемия, ісіктер т.б.) орын алса глюкокортикостероидтар қолданылады.

Жедел нефриттің алдын алу шарасында денені шынықтыру және әр түрлі инфекция ошақтарынан (шіріген тіс, созылмалы тонзиллит, гайморит, т. б.) денені мұқият сақтандыру керек.