Білім алушыларды тәрбиелеуде қҰндылықҚа бағытталған тәсілді жүзеге асыру бағдарламасы
жүктеу/скачать 5.22 Mb. Pdf көрінісі
|
| ҚОРЫТЫНДЫ
Дәстүрлер мәдениетті және рухани өмірдің барлық салаларын жаңғыртуда, кейінгі ұрпақтардың өмірді бай, әдемі, мағыналы ету үшін ғасырлар бойғы күш-жігерін жүзеге асыруда, жаңа мен ескінің сабақтастығын қамтамасыз етуде, қоғам мен тұлғаның үйлесімді дамуында маңызды рөл атқарады. Олар қоғамдық өмірдің барлық салаларында: еңбек, әлеуметтік- саяси, отбасылық-тұрмыстық, әлеуметтік-мәдени және т. б.[48]. Бұл әлеуметтік тәжірибені сыни тұрғыдан түсіну арқылы қоғамда әлеуметтік даму жолымен жүруге мүмкіндік береді. Бұған ықпал ете отырып, дәстүрлер дамиды, олардың кейбіреулері жойылады, оның орнына басқалары пайда болады немесе біртіндеп өзгереді. Дәстүрлерді игеру адамдарда әлеуметтік қажетті қасиеттерді, әдеттерді және әлеуметтік қызмет пен мінез-құлық дағдыларын қалыптастыруға ықпал етеді. Дәстүрлер сонымен қатар танымдық және тәрбиелік функцияларды орындайды. Дәстүрдің мазмұны – жалпы норма, мінез-құлық принципі. Дәстүрлер арқылы адамзаттың әлеуметтік тәжірибесімен танысу жүреді. Дәстүрлерді ұстану күрделі әдеттердің ғана емес, сонымен қатар күрделі әлеуметтік сезімдердің (патриоттық, интернационалдық және т.б.) қалыптасуына ықпал етеді. Бұрын дәстүрлер еңбексүйгіштікке тәрбиелеудің ең тиімді құралы болған, яғни балалар кәсіби дағдылар мен іскерлікті ата-аналардан алған. Қазіргі уақытта еңбек мәдениетінің сабақтастығы кәсіби дағдылар мен қабілеттерді немесе ата-баба кәсібінің құпияларын жалғастырып қана қоймай, еңбекке және оның нәтижелеріне терең құрмет сезімін ұялатуда және онда адамдарға, қоғамға пайдалы болуға, ұйымдастырушылық, өзін-өзі тәрбиелеу дағдылары мен әдеттерін қалыптастыруда жұмысқа қабілеттілік және жинақылық жатыр. Эстетикалық мәдениеттің ажырамас бөлігі – кейбір ұлттық мерекелердің жандануы. Баланың жеке мүмкіндіктерін ашу оны өз ұлтының мәдениеті арқылы толығымен жүзеге асырылады. Бұл тек мәдениет туралы білім ғана емес, мерекелік шеңберге ену арқылы мәдениетті, дәстүрлерді меңгеру. Ұлттық дәстүрлер, оның ішінде дәстүрлі мерекелер эстетикалық мәдениетті дамыту, ұжымдық ойын-сауық пен демалыс, өмірді жақсарту құралы болуы керек. Эстетикалық мәдениеттің маңызды элементін құрайтын халық шығармаларының барлығында отбасылық достық, ата-ананы құрметтеу, еңбекке деген сүйіспеншілік дәріптеледі және жалқаулық, паразитизм, ашкөздік, арсыздық және басқа да жағымсыз әрекеттер жойылады. Мысалы, ұлттық ертегілер мен халық ауыз әдебиеті шығармалары ұрпақтан-ұрпаққа негізгі адамгершілік құндылықтарды жеткізеді: жақсылық, достық, өзара көмек, еңбекқорлық, жанашырлық, бауырмалдық, қонақжайлылық, ерлік, батырлық, сүйіспеншілік, мейірімділік т.б. Осылайша, халық ауыз әдебиеті шығармалары өз халқының дәстүрлеріне деген сүйіспеншілікті қалыптастырып қана қоймай, сонымен қатар жеке тұлғаның патриотизм рухында дамуына ықпал етеді. Дәстүрдің ажырамас бөлігі – салт, адамдардың мінез-құлқы мен іс- әрекеттерін бір эмоционалды көңіл-күйге бағындырады, ақыл мен сезім, 345 ұтымды және эмоционалды мотивтер мен адамдардың іс-әрекеттері бірігіп, бір арнаға тоғысқан моральдық-эстетикалық фон жасайды. Дәстүрдің бір ерекшелігі – белгілі бір салт-жорадағы рөлдердің айырмашылығына қарамастан, оның барлық қатысушылары ішкі белсенді сезімдерді бірдей сезінеді, оның барысында идеялар, әлеуметтік нормалар, құндылықтар мен сезімдер жаңа ұрпаққа беріледі. Бұл тікелей жеке байланыстар арқылы жүзеге асырылады [49]. Кез-келген ұлттық дәстүр әр отбасымен тікелей байланысты. Отбасыларда жалпыұлттық маңызы бар мерекелер мен іс-шараларға өзгеше қарайды. Туыстарын, достарын, таныстарын ұлттық немесе басқа мерекемен құттықтау жалпы дәстүрге айналған. Бұл маңызды дәстүрлерді тек ел, қала, аймақ көлемінде ғана емес, сонымен қатар әр отбасында сақтаудың тәрбиелік ықпалы адамгершілік-эстетикалық талғамға байланысты. Отбасындағы қарым-қатынас дәстүрлері адамгершілік-эстетикалық мәдениеттің ажырамас бөлігі ретінде маңызды. Кез-келген салада моральдық қатынастардың нақты формалары өзара қамқорлық, көмек, қолдау, өзара құрмет, сенім, шынайылық, ризашылық, жомарттық, күрделілік, эмпатия, сүйіспеншілік, адалдық және т.б. қарым-қатынастардың белгілі бір стилі мен сипаты ұлттық дәстүрлер мен ғұрыптар негізінде әр отбасында дамиды. жүктеу/скачать 5.22 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|