Білім беру бағдарламасы 5В011900 «Шетел тілі: екі шетел тілі»
Когнитивтік лингвистиканың зерттеу аясы
жүктеу/скачать 0.97 Mb. Pdf көрінісі
|
| Когнитивтік лингвистиканың зерттеу аясы.
Когнитологиялық танымның зерттеу аясын американ психологы Роберт Солсо төмендегі сызба нұсқа арқылы түсіндіреді: Ал әлемді тұтас тану теориясы деңгейіндегі тіл қызметінің позитивтік негіздерін Ж.Манкеева төмендегідей топтастырады: - танымның қоғамдық тәжірибеге негізделуі; - таным модельдерінің символдық түрлері; - таным модельдерінің жүйелік сипаты мен сабақтастық қасиеті [83, 40 б.]. Когнитологиялық ғылымның қол жеткізген нәтижелері мен адамның тілдік- танымдық қабілетінің сәтті жасалған моделі негізінде когнитивтік лингвистика дүниеге келді. Жоғарыда санамаланған үш арнамен қатар, когнитивтік лингвистиканың ғылыми ортада тұрақтауына лингвистикалық типология мен этнолингвистика материалдырының да біраз септігі тиді. Бұл ретте Л.Талми жоғары деңгейдегі кәсіби типолог ретінде танылса, австралиялық дьирбал тілінің материалдарын көпшіліктің назарына ұсынған Дж.Лакофф ғажайып тілдік сезімталдығымен таң қалдырды. Ал соңғы он жыл ішіндегі ең нәтижелі этнолингвистикалық зерттеу болып табылатын «Түстердің базалық атаулары» деген еңбектің теңдес авторларының бірі П.Кэй (авторласы Б.Берлин) өзінің идеялық әріптесі Ч.Филлмормен бірігіп синтаксистің когнитивтік моделі – конструкциялық грамматика бойынша тың зерттеулер жүргізіп келеді. Тарихи лингвистика маманы саналатын Е.Свитцер мен Б.Хайне адамзат мәдениетінің когнитивтік сипаттарын бақылау мен салыстырмалы-тарихи тіл білімінде қалыптасқан сөздердің мағыналық дамуын когнитивтік парадигма шеңберінде тереңдете қарастырды. Қорытынды. Сонымен, когнитивтік лингвистиканың қалыптасу кезеңдерін, тұтас алғанда, осылайша жүйелеуге болады деп есептейміз. «Когнитивтік грамматика» терминін алғаш рет 1975 жылы Дж.Лакофф пен Г.Томпсон ұсынды. Ж.Фоконье 1985 жылы когнитология мен дәстүрлі логикалық грамматиканың проблемаларын бірлестіре отырып, Ментальді кеңістік (Les espaces mentaux) атты кітабының ағылшынша нұсқасын жариялады (французша түпнұсқасы 1984 ж.). Р.Лангакердің Когнитивтік лингвистиканың қалыптасуы деген еңбегінің бірінші томы 1987 жылы, 1991 жылы іле-шала екінші томы жарық көрді; М.Джонсонның Санадағы дене (ағыл. The Body in the Mind) деп аталатын еңбегі; Р.Джэкендофтың өзінен кейінгі ұжымдық монографиялар топтамасына негіз болған Сана мен есептеуіш ой атты туындысы ғылыми көпшілік тарапынан жоғары бағаға ие болды. Когнитивтік грамматика туралы мәліметтер Кеңес оқырманына кешеуілдесе де, В.И. Герасимовтің 1985 жылы жариялаған К становлению «когнитивной грамматики» деген мақаласы арқылы жеткен-ді. (кітапта: Современные зарубежные грамматические теории. М., 1985). Ал 1988 ж. КСРО-да шығып тұрған Шетел лингвистикасындағы жаңалықтар (Новое в зарубежной лингвистике) мерзімді топтамасының тілтанудағы когнитивтік аспектілерге бағышталған арнайы XXIII томы басылып шықты. Қазіргі лингвистикадағы когнитивтік таным бойынша Ресей ғылымында Н.Д. Арутюнова, А. Вежбицская, Ю.С. Степанов, Е.С. Кубрякова, В.Н. Телия, В.А. Маслова сияқты белгілі ғалымдар белсене еңбек етсе, қазақстандық лингвистер тілтанудағы осы жаңа бағыт бойынша қазақ тілінің өзіне тән ерекшелігін ескеру негізінде ізденулі. жүктеу/скачать 0.97 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|