Білім беру бағдарламасы білім алушыларына ш ымкент, 2023 Мазмұны
Практикалық сабақтың тақырыбы: Негізгі және ағымдағы жер есебі
жүктеу/скачать 439.92 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 23 Практикалық сабақ
| Практикалық сабақтың тақырыбы: Негізгі және ағымдағы жер есебі
Сабақтың жоспары: 1. Негізгі жер есебі 2. Ағымдағы жер есебі Сабақтың мақсаты: Жұмыстардың мазмұны мен ерекшеліктеріне байланысты жер есебін жүргізу. Міндеттерге, жұмыстардың мазмұны мен ерекшеліктеріне байланысты жер есебі, жалпы кадастр сияқты, негізгі (бастапқы) және ағымдағы (кейінгі) болып бөлінеді. Бухгалтерлік есептің бұл екі түрі бір-бірімен байланысты және жер есебінің бірыңғай процесінің белгілі бір кезеңдерін білдіреді. Негізгі есеп міндеттері : 1. есепке алынатын аумаққа қолда бар барлық жоспарлы материалдарды алу, жүйелеу және талдау; 2. қажетті бастапқы бастапқы жер есебі деректері мен жоспарлы материалдарды алу мақсатында түсірілімдер мен тексерулер бойынша тиісті далалық жұмыстарды жүргізу; 3. барлық ескерілетін аумақтың жерлерінің мөлшерін, сапалық жай-күйін, бөлінуін және пайдаланылуын айқындау; 4. арнайы жер-есепке алу жоспарлы материалдарын дайындау және жер-есепке алу мәтіндік құжаттарына бастапқы жазбаларды енгізу; 5. жер қорының құрамы мен жер санаттары, жер пайдаланушылар, алқаптар бойынша бөлінуін және олардың әкімшілік бірліктер (аудандар, облыстар) бойынша сапалық сипаттамасын айқындау. Бастапқы есепке алуға байланысты жұмыстардың ауқымын бағалау үшін мысал ретінде кейбір деректерді келтіреміз. Қазақстан Республикасы Жер қорының жалпы ауданы (272,45 млн.га.) 14 облыс, 161 әкімшілік аудан, 302 қала мен кент және 7164 ауылдық елді мекен бойынша есепке алынады және сипатталады (01.01.2007 ж. деректер). Бастапқы жер пайдалану саны: шаруа қожалықтары-63977; ауыл шаруашылығы кооперативтері-3310; шаруашылық серіктестіктері-1336; басқа мемлекеттік емес кәсіпорындар-1594; мемлекеттік ауыл шаруашылығы-1669; Ауыл шаруашылығы алқаптары олардың түрлері мен кіші түрлері бойынша айқындалады: сыныптардың, кіші сыныптардың құрамы, механикалық құрамы бойынша топтарға сипаттама беріледі, барлық ауыл шаруашылығы алқаптарына бағалау жүргізіледі. Бастапқы бухгалтерлік есеп Түсірілім мен зерттеу жүргізумен, жоспар құрумен, аудандарды есептеумен байланысты. Ескерілетін аумақтың жер көлемі мен сапасы туралы толық және жан-жақты мәліметтерді алу үшін оны жоғары білікті мамандар жүргізеді. Ол жұмыстың келесі кезеңдерін қамтиды: дайындық, далалық жұмыстар, есепке алу жұмыстарының нәтижелерін рәсімдеу. Дайындық жұмыстары кезінде есепке алынатын аумақтың барлық жерлерінің саны мен сапасы туралы мәліметтерді қамтитын барлық қолда бар материалдар мен құжаттар жиналады. Жер пайдалануды тіркеу құжаттарын, жоспарлы-картографиялық материалдарды, шаруашылықішілік және шаруашылықаралық жерге орналастыру деректерін, әртүрлі зерттеу материалдарын жинайды және зерделейді. Егер материалдар ескірген болса және табиғатты көрсетпесе, жоспарларды түзету немесе жаңа түсірілімдер мен зерттеулер жүргізу бойынша жұмыстарды белгілейді, яғни далалық кезеңнің жұмыс бағдарламасын анықтайды. Дала жұмыстары қажетті жер-есепке алу мәліметтерін заттай, яғни жергілікті жерде белгілеу жөніндегі арнайы іс-қимылдарды қамтиды. Бұл жұмыстарға түсірілім, зерттеу, қолда бар жоспарлы материалдарды түзету кіреді. Дала жұмыстарынан кейін тиісті шаралар орындалады – топырақты талдау, жер-есептік деректерді ресімдеу, аудандарды есептеу және байланыстыру, арнайы жоспарлы есепке алу құжаттарын жасау. Осылайша алынған мәліметтер белгіленген тәртіппен қаралады осыдан кейін олар бастапқы деректер ретінде қабылданады және есептік құжаттамаға енгізіледі. Бастапқы есепке алуды жүргізу кезінде анықталған және тіркелген мәліметтер уақыт өте келе шындыққа сәйкес келмейді. Бұл жерді экономикалық пайдалану процесінде жердің құрамы мен бөлінуінде белгілі бір өзгерістер болатындығына байланысты. Мәселен, соңғы жылдары жер үлестерін дербестендіруге, шаруа қожалықтарына, кооперативтер мен серіктестіктерге жер бөлуге байланысты Ауылдық жерлерде жер бөлу өзгерді. Сонымен қатар, ауылшаруашылық кәсіпорындарының шамамен 20% - в жер трансформациясы бар, жыл сайын жер құрамы өзгереді. Мелиорациялық іс-шаралардың қысқаруына байланысты егістік және табиғи жемшөп алқаптарының сапалық жағдайы өзгеруде. Елді мекендердің жерінде де үлкен өзгерістер болды, жыл сайын жердің құрамы мен құрылымы және басқа санаттары өзгеріп отырады. Сондықтан есепке алу құжаттамасына енгізілген бастапқы деректер ескіреді, оларды жаңартуға ағымдағы есеп жүргізу арқылы қол жеткізіледі. Ағымдағы есепке алу міндетіне мыналар кіреді: жердің бөлінуінде, саны мен сапасында болған өзгерістер туралы мәліметтерді анықтау және жазу, бастапқы есепке алу және тиісті нақтылау енгізу кезінде жіберілген қателіктерді табу. Құжаттарда тек заңды өзгерістер жазылады, сондықтан ағымдағы есепке алу кезінде нақты болған өзгерістер ғана емес, сонымен бірге олардың заңдылығы да анықталады. Ағымдағы есепке алуды жүргізу кезінде негізгі есепке алу материалдары пайдаланылады және жердің жай-күйі мен пайдалануында өзгерістер болған аумақтың бөліктерін ғана өлшейді. Түсірілім және жоспарланған материалдарды дайындау, әдетте, өндірілмейді. Осылайша, ағымдағы есеп жұмыстың көлемімен де, сипатымен де бастапқы есептен ерекшеленеді .Өзінің сипаты бойынша өзгерістер мынадай түрлер болуы мүмкін: алқаптардың трансформациясына байланысты алқаптар алаңдарында; ескерілетін жер сыныптарының алаңдарында; топырақтың сапалық жай-күйінде; жерді бөлуге және алып қоюға байланысты жер пайдалану және басқа да есептік бірліктер мөлшерінде; әкімшілік бірліктер аумақтарының алаңдарында. Негізгі және ағымдағы бухгалтерлік есеп арасында байланыс бар, біріншісі екінші, екіншісін жүргізуге негіз жасайды, біріншісінің деректерін жаңартады, түзетеді және толықтырады, жер туралы ақпаратты қазіргі заман деңгейінде жүйелі түрде қолдайды. Бастапқы және ағымдағы есепке алу кезінде сандық және сапалық көрсеткіштер көрсетіледі. Есепке алу кезінде ақпарат әртүрлі тәсілдермен, ең алдымен түсіру, зерттеу және өлшеу арқылы алынады. Жерді есепке алу кезінде, кадастрдағыдай, тұтастай алғанда, жер-есепке алу мәліметтерін көрсетудің екі тәсілі қолданылады: 1) мәтіндік, яғни алынған деректер цифрлық көрсеткіштермен көрсетіледі және арнайы мәтіндік құжаттарға (кітаптарға, ведомостарға), сондай-ақ жер кадастрының ААЖ кезінде қажет болған жағдайда магниттік ақпарат тасығыштарға(деректер банкіне) енгізіледі оларға түсіндірме жазбалар немесе басқа мәтіндік материалдар қоса беріледі; 2)Дұрыс жер есебін жүргізу үшін маңызды графикалық, тек жер есебіне тән және оны жүргізудің белгілі бір ерекшелігін анықтайды. Жерді есепке алу кезінде графикалық әдіс ескерілетін объектіні және оның құрамдас бөліктерін көрсетіп қана қоймай, сонымен қатар объект туралы қажетті бастапқы ақпаратты алуға және онда уақыт өте келе болып жатқан өзгерістерді көрсетуге мүмкіндік беретінін ерекше атап өткен жөн. Оған белгілі бір техникалық әдістер тән. Бұл әдістің мәні арнайы техникалық әдістердің көмегімен жергілікті жерде (заттай) тікелей өлшеу нәтижелері жоспарлы-картографиялық негізде көрсетіледі. Осылайша жасалған жоспарда қажетті ақпаратты алуға мүмкіндік беретін ескерілген аумақтың кішірейтілген бейнесі алынады. Пайдаланылатын жоспарлы-картографиялық материалдардың түрлеріне байланысты әкімшілік бірліктердің алқаптарын, жер пайдалануларын және аумақтарын анықтаудың екі әдісі қолданылады. Бірінші әдіспен бастапқы материал жеке жер учаскелерінің жоспарлары болып табылады, олар бойынша жерді пайдаланудың жалпы ауданы және жер түрлері есептеледі. Ауданның жер көлемі және оның алқаптары бойынша құрамы жер пайдаланудың жалпы алаңдары мен олардың алқаптарын жинақтау жолымен айқындалады. Сол сияқты облыс пен республика бойынша аудандар есептеледі. Бұл әдіс айтарлықтай кемшіліктерге ие. Сонымен, жерді пайдалану жоспарларының әр түрлі масштабына байланысты аудандардың әр түрлі дәлдігі бар, бұл ауқымды карталар бойынша есептелген аудандардың дәлдігіне әсер етеді. Сонымен қатар, жекелеген жер учаскелерінің аудандарын анықтау кезінде жіберілген қателіктер жиынтықтау арқылы алынған аудандарға механикалық түрде енеді. Үшіншіден, аудандарды есепке алудың дәлдігі мен дұрыстығына пәрменді бақылау жоқ, сондықтан жер қорының жекелеген бөліктерін өткізіп жіберуге және қайта есепке алуға болады. Екінші әдіс-жерді есепке алу үшін жоспарлы материалдар ретінде аумақтары аналитикалық түрде есептелген жалпымемлекеттік бөлшектеу трапециялары қолданылады. Жер пайдаланудың, аудандардың, облыстардың және республиканың шекаралары координаттар бойынша трапецияларға салынады. Содан кейін жер учаскелерінің, жерді пайдаланудың, әкімшілік бірліктердің аудандарын есептеп, оларды трапеция аудандарына байлаңыз. Бұл әдіс аудандарды анықтаудың дәлдігін арттыруға мүмкіндік береді. Екі әдісті талдау (және, Ф, Полунин, 1959 ж.) егер жеке жер пайдалану аудандары мен олардың жерлері екі жолмен де анықталса, мысалы, бірдей техникалық жағдайларда бірдей дәлдікпен анықталса, онда трапеция бойынша ауданның ауданын есептеудегі қателіктер жерді пайдалану жоспарларына қарағанда 2 есе аз, ал ауданды есептеу қателігі облыстар тиісінше 4-5 есе аз; ең көп таралған жағдайда (жерді пайдалану шекаралары бойынша еркін теодолиттік өткелдер салынған кезде) аудан мен облыс алқаптарының ауданы трапециялар бойынша жерді пайдалану жоспарларына қарағанда 2-9 есе дәлірек есептеледі. Осылайша, ауданнан бастап жердің дәл ауданы трапеция арқылы анықталады. Уақыт өте келе жер пайдалану мен жер құрамындағы барлық өзгерістер жоспарлы материалдарға графикалық түрде тіркеледі. Қазіргі уақытта республикада жер учаскесінің, есептік кварталдың, ауданның және облыстың электрондық карталарын компьютерден алу арқылы графикалық әдісті жетілдіру бойынша жұмыстар жүргізілуде. Электрондық карта түрінде есепке алудың графикалық әдісін қолдану бухгалтерлік есептің дәлдігін арттырып қана қоймай, сонымен қатар өзгерістер енгізу процесін, яғни бастапқы және ағымдағы есепке алуды және картографиялық және есепке алу материалын беруді автоматтандыруға мүмкіндік береді. № 23 Практикалық сабақ жүктеу/скачать 439.92 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|