Білім беру бағдарламасы бойынша студенттерге арналған «Ақпараттық коммуникациялық технологиялар»

28 
3-сурет. Объектілі-бағытталған интерфейс ортасында каталогтың 
орнын ауыстыру процесі
 
Қазіргі заманғы операциялық жүйелер интерфейстердің келесі типтерін қолдайды:
Командалық интерфейс. Оның олай аталу себебі, адам осы интерфейс түрінде
«командаларды» компьютерге жібереді, ал компьютер оны орындап, нəтижені адамға 
береді. Командалық интерфейс дестелік технология жəне командалық қатар 
технологиясы түрінде іске асырылған.
Пакеттік технология. Тарихи тұрғыдан алғанда, технологияның бұл түрі бірінші болып 
пайда болды. Ол қазірдің өзінде Сюс пен Цюзенің релелік машиналарында болған 
(Германия, 1937). Оның идеясы қарапайым: компьютердің кірісіне таңбалар тізбегі 
беріледі, онда белгілі бір ережелерге сəйкес іске қосылған бағдарламалардың тізбегі 
көрсетіледі. Келесі программа орындалғаннан кейін келесісі басталады жəне т.б. 
Компьютер белгілі бір ережелерге сəйкес өзі үшін командалар мен деректерді табады. Бұл 
реттілік, мысалы, перфолента, перфокарталар жинағы, электрлік жазу машинкасының 
пернелерін басу реті (КОНСУЛ типті) болуы мүмкін. Сондай-ақ, құрылғы өз 
хабарламаларын перфораторға, əріптік-цифрлық принтерге (ATsPU), жазу машинкасының 
лентасына береді. Мұндай машина ақпарат үнемі жіберілетін, сонымен қатар 
пайдаланушыны өзінің күйі туралы үнемі «хабарлап тұратын» «қара жəшік» болып 
табылады. Мұндағы адам машинаның жұмысына аз əсер етеді – ол тек машина жұмысын 
тоқтатып, бағдарламаны өзгертіп, компьютерді қайта іске қоса алады. Бұл режимнің 
кемшіліктері шешім қабылдаудың төмен тиімділігі жəне пайдаланушыны жүйеден 
оқшаулау болып табылады.

29 
4-сурет. ЭЕМ сериясының негізгі компьютерінің көрінісі
 
Пəрмен жолы технологиясы. Бұл технология арқылы пернетақта адамнан 
компьютерге ақпаратты енгізудің жалғыз жолы қызметін атқарады, ал компьютер əріптік- 
цифрлық дисплей (монитор) арқылы адамға ақпаратты шығарады. Бұл комбинация 
(монитор + пернетақта) терминал немесе консоль ретінде белгілі болды. Командалар 
пəрмен жолында теріледі. Пəрмен жолы шақыру белгісі жəне жыпылықтайтын төртбұрыш
– курсор. Пернені басқан кезде курсор орналасқан жерде таңбалар пайда болады, ал 
курсордың өзі оңға жылжиды. Бұл жазу машинкасындағы пəрмендерді теруге өте ұқсас. 
Дегенмен, одан айырмашылығы, əріптер қағазда емес, дисплейде көрсетіледі жəне қате 
терілген таңбаны өшіруге болады. Пəрмен Enter (немесе Return) пернесі арқылы аяқталады. 
Осыдан кейін келесі жолдың басына көшу жүзеге асырылады. Дəл осы позициядан
компьютер өз жұмысының нəтижелерін мониторда көрсетеді. Содан кейін процесс 
қайталанады.
5-сурет. Пəрмен жолы интерфейсі
 
 
WIMP – интерфейс (Терезе – терезе, Image – сурет, Menu – мəзір, Көрсеткіш – 
көрсеткіш). Бұл компьютер интерфейсінде командалар берілгенімен, бұл «тікелей», 
графикалық кескіндер арқылы орындалады.
Интерфейстің бұл түрі технологияның екі деңгейінде жүзеге асырылады: қарапайым 
графикалық интерфейс жəне WIMP интерфейсі.
Қарапайым графикалық интерфейс. Бұл интерфейстің айрықша ерекшеліктері:
1) Экран аймақтарын таңдау.
2) Мəтінмəнге байланысты пернетақта пернелерін қайта анықтау.
3) Курсорды басқару үшін манипуляторларды жəне сұр пернетақта пернелерін 
пайдалану.
6-сурет. Манипуляторлар
 

30 
Интерфейстің бұл түрінің енгізілуі MS-DOS операциялық жүйесінің кеңінен 
қолданылуымен сəйкес келеді.
Іс жүзінде WIMP. Бұл интерфейстің ішкі түрі келесі мүмкіндіктермен сипатталады:
1) Бағдарламалармен, файлдармен жəне құжаттармен жұмыстың барлығы терезелерде 
жүзеге асады.
2) Барлық бағдарламалар, файлдар, құжаттар, құрылғылар жəне басқа объектілер 
белгішелер түрінде бейнеленген.
3) Объектілермен барлық əрекеттер меню арқылы жүзеге асырылады.
4) Объектілерді көрсету үшін манипуляторларды кеңінен қолдану.
SILK-интерфейс (Сөйлеу – сөйлеу, Image – бейне, Тіл – тіл, Білім – білім).
Сөйлеу технологиясы. 90-жылдардың ортасынан бастап, қымбат емес дыбыс карталары 
пайда болғаннан кейін жəне сөйлеуді тану технологиялары кеңінен қолданылғаннан кейін
«сөйлеу технологиясы» деп аталатындар пайда болды. Бұл технологияның көмегімен 
командалар арнайы резервтелген сөздерді командаларды айту арқылы дауыспен беріледі. 
Компьютер адамның мінез-құлқын талдау арқылы өзі үшін командаларды табады. 
Сөздерді анық, бірдей қарқынмен айту керек.

жүктеу/скачать 3.3 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: